پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:کفّاره الذّنب النّدامه و لو لم تذنبوا لأتى اللَّه بقوم یذنبون لیغفر لهم؛کفاره گناه پشیمانى است اگر شما گناه نمی کردید خدا مردمى پدید مى آورد که گناه کنند تا بیامرزدشان.نهج الفصاحهمنظور این حدیث چیه؟

متن کامل این روایت چنین است:امام باقر(ع) فرمود: اصحاب رسول خدا(ص) گفتند: یا رسول الله ما از نفاق می‌ترسیم رسول خدا (ص) فرمود: «چرا از نفاق واهمه دارید؟» گفتند: هنگامى که در محضر شما هستیم، و ما را موعظه می‌کنید می‌ترسیم (یعنی در وجود ما تأثیر می‌گذارد) و دنیا را فراموش می‌کنیم و گویا آخرت را مشاهده کرده، بهشت و دوزخ را می‌نگریم و این هنگامى است که در حضور شما هستیم. اما وقتى که به منازل خود باز می‌گردیم و خانواده و بچه‌ها و نیز مال و اموال را مشاهده می‌کنیم گویی که چیزی نشنیده‌ایم و افکار دیگری وارد ذهن ما می‌شود و می‌ترسیم این علامت نفاق باشد.رسول خدا(ص) فرمود: «نه، این‌ها از وسوسه‌هاى شیطان است که قصد دارد شما را بفریبد و به دنیا راغب گرداند، به خداوند سوگند اگر شما به همان حالى که در نزد من هستید ادامه دهید و فریب شیطان را نخورید، فرشتگان با شما مصافحه خواهند کرد و روى آب حرکت خواهید نمود. اگر شما گناه نکنید و بعد استغفار نمایید، خداوند گروهى را مبعوث می‌کند که گناه کنند و بعد استغفار نمایند و مورد آمرزش قرار گیرند، مؤمن گرفتار فتنه می‌شود و سپس توبه می‌کند و از این‌جاست که خداوند فرموده است: إِنَّ اللهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ1 و فرمود: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ2 ». 3پیام این روایت بر خطاپذیری انسان دلالت دارد که اگر خطایی مرتکب شد، بداند که باید توبه کند و این گونه نیست که در صدد تشویق انسان به گناه باشد که بروید گناه کنید که اگر گناه نکردید، خدا کسانی را می‌آفریند که گناه کنند! بلکه به ذات انسان‌های عادی اشاره دارد که به غیر از معصوم هر کسی در معرض گناه است؛ چون طبیعت انسان نسیان و فراموشی و انحراف از مسیر حق است که اگر نفس اماره‌اش بر او غلبه کرد با توبه به سوی خدا باز گردد.پس سخن بر سر این است که انسان مطابق با طبیعتش ممکن است به گناه روی آورد که اگر گناه کرد، بداند در توبه به رویش باز است و مأیوس نشود. نه این‌که حتماً گناه و بعد توبه کند که این کار اگر به طور عمد، انجام شود، بدون شک از رحمت الهی دور خواهد شد و چه بسا هنگام گناه مرگش فرا برسد، در آن صورت، هیچ گریزی از عذاب الهی ندارد.بنابراین، این‌که پیامبر(ص) فرمود: «اگر گناه نکنید خدای متعال گروهی را مبعوث می‌کند که گناه بکنند و بعد توبه کنند» این جمله، کنایه است که اگر قرار باشد شما گناه نکنید، پس بدانید که از جنس انسان نیستید حال آن‌که انسان آفریده شدید در این صورت یا باید معصوم باشید یا موجودی چون فرشته که خدای متعال اراده کرده که به طرف گناه کشیده نشوند. خدای متعال اراده کرده که نظام خلقت این گونه باشد که انسانی آفریده شود که در اصل به سوی کمال برود و اگر گناهی کرد از رحمت الهی مأیوس نشود؛ اما چه سعادت‌مند است کسی که نفس خودش را تزکیه کرد. «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها». 4در نتیجه اگر قرار بر این باشد که انسان اصلاً گناه نکند در آن صورت خدای متعال بر مبنای حکمتش انسانی را می‌آفریند که طبع گناه در درونش باشد و گناه بکند، زیرا انسان طبیعتش میل به گناه دارد؛ یعنی نفس اماره‌اش هر لحظه او را به انجام گناه فرمان می‌دهد و در بعضی از مواقع گناه هم می‌کند، اما باید توبه کند و به رحمت الهی امیدوار باشد.به دیگر سخن؛ غفاریت و ستاریت حق ایجاب می‌کند تا ظرفیتی به وجود آید. این ظرفیت به این معنا نیست که بیان کند از شما گناه می‌خواهم بلکه قصد خدا بیان غفاریت و ستاریت خود است؛ یعنی پوشش دهنده خطا و انحرافات هستم. _________________________________________1 . بقره، 222. 2. هود، 90. 3. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق، ج 1، ص 109.4 . شمس، 9. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه