در مورد اولین آیاتى که بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد سه دیدگاه وجود دارد: ۱. پنج آیه اول سوره علق، ۲. سوره مدثر، ۳. سوره فاتحةالکتاب. بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده پنج آیه ابتداى سوره علق بوده و سوره حمد پنجمین سوره اى است که بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد. بنابر قولى این سوره اولین سوره کاملى است که نازل گردید.

در مورد اولین آیاتى که بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد سه دیدگاه وجود دارد: 1. پنج آیه اول سوره علق، 2. سوره مدثر، 3. سوره فاتحةالکتاب. بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده پنج آیه ابتداى سوره علق بوده و سوره حمد پنجمین سوره اى است که بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد. بنابر قولى این سوره اولین سوره کاملى است که نازل گردید. در مورد آخرین آیات نازل شده نیز اختلافاتى وجود دارد، طبرسى در مجمع البیان در جمع بین اقوال مختلف مى نویسد: مفسران مى گویند: وقتى آیه إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ «1» بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد، فرمود: اى کاش! مى دانستم این زمان چه وقتى است؟ بعد خداوند متعال سوره هاى «فتح» و «نصر» را نازل کرد و از آن پس پیامبر صلى الله علیه و آله در بین تکبیر و قرائت سکوت مى کرد و مى فرمود: «سبحان اللَّه و بحمده استغفرالله و اتوب الیه». مردم به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض کردند: چنین ذکرى را نمى گفتید؟ فرمود: این ندا و فریاد جان و روان من است و آن حضرت صلى الله علیه و آله پس از نزول این سوره، یک سال در قید حیات بود. وقتى که براى حجةالوداع از مدینه خارج شدند، آیه کلاله «2» و سپس در حال وقوف در عرفات آیه الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ «1» نازل گردید و پس از آن رسول خدا صلى الله علیه و آله هشتاد روز در قید حیات بود. بعد به ترتیب، آیه ربا «2» و در واپسین مرحله وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللَّهِ «3» به عنوان آخرین آیه نازل شد. آخرین سوره اى که بر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نازل گردید، سوره توبه است. البته آخرین سوره اى که یکباره و به طور کامل نازل شده، سوره نصر است. ترتیب زمانى نزول آیات نیز به ترتیبى که الان در قرآن وجود دارد، نبوده؛ بلکه به مقتضاى حوادث و رویدادهاى مختلف گاهى یک آیه یا چند آیه و گاهى نیز یک سوره کامل بر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نازل مى شد؛ ولى ترتیب و چینش فعلى آیات قرآن کریم به اتفاق همه مسلمین و به دلیل روایات متعدد و اسناد محکمى که وجود دارد به دستور پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله بوده است. «4» __________________________________________________ (1). مائده (5)، آیه 3. (2). بقره (2)، آیات 278- 280. (3). همان، آیه 281. (4). ر. ک: حجتى، سید محمد باقر، پژوهشى در تاریخ قرآن. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه