سلامبا توجه به اینکه قبل از خلقت بشر موجودات مکلف بودند و طبق حدیثی که هیچ گاه بهشت و جهنم خالی از مومن و کافر نبوده است، ایا انوار معصومین(ع) هم ان موقع حضور داشتند یا مختص همین خلقت هستند؟

مراد از این که گفته می شود به هنگام خلقت پیامبر و اهلبیت (ع) حضور داشته اند، حضوری فیزیکی نیست. بلکه حضور وجود نوری آنان است بدین معنا که وجود نوری آنان قبل از عالم و آدم آفریده شده اند. خلقت نوری قبل و جدای از خلقت مادی است و نباید ان را معنایی مادی در نظر گرفت. نور در اینجا به معنای روشن و روشنی بخش است، نه محتوایی فیزیکی که از آن بتوان چیزهای دیگر را خلق کرد.چه این که مسأله دوم که آنها هدف و غایت خلقت است نیز در رورایات متعدد بیان گردیده است در این باره گرچه جای سخن بسیار است، ولی به تناسب پرسش بدین نکته باید توجه شود که بر اساس روایات، عالم برای آدمی و عالم و آدم برای انسان کامل آفریده شده. مثلاً در حدیث قدسی آمده:«یابن آدم خلقت الأشیاء لأجلک و خلقتک لأجلی؛(1) ای فرزند آدم، همه چیز را برای تو آفریدم و تو را برای خودم».از این حدیث شریف معلوم می‌شود که جهان برای انسان و او برای خدا خلق شده است. از این رو مقام آدمی مقام خلافت الهی است و انسان خلیفه خدا در عالم است. برخی روایات ناظر به این است که عالم و آدم طفیل وجود انسان کامل است، خداوند خطاب به پیامبر فرمود:«و عزّتی و جلالی لولاک لما خلقت الأفلاک؛(2) به عزت و عظمتم سوگند !اگر نبودی، عالم را خلق نمی‌کردم».خداوند خطاب به قلم فرمود:«بنویس: لا اله إلاّ الله محمد رسول الله، آن گاه قلم از خداوند پرسید: او کیست که نامش را قرین نام خود قرار داده‌ای؟ خداوند فرمود: فولاه لما خلقتک و لا خلقت خلقی إلاّ لأجله؛(3) اگر محمد نبود، تو را خلق نمی‌کردم و عالم را جز برای او نیافریدم». رسول خدا(ص) خطاب به امیر مؤمنان(ع) فرمود:«یا علیّ لولا نحن ما خلق الله آدم و لا الحواء و لا السماء و لا الأرض؛(4) اگر ما نبودیم، خداوند آدم و حوا و آسمان و زمین را خلق نمی‌کرد».بر اساس این گونه روایات معلوم می‌شود که اولا نور وجود انسان کامل قبل از جهان خلقت آفریده شده است. ثانیا غایت خلقت عالم و آدم، انسان کامل است. همه عالم خلقت طفیل وجود پر برکت انسان کامل است. بنابر این گرچه غایت آفرینش عالم و آدم وجود نازنین انسان کامل است، ولی به عنوان طفیل وجود او خداوند عالم و آدم را نیز فیض وجود داده است. در این مورد با رویکرد فلسفی و عرفانی جای سخن بسیار است که تفصیل آن را در جای خود باید مطالعه نمود.(5) ولی در این جا تنها بدین روایت نورانی اشاره می‌شود، جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید:از رسول الله(ص) پرسیدم، اولین چیزی را که خدا خلق کرد چه بود؟ فرمود: «نور پیامبرت بود که خدا اول او را آفرید. بعد همه چیز را از نور وجود او خلق نمود، آن گاه نور او را چند قسمت کرد. عرش، کرسی، حاملان عرش و ساکنان کرسی را آفرید، سپس نور او را مدتی که خود می‌داند، در مقام حبّ نگاه داشت، بعد از آن قلم، لوح، بهشت را آفرید، سپس مدتی آن نور را در مقام خوف نگاه داشت، آن گاه ملائکه، خورشید،‌ ماه را از و آفرید، بعد آن نور را در مقام حیا نگاه داشت، بعد با هیبت خود به آن نور نگاه کرد. از تجلیات آن ارواح انبیا، اولیا،‌شهدا و صالحان را خلق نمود».(6) از مجموع آن چه بیان گردید هم فراز اول وهم فراز دوم آنچه در پرسش اشاره شده نه تنها با تعالیم اسلام منافات ندارد. بلکه خاستگاه این گونه آموزه های متعالی همان رو ایات واگر سخنی در جای دیگر در این باب گفته شده در حقیقت از همان روایات گرفته شده است. پی‌نوشت‌ها:1. محسن فیض کاشانی، علم الیقین، نشر بیدار، قم 1385ش.ج 1، ص 381.2. محمد باقر مجلسی، بحار الانوارنشر دار الاحیا التراث العربی، بیروت، 1403 ق، ج 15، ص 28.3. همان، ص 29.4. صدوق، عیون اخبار الرضا، نشر دار العلم، قم، 1377 ش.ج 1، ص 237.5. امین صادقی، پیامبر اعظم در نگاه عرفانی امام خمینی، نشر موسسه آثار امام خمینی، 1387 ش.ص 313.6. محمد باقر مجلسی ، بحار الانوار، نشر دار الاحیا التراث العربی بیروت 1403 ق ، ج 25، ص 21.https://www.pasokhgoo.ir/ .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه