با توجه به شرایط حاکم بر جهان و با توجه به تبلیغات سوء علیه اسلام به خصوص شیعه که در کشور ما هم بعضی از سیاستمداران بعد از انتخابات خواسته یا ناخواسته به این مسائل دامن می زنند حال سوال این است حوزه علمیه چگونه با این برخورد کرده و تا چه حد توانسته این تبلیغات را خنثی کند؟

با سلام به شما دانشجوى گرامى از این‌که این مرکز را براى بیان نظرات خود انتخاب نموده‌اید قدردانیم . در پاسخ به مسئله فکرى شما ، مطالب زیر قابل طرح است : همان‌گونه که مورد اشاره شما نیز قرار گرفته شرایط حاکم شده بر جهان چندان همسو با نگرش‌هاى الهى و مبتنى بر کرامت انسان‌ها نیست از این رو جریان‌هاى الهى هماره با دشمنى‌هاى فراوانى از سوى این شرایط و کارگزاران آن مواجه هستند . دشمنى‌هایى که با نظام جمهورى اسلامى ایران صورت مى‌گیرد ، نیز از این فضاى کلى خارج نبوده هماره از ابتداى انقلاب با این هجمه‌ها مواجه است . این هجمه‌ها زمانى اثربخشى بیشترى پیدا مى‌کنند که برخى جریان‌هاى داخلى نیز آگاهانه یا ناآگاهانه با آن هم‌صدا و هم‌سو مى‌شوند . در مقابل طیف‌ها و نهادهاى گوناگون و متنوعى بایستى در مقابل این هجمه‌ها مقابله داشته باشند . از جمله این نهادها ، حوزه‌هاى علمیه هستند . حوزه‌هاى علمیه در طول تاریخ تشیع به خصوص در طول تاریخ معاصر ، هماره به عنوان سدى در برابر جریان‌هاى فکرى ضددینى قرارداشته‌اند . که با توجه به منابع و امکانات خود توانسته‌اند بسیارى از چالش‌ها را پاسخ‌گو باشند . از جمله این چالش‌ها ، نفوذ جریان‌هاى فرهنگى و فکرى استعمار بوده است . نقش عالمان شیعى در ایران در مقابله با فرقه‌هاى انحرافى و ضاله ، مانند بابیت ، بهائیت و نیز وهابیت ، نمونه‌اى از این امر در بخش دینى و مذهبى است . این نقش محدود به مسائل مذهبى صرف نیز نیست . طول تاریخ ایران پس از صفوى هماره شاهد مقابله عالمان شیعى با جریان‌هاى سیاسى فرهنگى وابسته به اجانب و نیز مجاهدت بر سر حفظ استقلال ایران از تعرض قدرت‌هاى بیگانه بوده است . صدور فتاوى جهادیه علیه مهاجمان روس در زمان فتحعلى‌شاه قاجار ، قیام مردم تهران علیه سفیر متکبر روس به رهبرى میرزا مسیح مجتهد ، اقدامات مرحوم کنى علیه امتیازنامه‌هاى استعمارى ، مهم‌تر از همه قیام سراسرى ایران علیه استعمار انگلیس به رهبرى مرحوم آیت‌الله میرزا حسن شیرازى ، و . . . صدها قیام و اقدام علیه استعمار و نگرش‌هاى وابسته به آن نشان از مقابله جدى حوزه‌هاى علمیه علیه تهاجمات دارد . این روند از دوره مشروطه حالت متفاوت‌ترى پیدا مى‌کند . پس از تغییرات اساسى حاکمیت در ایران که در جریان نهضت مشروطه به وجود آمد ، جامعه ایران با چالشى مواجه شد به نام جریان غرب‌زدگى ، اولین مقاومت عملى علیه این جریان توسط مرحوم شیخ فضل‌الله نورى صورت گرفت که منجر به اعدام ایشان شد . در کنار ایشان علماى دیگرى نیز در حفظ و حراست از هویت دینى و فرهنگى جامعه ایران فعالیت داشتند ولى اقتدار رقیب باعث شکل‌گیرى حاکمیتى شد به نام پهلوى . حکومت پهلوى که مى‌توان آن‌را به حق استبداد روشنفکرى غرب‌زده در ایران نامید ، به دنبال بود تمامى مبانى هویت ملى ، دینى و فرهنگى جامعه ایران را به چالش بکشد ، و ایران اسلامى را به مانند ترکیه تبدیل به یک کشور سکولار نماید . به این معنى که این‌بار دست استعمار خارجى از آستین دست‌نشانده‌هاى داخلى بیرون آمده به مقابله با هویت فرهنگى شیعى مى‌پرداخت . اقدامات فرهنگى حوزه‌هاى علمیه در این دوران از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است . از جمله مهمترین اقدامى که در این دوره صورت مى‌گیرد ، تأسیس حوزه علمیه در مرکز ایران یعنى شهر قم بود که با دوراندیشى مرحوم شیخ عبدالکریم حائرى پایه‌گذارى شد . تأسیس این مرکز فرهنگى و فکرى در قلب ایران باعث مى‌شد ، جریان روحانیت شیعه نسبت به تحولات ایران و نیز مقابله‌هایى که با فرهنگ شیعه مى‌شد ، از اثربخشى بیشتر برخوردار شود . از جمله مهمترین ثمره این تأسیس ، شکل‌گیرى انقلاب اسلامى در ایران و پیروزى آن در بهمن 1357 به رهبرى امام خمینى ( ره ) بود که باعث تأسیس نظامى مبتنى بر آموزه‌هاى دینى و اسلامى شد . ایران پس از انقلاب ویژگى‌هاى منحصر به فردى را داراست . این ویژگى‌هاى منحصر به فرد به طور طبیعى اقدامات منحصر به فردى را نیز لازم دارد . از این رو تمامى نهادهاى فرهنگى و فکرى جامعه ایران بایستى ، براى دست‌یابى به اهداف این نظام و حفاظت از مبانى فکرى و فرهنگى آن ، زیرساخت‌هاى فکرى و فرهنگى لازم را نیز تدارک دیده باشد . از جمله کارکردهاى مهم حوزه‌هاى علمیه در زمان حاضر مقابله با این تهاجمات است . حوزه‌هاى علمیه همان‌گونه که در ذکر تاریخچه آن نیز مورد اشاره واقع شد ، بیش از هر چیز متکفل کارهاى فکرى و فرهنگى در این زمینه هستند تا کارهاى عملى و اجرایى . اهم این فعالیت‌هاى را مى‌توان به شرح زیر برشمرد . 1 تشکیل مراکز تخصصى فقه و مبانى دینى که به صورت ویژه و متمرکز موضوعات خاصى که مورد نیاز جامعه فکرى و دینى است را عهده‌دار شود . . 2 تأسیس مراکز آموزشى و پژوهشى متکفل تحقیق در زمینه‌هاى علوم انسان متعالى تشکیل این مراکز را شاید یکى از مهمترین فعالیت‌هاى حوزه‌هاى علمیه در برخورد با تهاجمات در نظر آورد . چراکه هدف آن‌ها مقابله با تهاجم فکرى غرب به مبانى هویتى جامعه ایران از طریق علوم انسانى غربى است . . 3 تأسیس مراکز تبلیغى مناسب که به صورت تخصصى به تبلیغ آموزه‌هاى دینى بپردازد . این مراکز در دو حوزه درون مرزى و برون مرزى عمل مى‌کند . . 4 تشکیل مراکز پاسخ‌گویى به مسائل و شبهات دینى و فکرى که با استفاده از امکانات روز به پاسخ‌گویى مسائل فکرى قشرهاى گوناگون جامعه مى‌پردازد . . 5 تأسیس حوزه‌هاى علمیه برون مرزى با هدف جذب و تربیت نیروهایى که دغدغه مسائل اسلامى و شیعى را دارند ولى به دلیل محدودیت‌هاى مختلف نمى‌توانند به این دغدغه خود جامه عمل بپوشانند . . 6 تأسیس مراکز اسلامى در مناطق مهم جهان مانند هامبورگ ، نیویورک و . . . به منظور تبلیغ و اشاعه آموزه‌هاى دینى و اسلامى . . 7 تأسیس مراکز حوزوى تخصصى ، ویژه داوطلبان غیر ایرانى که به صورت تخصصى‌تر به آموزش ویژه ایشان براى کارآیى بهتر در خارج از کشور بپردازند . و . . . بسیار اقدامات دیگر که در این مجال اندک نمى‌توان به تمامى آن‌ها اشاره داشت . نکته مهم در این رابطه این است که اگرچه میزان موفقیت حوزه‌هاى علمیه در این زمینه‌ها نسبى است ، یعنى با توجه به منابع و امکانات و موانع ، مورد ارزیابى قرار مى‌گیرد ، اما همین اقدامات صورت گرفته بر اساس امکانات موجود بسیار ارزشمند و قابل قبول است . ولیکن ، اگر نسبت به آن‌چه که باید باشد در نظر بگیریم ، فاصله‌ها تا آرمان بسیار خواهد بود . از سوى دیگر باید خاطر نشان کرد که مقابله با هجمه‌هاى دیگران علیه اندیشه و نظام اسلامى به گونه‌اى است که از عهده یک نهاد خاص خارج است و مجموعه‌اى از نهادهاى مختلف لازم است در این خصوص فعالیت هماهنگ داشته باشد . این نهادها اعم است از نهادهاى قانون‌گذار ، اجرایى ، فرهنگى و مهم‌تر از همه دستگاه سیاست خارجى . کم‌کارى در هر یک از این نهادها چه بسا ، باعث کم‌اثر شدن فعالیت دیگران خواهد شد . به این معنى که به عنوان نمونه اگر حوزه‌ها تولیدات ارزشمندى در خصوص مقابله با تهاجمات ارائه دهند ولى دستگاه سیاست خارجى یا رسانه اى نتواند این تولیدات را به نحو مطلوب ارائه دهد ، فعالیت بى‌اثر خواهد بود . در مقابل اگر سیاست خارجى منابع و خوراک تبلیغاتى مناسب و عمیقى نداشته باشد ، عملکردى بى‌نتیجه خواهد داشت . نکته پایانى که در سؤال شما نیز اشاره شده مسائل پس از انتخابات ریاست‌جمهورى دهم است . در خصوص این مطلب شاید مباحث بسیارى از طریق روزنامه‌ها ، مجلات ، صداوسیما و . . . مطرح شده که تا حدى پاسخ‌گو نیز بوده است . تنها نکته‌اى که به نظر مى‌رسد در این بحث قابل بیان باشد ، نقش حوزه‌هاى علمیه در زمینه مقابله با این فتنه و نیز حراست از دستاوردهاى فرهنگى نظام اسلامى است . اگرچه عمق فتنه سال 88 به حدى بود که پاى برخى از حوزویان نیز به لرزه درآمد ، ولى بدنه اصلى حوزه و بزرگان آن خصوصاً مراجع عظام تقلید و تشکل هاى اصیل حوزوى توانستند با روشنگرى خود در قالب بیانیه ها ، اظهارات و بیانات و . . . مانع به هدف رسیدن فتنه‌گران شوند و به صورت مطلوبى با عناصر نفوذى جریان فتنه در حوزه‌هاى علمیه مقابله نمودند . راز این موفقیت را در دو نکته مى‌توان ارزیابى نمود . اول تجهیز فکرى جریان حوزه به آموزه‌هاى اصیل دینى و سیاسى اسلام . دوم تبعیت از نظریه ولایت‌فقیه به عنوان مهمترین نظریه سیاسى شیعه و ستون اصلى نظام اسلامى . امید است مطالب نگارش یافته ، توانسته باشد پاسخى بر دغدغه شما بوده باشد . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه