آیاحيوان ها چشم برزخي دارند؟

خير، حيوان ها چشم برزخي ندارند، به چند دلیل: اوّلا: چشم برزخي يا بصيرت بين، نيروي نهاني يا قوه قلبي شناسنده حقيقت است و صاحب آن کسي است که به واسطه نيروي «چشم بصيرت» حقایق را مي شناسد و به کنه و باطن اشياء و انسان ها پي مي برد، که در عرفان به «قوه قدسيه» و در فلسفه به «عاقله نظريه» تعبير مي شود. اين قوه قدسيه، صفت علم بوده، و کساني که چشم برزخي دارند در واقع علم به باطن اشياء و امور عالم پيدا کرده اند. امّا حيوان ها، به خاطر درک پایين نمي توانند حقيقت اشياء را دريابند و حال آن که چشم بصيرت حالتي است که موجب علم و آگاهي مي شود به نحوي که گويي عالم، معلوم خود را مشاهده مي کند. ثانيا: موجوداتي از چشم برزخي برخوردارند که داراي تجرد عقلي باشند و در ميان موجودات، تنها انسان نفس مجرد عقلي دارد، ولي حيوانات، فقط داراي نفس مجرّدي براي حشر در روز رستاخيز هستند. ثالثا: حيوان ها موجوداتي هستند که علاوه بر حسّ و حرکت ظاهري و رشد و نمو (مانند نباتات)، داراي شعور و اراده متناسب با خودشان هستند که در پرتو آن، افعال گوناگوني از آنها صادر مي شود. امّا انسان، موجودي است که علاوه بر موارد فوق، داراي نوعي شعور خاص به نام قوه ناطقه (عاقله) است که در پرتو آن، حاکم بر تمام موجودات است، چنان که قرآن حيوانان را مسخر آدميان مي داند. کسي مي تواند چشم برزخي داشته باشد که بتواند بر تمام امور عالم امکاني احاطه داشته باشد. در اين ميان فقط انسان ها مي توانند به اذن الهي بر تمام موجودات علم و احاطه پيدا کنند که آن هم از طريق قوه عاقله امکان پذير است. رابعا: در فلسفه و عرفان اسلامي، برزخ را دو قسم دانسته اند؛ الف: برزخ صعودي: که غيب محالي نام دارد و عبارت است از صورت هاي اعمال و نتيجه کارهاي انسان در عالم شهادت. مراد از عالم شهادت، همان صحنه قيامت است که جز معصومان، کسي را ياراي دانستن آن مقام نيست. بدين جهت به آن غيب محالي مي گويند؛ چون بر همگان و به طريق اولي بر حيوان ها پوشيده است. قيصري در مقدمه فصوص الحکم مي گويد: هر موجودي در عالم طبيعت مسبوق به صورتي از آن در عالم مثال برزخي است امّا ـ بر اساس پاره اي انظار ـ برزخ صعودي مختص انسان است، زيرا اين برزخ چيزي جز صور و عقايد و اعمال انسان در دنيا نيست. ب: برزخ نزولي: که غيب امکاني نام دارد؛ يعني محل ظهور تفصيلي عالم ارواح، که امکان دستيابي براي انسان هاي متعالي وجود دارد. بدين جهت بيشتر مکاشفات عرفاني مانند آگاهي از رويدادهاي آينده، داشتن چشم برزخي (چشم بصيرت بين) به برزخ نزولي مربوط مي شود. هر چند دستيابي به برزخ نزولي نيز براي اندکي از انسان ها که سير و سلوک دارند امکان پذير است. با توجه به آنچه گفته شد، حيوان ها به جهت درک و فهم و شعور پایين، تنها در حد شناخت خداوند و به اندازه توانائي خودشان، او را تسبيح و تقديس مي کنند، امّا برخورداری از دقائق عرفاني براي حيوان ها ممکن نيست. داشتن چشم برزخي نوعي کمال وجودي است و تنها انسان هاي سالک و با تقوا به اين مقام دست مي يابند، امّا اکثر انسان ها و ديگر موجودات (از جمله حيوانات ) از دستيابي به اين جايگاه محرومند. خامسا: با توجه به اين که عالم برزخ مرتبه اي بالاتر از عالم طبيعت است، اگر موجودي فقط در عالم طبيعت سير کند نمي تواند به عالم برزخ دست يابد، پس نمي تواند حالت برزخي موجودات را بداند و حيوان ها موجوداتي اند که در مرتبه عالم طبيعت سير مي کنند. بنابراین نمي توانند بر عالم برزخ احاطه پيدا کنند. هم چنين فقط روح بهره مند از عقل مجرد مي تواند اشياء عالم را إدراک کند و با سرعت قبول فيض کرده و با اين عقل نوراني و الهي به حقایق اشياء احاطه پيدا کند و بدون ترتيب مقدمات، به نتايج برسد. امّا روح حيوان که خالي از عقل مجرد است هرگز بهره اي از درک حقایق عالم را ندارد. ديدن روي ترا ديده جان بين بايد اين کجا مرتبه چشم جهان بين من است نتيجه: مرتبه چشم برزخي يکي از بالاترين مراتب معرفت است. نيل به شهود وجود واحدي که از همه اعتبارات مجرد است جز با عمل صالح ممکن نيست. حيواني که نمي تواند به مرحله عقل برسد، چگونه مي تواند چشم بصيرت بين (برزخي) داشته باشد؛ در حالي که مولوي «بصيرت» را برتر از عقل مي داند. بنابراين اثبات چشم برزخي (بصيرت) يا چشم باطن بين که مختص نفوس داراي قوه ناطقه و عقول فعاله مجرده است براي حيوانات محال است، زيرا حيوان ها آگاهي و شناخت نسبت به جزئيات و تفاصيل معارف انساني را نداشته و به دقائق تکاليفي که انسان از ناحيه خداوند دريافت مي کند مکلّف نيستند؛ چنان که آيات قرآني نيز اين را تأييد مي نمايد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه