کسی که حمام بوده و تمام بدنش را آب کشیده است، چه لزومی به وضو گرفتن دارد؟

وضو گرفتن برای انجام عبادت الهی مانند نماز لازم است حتی اگر شخص تازه حمام بوده باشد. قبل از اینکه به حکمت این حکم بپردازیم توضیح مختصری راجع به اصل فلسفه احکام ذکر می نماییم تا مساله روشن تر گردد.مقصود از فلسفه حکم این است که چرا خداوند بر موضوع مفروضی فلان حکم را داده است . در این رابطه باید چند نکته را در نظرداشت :اولا : فلسفه همه احکام و جزییات آنها به طور تفصیلی روشن نیست و آگاهی از آن دانشی فراتر از تنگناهای معارف عادی بشری می طلبد .لیکن بطور اجمال روشن است که همه احکام الهی تابع مصالح و مفاسد واقعی در متعلق آنهاست . بنابراین در صورتی که فلسفه حکمی را بالخصوص ندانیم بنابر قاعده کلی فوق از آن باید پیروی کرد .زیرا یقین به وجود مصلحتی در آن هست هر چند بر ما ناشناخته باشد .ثانیا : درجست و جوی فلسفه احکام نباید همیشه به دنبال علوم تجربی رفت ودلیلی مادی یا بهداشتی برایش جست و جو نمود. این فرایند که همواره در پی یافتن مصلحت یا مفسده ای طبی یابهداشتی باشیم برخاسته ازنگرشی مادی گرایانه است . در حالی که بسیاری از احکام مصالحی معنوی دارند که در حوزه هیچ یک از علوم بشری قابل تحقیق نیست ودانشمندان علوم تجربی با متد تجربی خود قادر به حکمی نفیا یا اثباتا پیرامون آن نیستند و یااگر نظری بدهند بسیار سطحی است و چه بسا مساله حکمتی برتر و بالاترداشته باشد . چنان که در مورد تیمم شاید هیچ حکمت بهداشتی در برنداشته باشد لکن یکی از اسباب تطهیر به شمار می رود که این نشان دهئده این است که منظور از تطهیر در درجه اول تطهیر معنوی و روحی است. خداوند متعال در آیه 6 سوره مائده بعد از بیان حکم تیمم می فرماید «ولکنْ یُرید لِیُطهِّرکم» یعنی منظور خداوند از حکم تیمم آن است که شما تطهیر(پاکیزه) شوید.با این مقدمه مشخص می شود که انچه برای عبادت خدا اصالت دارد تطهیر است. تطهیر دارای دو جنبه ظاهری و باطنی است. تطهیر باطنی به خاطر مصالح معنوی و تعبدی و بر اساس دستور الهی و در قالب نیت قرب الهی شکل می گیرد نه شستشوی ظاهری. اگر چه حمام رفتن تطهیر ظاهری را مهیا می کند لکن تطهیر ظاهری برای رسیدن به قرب الهی کفایت نمی کند و انسان به وسیله وضو یا غسل بانیت عبادت الهی و بر اساس دستور خداوند می تواند علاوه بر تطهیر ظاهری، تطهیر معنوی را نیز در وجود خویش محقق نموده تا لایق عبادت الهی گردد.در ادامه به بعضی از اسرار وضو اشاره می نماییم تا با ظرایف احکام الهی بیشتر اشنا شویم.درباره فلسفه وضو به طور خلاصه می توان مطالب زیر را بیان کرد :1. طهارت و پاکیزگی ظاهری، 2- طهارت باطنی ؛ چون شخص وضو گیرنده ، وقتی به نیت عبادت و اطاعت خداوند وضو می گیرد قهراً در مسیر طهارت باطنی و عبودیت خداوند گام برمی دارد. 3- وضو عملی است که از سر تا قدم انسان را در برمی گیرد وشستن و مسح اعضا، نوعی تذکر و یادآوری به او در مورد مسوولیت اعضاو جوارح است. 4- تقویت روحیه بندگی و تعبد .از جهت اسرار وضو گفتنی است؛ شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها در وضو رازى دارد: شستن صورت در وضو یعنى خدایا هر گناهى که با این صورت انجام دادم ، آن را شستشو مى کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم و با پیشانى پاک سر بر خاک بگذارم . شستن دستها در وضو یعنى خدایا از گناه دست شستم ، و گناهانى را که با دستم مرتکب شده ام ، دستم را تطهیر مى کنم . مسح سر در وضو یعنى خدایا از هر خیال باطل و هوس خام که در سر پرورانده ام سرم را تطهیر مى کنم و آن خیالهاى باطل را از سر به دور مى اندازم . مسح پا یعنى خدایا من از جاى بد رفتن پا مى کشم و این پا را از هر گناهى که با آنها انجام داده ام تطهیر مى کنم بنابراین حکمت مسح سر وپا این است که اولا, این دو عضو، حتّى به اندازه یک مسح و دست کشیدن، مورد توجه قرار گرفته و پاکیزه شوند. ثانیا - نمازگزار بداند که باید سر خود را - که محل افکار و عقاید و اندیشه ها است - براى نماز پاکیزه کند و پاى خود را هم که وسیله حرکت به سوى اهداف الهى است، تطهیر نماید و از حرکت در مسیر غلط باز دارد. این است که نمازگزار براى رسیدن به خدا، باید از سرتا به قدم پاک و درست و منزه شود: «ان الصلاة تنهى عن الفحشاء و المنکر»(عنکبوت (29). اگر کسى بخواهد نام مبارک حق تعالى را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند. مگر مى شود با دهان نا شسته انسان نام خدا را ببرد، باید دهان را با آب مضمضه کند و بشوید. این گوشه اى از اسرار وضو گرفتن است . اگر ما مى بینیم از نماز لذت نمى بریم براى آن است که به این اسرار آشنا نیستیم . آنها که از عبادت لذت مى برند چیزی را به این عبادت تبدیل و تعویض نمى کنند. مرحوم ابن بابویه نیز از امام هشتم نقل فرموده است که امام رضا - سلام الله علیه - به یکى از شاگردانش به نام محمد بن سنان مرقوم فرمود: «ان عله الوضوء التى من اجلها صار على العبد الوجه والذراعین و مسح الرأس و القدمین . فلقیامه بین یدى الله تعالى واستقباله ایاه بجوارحه الظاهره و ملاقاته بها الکرام الکاتبین . فیغسل الوجه للسجود والخضوع ویغسل الیدین لیقلبهما و یرغب بهما ویرهب ویتبتل و یمسح الراس والقدمین لانهما ظاهران مکشوفان یستقبل بهما کل حالاته ولیس فیهما من الخضوع والتبتل ما فى الوجه و الذراعین». فرمود سر وضو گرفتن و غسل و مسح این است که انسان با اعضاى پاک متوجه خداى سبحان گردد. آیا مى شود انسان با چشم گناه بکند و با همان چشم و صورت متوجه خدا بشود؟ بنا براین , طهارت که هما ن وضو, غسل وتیمم باشد برای پا کیزگی ومقدمه رسیدن به کمال وخداوند است . برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به حکمت عبادات . آیت الله جوادی املی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه