لطفا نگاه اسلام برمبنای قرآن و احادیث به توان نظامی را بیان کنید

ضرورت توان و آمادگی نظامی از دیدگاه اسلامقرآن به آمادگی نظامی جامعه اسلامی تأکید ویژه ای دارد. آمادگی نظامی در دو حوزه منابع انسانی و ابزارهای نظامی که از آن به عدّه و عدّه یاد می شود، این امکان را به دولت اسلامی می بخشد که در هر زمان و مکانی علیه دشمن اقدام کند و امکان هرگونه پیروزی و موفقیتی را از آنان سلب کرده و به عنوان عامل بازدارنده عمل نماید.قرآن برای آمادگی نظامی امت اسلام کارکردهای چندی را بیان کرده که از آن جمله کارکردهای آمادگی در جنگ نرم است؛ زیرا آمادگی نظامی، موجب دلگرمی جامعه اسلامی و افزایش روحیه آنان شده و آرامش را به جامعه تزریق می کند و اعتماد مردم را به نظام اسلامی دوچندان می نماید؛ چنان که هر گونه شایعات و جنگ روانی را خنثی کرده و حتی در دل دشمنان ترس و واهمه ای می افکند.آمادگی نظامی، نمایش قدرترزمایش ها و رژه های نظامی همواره کارکردهای چندگانه ای دارد. تمامی دولت ها در طول تاریخ با نمایش مردان جنگی و ابزارهای نظامی خود می کوشیدند تا شکوه و ابهت دولت و ملت خود را به نمایش گذارند؛ زیرا با این کار، هم دل دوستان را شاد و هم دل دشمنان را تهی می کردند.خداوند در قرآن گزارش می کند که دشمنان اسلام و پیامبران در طول تاریخ با نمایشی از بزرگی و قدرت لشکریان خود بر آن بودند تا دل های مؤمنان را بلرزانند و ایشان را بترسانند تا از همراهی با پیامبران خودداری کنند. فرعون به لشکر خود مباهات می کرد و فرمان داده بود تا از همه شهرها افراد نظامی و جنگاور را گردآورند و با نمایش قدرت، قوم موسی را از هرگونه تحرک فکری و عملی برضد آیین به سنت های فرعونی و قبطی باز دارند. قدرت نظامی ارتش فرعونی چنان بود که خداوند بارها در کنار فرعون از ارتش قدار او سخن به میان آورده که در پی قوم بنی اسرائیل بودند و دست از اذیت و آزار آنان برنمی داشتند. (قصص، آیات۶ و ۸ و ۳۹ و ۴۰؛ ذاریات، آیه۴۰ و آیات دیگر)در مقابل قدرت نمایی دشمنان، خداوند نیز به نمایش قدرت نظامی خود اقدام می کند و از لشکریان پیدا و پنهان خود سخن می گوید و به دشمنان گوشزد می کند که اگر برای شما گروهی جنگاور است، در برابر همه هستی، لشکر خداوند هستند و کسی از شمار و تعداد آنان خبری ندارد و نمی داند. (احزاب، آیه۹؛ فتح، آیات ۴و ۷؛ مدثر، آیه۳۱)پیامبران نیز گاه به نمایش قدرت خود اقدام می کردند. این مسئله به ویژه برای پیامبرانی که دولت دینی را تأسیس کرده بودند نمود یافته است. از جمله حضرت سلیمان(ع) لشکریانی از همه اصناف موجودات و مخلوقات داشت که در خدمت او بودند. از جمله جنگاوران حضرت سلیمان مردمانی از جنیان و شماری پرندگان بودند که کارهای نظامی و تأسیساتی و تدارکاتی او را به عهدهداشتند. (نمل، آیات ۱۷ و ۱۸) این لشکر به اندازه ای مجهز و بزرگ بود که پیش از این و پس از آن لشکری به این عظمت و ترکیب به وجود نیامده و نخواهد آمد. (نمل، آیه ۳۷ و روایات معتبر)حضرت سلیمان همواره از لشکر خویش بازدید می کرد و سان می دید؛ (نمل، آیه ۲۰) زیرا در لشکر او گروهی از جنیان از شیاطین بودند که به اسارت درآمده و به بردگی برای او مشغول بودند و کارهای ساختمانی و خدماتی و سخت و سنگین و بی مانند انجام می دادند. (سبا، آیات ۱۲و۱۳)برنامه ریزی حضرت سلیمان برای سان دیدن به این شکل بود که هر زمانی، به دیدار گروهی از لشکریان می رفت، گاه از ارتش زمینی خود و گاه از سواره نظام و اسب ها و تجهیزات آنان (ص،آیات ۳۲ و ۳۳) و گاه از نیروی هوایی خود (نمل، آیه ۲۰) بازدید می کرد. طبق نقل قرآن، در مراسمی که لشکر زمینی سان می داد و از وادی می گذشت، مورچگان وحشت زده به خانه های خویش شتافتند، زیرا ترس از انبوه جمعیت و لگدمال شدن وجود داشت. (نمل، آیه ۱۸)سان دیدن گاهی آن قدر به درازا می کشید که برخی از امور به فراموشی سپرده می شد. این بدان معنا بود که بررسی و سرکشی به وضعیت لشکر و آمادگی نظامی آنان برای آن حضرت به عنوان رهبر دولت اسلامی بسیار مهم بوده است. (ص، آیات ۳۲ و ۳۳) او در این سرکشی ها کوچک ترین تغییرات را مدنظر داشت و چنان احاطه به وضعیت ارتش و لشکرهای زمینی و هوایی داشت که اگر کوچک ترین خلل و نقصی در هر یک از حوزه ها می دید به سرعت متوجه می شد و عوامل اختلال را مواخذه و مجازات می کرد، زیرا نظم و انضباط در ارتش از ارکان اساسی است. (نمل، آیات ۲۰ و۲۱)هنگامی که نمایندگان ملکه سبا به خدمت آن حضرت(ع) رسیدند از شکوه و عظمت حکومت ایشان به هراس افتادند و خواهان صلح شدند زیرا با آن که پادشاهی سبا از جمله پادشاهی های قدرتمند و باشکوه آن زمان به شمار می رفت و از قدرت و ثروت بسیاری برخوردار بود، ولی در برابر عظمت قدرت و جلال سلیمانی، خود را ناچیز دانستند و شرمنده شدند و در نهایت ملکه سبا تسلیم دولت سلیمانی می شود و با او به توحید می گرود و از خورشید پرستی برائت می جوید. (سبا، آیات ۱۵ تا ۲۱، نمل، آیات ۳۰ تا ۵۰)آمادگی نظامی در جنگ نرم و کارکردهای آنبرای آمادگی نظامی کارکردهای بسیاری است، اما در این میان دو کارکرد اصلی و اساسی برای آمادگی نظامی در جنگ نرم می توان شناسایی کرد. کارکرد نخست آن، افزایش اعتماد به نفس امت و جامعه اسلامی است. آمادگی نظامی در حوزه امنیت و آرامش روانی در داخل مرزها بسیار کارآیی دارد. کارکرد دوم، در جنگ روانی علیه دشمنان بروز و ظهور می کند، زیرا در ایجاد ترس و ارعاب در دل های دشمنان بسیار موثر است.خداوند در آیات قرآنی به آمادگی نظامی توجه ویژه ای دارد. خداوند به دولت و امت اسلامی فرمان می دهد تا آمادگی همه جانبه نظامی داشته باشند و در این راه از هیچ تلاش و کوششی دست برندارند. لازم است آمادگی نظامی در دو حوزه منابع انسانی و ابزارهای جنگی به گونه ای باشد که در هر لحظه امکان دفاع یا حمله باشد. این بدان معناست که امکانات دولت و امت اسلامی باید همواره در خدمت دفاع از امت به مقدار مورد نیاز فراهم باشد و از هیچ نقصانی رنج نبرد. (انفال، آیه ۶۰)از نظر نیروی انسانی ارتش اسلام می بایست چنان از آمادگی برخوردار باشد که هر لحظه که فرمان حرکت و تحرکات نظامی داده شد، آماده عملیات باشد. (نساء، آیه ۷۱) این آمادگی نمی تواند یک شبه فراهم آید، بلکه در یک فرآیند، تحقق می یابد؛ بنابراین باید نیروهای نظامی ای در اختیار دولت باشد که تمام وقت و کار و تلاش خویش را مصروف جنگ کند. (همان)در صورت وجود متجاوزان و دشمن بالفعل، هیچ رزمنده ای حق ندارد از حضور در پادگان ها خودداری کند و خود را مهیای حمله و جنگ نکند. بلکه ضروری است که در آماده باش کامل باشد تا بتواند سریع واکنش نشان دهد. در حقیقت بخشی از ارتش به عنوان واکنش سریع می بایست در خدمت دولت اسلامی باشد و در این راه مصابرت کند و در مرزها به گشت زنی دایمی مشغول باشد. (آل عمران، آیه ۲۰۰؛ نساء آیه ۱۰۲؛ انفال، آیه ۶۰)به سخن دیگر، آمادگی نظامی ارتش اسلام همیشگی و دائمی است. این آمادگی پیش از حمله (انفال، آیه ۶۰) در زمان احتمال تجاوز و حمله (آل عمران، آیه ۲۰۰ و نساء، آیات ۷۱ و ۱۰۲) و پس از حمله و عقب نشینی دشمن (آل عمران، آیات ۱۷۲ و ۱۷۴) می بایست وجود داشته باشد.دولت اسلامی موظف است که به آماده سازی ارتش و نیروهای واکنش سریع و آماده کارزار اقدام کند و همه امکانات مادی و معنوی را برای این کار به خدمت بگیرد (آل عمران، آیات ۱۲۱ و ۲۰۰؛ انفال، آیه ۶۰)مردم نیز باید بخشی از ثروت ملی و حتی خصوصی خود را در اختیار دولت گذاشته و منابع مالی ارتش آماده را فراهم کنند و حتی خود را مسلح به ابزارهای حمله و دفاع کنند و در تمرین نظامی شرکت نمایند و از آمادگی دایمی برخوردار باشند (همان) بنابراین، هرگونه کوتاهی در این حوزه به معنای فرار از طاعت احکام الهی و پیامبر(ص) و فرمان های آنان قلمداد می شود. پس لازم است که به عنوان نشانه ایمان، آمادگی کامل مالی و نظامی و بدنی و روحی خویش را نشان دهند و از جان و مال و وقت و توان خویش برای این مهم مایه بگذارند. (همان و نیز توبه، آیات ۴۴ و ۴۵)رزمایش و نمایش قدرت نظامینیروهای نظامی برای به دست آوردن نهایت آمادگی می بایست فعالیت هایی را انجام دهند تا از توانایی اقدام سریع و درست و به هنگام برآیند. از این رو خداوند بر اجرای رزمایش و نمایش قدرت از سوی رزمندگان و ارتش اسلام تأکید دارد.این حفظ آمادگی و آرایش نظامی در برابر دشمنان، هرگونه تجاوز را از آنان سلب می کند و در دلهایشان رعب می افکند (انفال، آیه۶۰) بنابراین، ضرورت دارد که ارتش اسلام از آمادگی کامل و آرایش نظامی با برگزاری رزمایش ها و سان و رژه و مانند آن مطمئن شود. (آل عمران، آیه ۱۲۱؛ نساء، آیه ۱۰۲)ازنظر قرآن، ارتش و قوای نظامی حتی اگر در جنگی شکست خورده و متحمل خسارات شدید مالی و جسمی و جانی شدند، باید خود را به سرعت سامان داده و با نمایش قدرت بکوشند تا روحیه خود را افزایش و روحیه دشمنان را به تحلیل برند، چنان که پس از شکست مسلمانان در جنگ احد، نمایش قدرت و آرایش نظامی به رغم آسیب جدی به ارتش اسلام، موجب شد تا دشمنان از ادامه حمله باز مانند و عقب نشینی کنند. (آل عمران، آیه۱۷۲)آمادگی نظامی، افزایش اعتماد و تقویت روحیه دوستانآمادگی نظامی و آرایش نظامی و رزمایش و رژه های متنوع و گوناگون کارکردهای روانی بسیار مثبتی برای دوستان و امت اسلامی دارد. هنگامی که رزمایش و یا رژه ای برگزار می شود و ادوات و امکانات و تجهیزات و منابع خبره ارتش اسلام به نمایش گذاشته می شود، موجب افزایش اعتماد به نفس جامعه و احساس امنیت و آرامش در میان مردم می شود.ازنظر قرآن حتی اگر ارتش اسلام متحمل شکست و یا ضربات سخت شده و ناچار به ترک مواضع و عقب نشینی گردیده است، می بایست به سرعت آرایش نظامی خود را باز یابد و با نمایشی از قدرت، ترس و رعب در دل دشمنان اندازد و اجازه پیشروی و تعرضات بیشتر ندهد.اگر آرایش نظامی لشکر متحمل خسارت، به سرعت انجام گیرد، تبلیغات روانی دشمن اثر و کارکرد تخریبی خود را از دست می دهد. از این رو خداوند از مؤمنان می خواهد که پس از شکست ها و یا عقب نشینی به علت فشار غیرقابل تحمل دشمنان، در موقعیت دیگری به ساماندهی ارتش و آرایش نظامی اقدام کنند تا این گونه ضمن افزایش روحیه رزمندگان، مانع از کاهش روحیه آنان شده و اجازه ندهند تا شایعات دشمن و منافقان تأثیری بر عملکرد رزمندگان بگذارد. (آل عمران، آیه۱۷۳)آمادگی نظامی، تخریب روحیه دشمناندومین کارکرد اصلی و مهم آمادگی نظامی از طریق فراهم آوری عده و عده، اجرای رزمایش، انجام رژه ها و نمایش قدرت و آرایش نظامی گرفتن به ویژه در مرزهای مواجهه با دشمن، تخریب روحیه دشمنان و متجاوزان است.آمادگی نظامی ارتش اسلام موجب می شود تا ترس و هراس در دل دشمنان اسلام بیفتد و از قدرت اسلام احساس ترس و ناامنی کنند و همواره خود را در معرض خطر هجوم رزمندگان اسلام بیابند و خورد و خوراک و آسایش از آنان سلب شود (انفال، آیه۶۰)؛ چنان که این آمادگی موجب می شود تا دشمنان هوس یورش به مرزهای اسلام را از سر خود بیرون کنند و گزینه حمله را از روی میز بردارند. (نساء، آیه۱۰۲)خداوند در آیه اخیر بیان می کند که آمادگی نظامی چنان ترس و هراس در دل دشمنان و متجاوزان می اندازد که به خود اجازه حمله غافلگیرانه را نمی دهند؛ زیرا ترس از واکنش سریع و سنگین و کشنده ارتش اسلام موجب می شود تا وسوسه نشوند تحرکی غافلگیرانه نشان دهند؛ زیرا می دانند که پاسخی کوبنده تر از آنچه انجام داده اند دریافت می کنند. (همان) آمادگی نظامی و هوشیاری دولت و امت اسلامی موجب می شود که دشمنان اقرار به شکست در برابر ارتش اسلام کنند و به خود اجازه ندهند در تحرکاتی علیه امت اسلام وارد شده و با دیگران همکاری کنند. اگر این آمادگی همیشه وجود داشته باشد، احزاب و کشورهای بزدل پیرامون دولت اسلامی به خود اجازه همکاری با دشمنان متجاوز را نمی دهند و پیشاپیش شکست و زبونی و ناتوانی خود را در برابر ارتش آماده اسلام اعلام می کنند. (نساء آیه ۱۰۲ و آیات دیگر)بنابراین، می توان گفت که آمادگی نظامی دو کارکرد مثبت برای جامعه و دولت اسلامی درجنگ نرم به همراه خواهد داشت؛ از سویی اجازه نمی دهد تا دشمنان روحیه ملت را تخریب کرده و اعتماد مردم را از دولت اسلامی سلب کنند و به آنان این باور را بدهند که دولت اسلامی ناتوان از تامین اصلی ترین نیاز بشر در یک جامعه یعنی امنیت است؛ زیرا رزمایش ها و رژه ها و آرایش نظامی در مرزها، خود خودگواه هوشیاری و آمادگی هرگونه مقابله با متجاوزان و تامین امنیت جامعه است و از سوی دیگر، فکر هرگونه تجاوز و حملات غافلگیرانه را از دشمن می گیرد بلکه حتی آنان را در مقام ترس از حمله قرار می دهد هرچند که امت اسلامی و دولت اسلامی هرگز خود ابتدا به جنگ نمی کند، ولی ترس از هجوم ارتش آماده، خود بنیاد امنیت روحی و روانی آنان را به هم می ریزد و اجازه نمی دهد تا حتی فکر حمله را به ذهن خود راه دهند چه رسد که آن را روی میز بگذارند و برنامه ای برای حمله داشته باشند.براین اساس خداوند در قرآن از دولت و ملت اسلامی می خواهد آمادگی نظامی را به عنوان یک راهبرد اصلی درسیاست های کلان در نظر داشته باشند و آن را تنها یک سازو کار بر نشمارند؛ زیرا کارکردهای آمادگی نظامی تنها محدود به جنگ سخت نمی شود بلکه درجنگ نرم و جنگ روانی بیشتر کاربرد دارد و عامل بازدارنده از حمله دشمنان اسلام خواهد بود.درحقیقت آمادگی نظامی که با فراهم آوری و تدارک نیروها و امکانات لازم اعم از مادی و معنوی برای رویارویی با دشمنان موجود یا احتمالی، درجامعه اسلامی شکل می گیرد، عامل بسیار مهم درایجاد اعتماد عمومی و امنیت عمومی و آرامش روحی و روانی جامعه و عامل بازدارنده از هجوم دشمن وترس و وحشت از نیروهای رزمنده اسلام خواهد داشت. خداوند در آیات بسیاری به این مساله با به کارگیری واژه هایی چون «اعداد»، «أخذ حذر»، «أخذ اسلحه»، «رباط»، «مرابطه» «صافنات الجیاد»، «تبوی»،«جمعوا» و مانند آن تاکید کرده است. تبیان .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه