وظايف زن و شوهر در مقابل هم چيست؟

مقدمه ازدواج پيمان مقدسي است كه ميان زن و مرد منعقد مي‌شود كه با اجراي صيغه عقد، تكاليف و حقوق تازه‌اي متوجه آنها مي‌شود و از آن عدم تعهد و بيمسئوليتي دوران قبل از ازدواج خبري نيست. در اين دوره زن و مرد با مسئوليت و وظايف جديدي آشنا مي‌شوند كه براي رسيدن به خانواده صميمي و باصفا هر دو بايد به تكاليف خود عمل كرده و به حقوق طرف مقابل احترام بگذارد. حق و تكليف حالت دو طرفه دارد. اگر كسي بر كس ديگري حقي دارد، برابر همان حق تكليفي متوجه او مي‌شود. به عنوان مثال اگر زن بر شوهر حقوقي دارد و شوهر موظف به انجام تكاليفي در برابر زن است، در قبال همان حق، تكاليف و وظايفي بر عهدة زن مي‌آيد. زندگي مشترك مانند ساختماني است كه توسط زن و شوهر بنا مي‌شود. در صورتي از استحكام لازم برخوردار مي‌شود كه زن و شوهر به نحو احسن وظايف خود را انجام دهند. حفظ چنين بنايي كه بر اساس محبت قلبي بنا شده است به راحتي امكان پذير است؛ به شرط آنكه زمینههای آن را فراهم كنيم. يكي از اين زمینهها، انجام تكاليف و وظايف توسط زن و شوهر است. اگر زن و شوهر به صورت دقيق به وظايف خود عمل كنند، خانواده‌اي اسلامي، سالم، خوشبخت و پرنشاط در انتظار آنها خواهد بود. با در نظر گرفتن اين مقدمه به بررسي سؤالات مي‌پردازيم. حقوق و وظايف زن و شوهر وظايف و حقوق زن و شوهر را مي‌توان به سه قسم تقسيم نمود: الف) حقوق و وظايف متقابل زن و شوهر ب) وظايف اختصاصي زن ج) وظايف اختصاصي شوهر. الف) حقوق و وظايف متقابل زن و شوهر 1. احترام متقابل زن و شوهر: احترام زن و شوهر به يكديگر در سلامت روحي، افزايش محبت و تحكيم خانواده نقش بسزايي دارد و تمام شئون زندگي مشترك را تحت تأثير مي‌گذارد. احترام متقابل زن و شوهر باعث افزايش و تقويت احساس كرامت در طرف مقابل مي‌شود و كسي كه از احساس كرامت برخوردار شد، اعتماد به نفس پيدا مي‌كند و در برابر مشكلات زندگي به راحتي سر تسليم فرود نمي‌آورد. 2. محبت زن و شوهر انسان‌ها داراي نيازهاي فراواني هستند كه نياز به محبت يكي از اساسي‌ترين آنهاست. انسان فطرتاً تشنة محبت است و نسبت به كسي كه به او ابراز محبت كرده است، احساس دلبستگي مي‌كند. وجود چنين نيازي در انسان‌ها باعث مي‌شود كه هر يك از زن و شوهر علاقمند باشند در زندگي مشترك محب و محبوب واقع شوند. اگر اين نياز فطري توسط همسران مورد غفلت واقع شود، زندگي آن دو با مشكلات زيادي روبرو مي‌شود و زندگي زناشويي جاذبه خود را از دست داده و صفا و صميميت در زندگي جاي خود را به كينه و عداوت خواهد داد. 3. گذشت و بخشش بدون شك خطا و اشتباه يكي از لوازم زندگي بشري است و هيچ كس جز معصوم، مصون از خطا و اشتباه نيست. هرگاه دو انسان دست به كار مشتركي بزنند، لغزش‌هاي هر يك در برابر ديد ديگري قرار دارد و نمود بيشتري مي‌يابد، خصوصاً در مورد زندگي مشترك اين مسئله مشهود است. زن و مردي كه زندگي مشترك را شروع مي‌كنند، ممكن است برخي گفتار و رفتار يكديگر را ناصواب بدانند، در اين گونه موارد بايد، با سعة صدر رفتار كنند. برخي لغزش‌ها را بر يكديگر ببخشند. برخي را با تصريح و كنايه اصلاح كنند و با تدبير و درايت از وقوع برخي ديگر پيشگيري نمايند. هر كس با سلاح عفو و اغماض به جنگ لغزش‌ها برود، بدون ترديد پيروز باز خواهد گشت و اثر تربيتي عفو و بخشش به مراتب از پرخاش و انتقام بيشتر است. 4. درك متقابل ريشة بسياري از اختلافات خانوادگي در عدم درك متقابل همسران از يكديگر نهفته است. درك موقعيت و مشكلات همسر موجب مي‌شود كه انسان با در نظر گرفتن موانعي كه بر سر راه طرف مقابل قرار دارد، توقعات خود را تعديل كند و از همسر خود به اندازه توانش توقع داشته باشد. برعكس فردي كه همسر خود را درك نمي‌كند، بدون در نظر گرفتن شرائط همسر خود، عرصه را بر او تنگ مي‌كند و به توقعات بيجاي خود دامن مي‌زند. در چنين فضايي طرف مقابل احساس دلزدگي و سردي نسبت به زندگي پيدا مي‌كند كه استمرار چنين وضعيتي براي خانواده مضر است. ب) وظائف اختصاصي زن 1. حفظ اسرار شوهر: هرگز نبايد اسرار شوهر توسط زن برملا شود. زيرا با اين كار اعتماد شوهر نسبت به زن از بين مي‌رود. علت اين‌كه برخي از مردها با زنان خود مشورت نمي‌كنند، عدم اعتماد آنان به رازداري زن است. 2. عدم مداخله بي‌جا در كار شوهر: انسان به طور ذاتي خواستار استقلال عمل است و اين روحيه در مردها قوت بيشتري دارد. دخالت بيجاي زن در امور شوهر، گاهي باعث بحران جدي در زندگي زناشويي مي‌شود. 3. اطاعت از شوهر: خانواده جزء كوچكي از اجتماع است و همانند اجتماع بايد رهبر و سرپرست واحدي داشته باشد؛ بنابراين یکی از مرد يا زن، بايد مدير و مسئول باشد. اين مسئله در دنياي امروز بيش از هر زمان ديگر روشن است كه اگر دو نفري مأمور انجام كاري مي‌شود، حتماً بايد يكي از آن دو رئيس باشد وگرنه هرج و مرج در كار آنها پيدا مي‌شود. اسلام با توجه به برخي از ويژگي‌ها و خصوصيات مرد، مسئوليت سرپرستي خانواده را بر عهدة مرد قرار داده است. بنابراين صلاح خانواده در اين است كه مرد را به عنوان سرپرست خانواده بشناسد؛ البته واضح است كه اين موضوع بدان معنا نيست كه مقام زن كوچك شمرده شده باشد، بلكه حفظ نظم و انضباط منزل، چنين روشي را مي‌طلبد. بدين ترتيب زن بايد تابع شوهر خود باشد تا چرخ زندگي با كم‌ترين دغدغه و اصطكاك به گردش در آيد. در راستاي اطاعت از مرد،‌ زن نبايد بدون اجازه از خانه خارج شود. برخي مردها از اين توصيه شرعي سوء استفاده كرده و به خود اجازه مي‌‌‌دهند كه همسر خود را در خانه زنداني كنند و از حق آزادي محروم سازند. بايد به اين نكته توجه داشت كه گرچه طبق دستور اسلام مرد مي‌تواند همسر خود را در خروج از منزل نهي كند، اما اين يك حكم مطلق و عام نيست كه در همه حال قابل اجراء باشد، بلكه اسلام شوهر را موظف به رعايت عدل و انصاف و پرهيز از خوكامگي و خودرأيي نموده است تا موجبات اذيت و آزار زن فراهم نشود. 4. تمكين و تأمين نياز جنسي شوهر: ازدواج از ديدگاه اسلام امري مقدس، خدايي و كمال آفرين است و حتي انسان‌ها بدون ازدواج به برخي از كمالات نمي‌رسند. شهيد مطهري در اين باره مي فرمايد: «در ميان غرايز شهواني انسان، هر غريزه‌اي كه اشباع شود، اشباع آن تأثيري در معنويت انسان ندارد، جز غريزة جنسي، بنابراین ازدواج از نظر اسلام سنت و مستحب است. تجربه نشان داده است افرادي كه در تمام عمر به خاطر هدف‌هاي معنوي، مجرد زندگي كرده و نخواسته‌اند داراي زن و فرزند باشند كه مانع رسيدن آنها به معنويت شود، در همة آنان يك نوع نقص ديده مي‌شود.» بنابراين ارضاي درست غريزة جنسي يك نياز طبيعي است كه بايد به آن پاسخ داده شود وگرنه ممكن است پي‌آمدهاي منفي جسمي، رواني و اجتماعي داشته باشد و انسان را از طي مراحل كمال باز دارد به همين دليل اسلام زن را موظف كرده در برابر اين خواست طبيعي مرد، كاملاً تمكين كند و او را از اين حق طبيعي محروم ننمايد. ج) وظايف اختصاصي شوهر سرپرستي و مديريت همانگونه كه در بند «ج» قسمت قبل بيان شد، زن و مرد دو ركن بزرگ خانواده هستند، ولي مرد به خاطر خصوصيات و ويژگي‌هايي سرپرست خانواده به حساب مي‌آيد و طبعاً وظايف سنگين و دشواري نيز خواهد داشت. او بايد با تدبيرهاي عاقلانه‌اش خانواده را به بهترين وجه اداره كند و اسباب خوشبختي و سعادت آنان را فراهم سازد. 2. تأمين هزينة زندگي تمام هزينه‌هاي خانواده بر عهدة مرد است. مرد وظيفه دارد كلية مايحتاج زندگي را بر طبق متعارف زمان و عرف محل زندگي و شئون خانواده بپردازد. در پايان اين قسمت ذكر اين نكته ضروري است كه آنچه گفته شد حكم شرعي و قانوني است. ولي زندگي مشترك و صفاي خانوادگي اقتضاي ديگري دارد. خانواده بايد محيط امن و آرامش انسان باشد و فضاي آن لبريز از محبت و صفا و صميميت باشد. خانواده دادگاه نيست كه بخواهند در آن دم از حقوق و تكاليف بزنند، بلكه در برخي مواقع لازم است براي حفظ خانواده زن يا شوهر از حقوق خود بگذرد و يا كارهايي انجام دهد كه در حيطه وظايف او نيست. انجام كارهاي خانه وظيفة مرد يا زن؟ خانه محيط كوچكي بيش نيست، اما نعمت بسيار گرانبهايي است. خانه بهترين آسايشگاهي است كه انسان مي‌تواند بدون هيچ قيد و بندي در آنجا استراحت كند، جاي انس و مودت، صفا و صميميت، آرامش و استراحت است. خانه پرورشگاه مردان و زنان با فضيلت است. مركز شخصيتسازي و كلاس تعليم و تربيت كودكان است. اجتماع كوچكي است كه اجتماع بزرگ انسان را به وجود مي‌آورد. ترقي و تنزل و صلاح و فساد اجتماع مربوط به همين اجتماع كوچك است. گرچه خانه‌داري و تدبير امور منزل از نظر حقوقي به عهدة زن نيست، ولي با توجه به اين‌كه مردها غالباً وظايف بيرون از خانه را انجام مي‌‌‌دهند و ديگر فرصتي براي انجام امور خانه ندارند، اين وظيفة مهم و خطير با توجه به ويژگي‌هاي خاص زنان از نظر عرف و اخلاق بر عهدة زن واقع شده است. متأسفانه در سالهاي اخير زنان ايراني تحت تأثير تبليغات سوء دشمنان آگاه و دوستان ناآگاه، براي خانه‌داري و تربيت فرزند ارزش چنداني قائل نيستند و حال آنكه يك زن خانه دار واقعي، مدير بالياقتي است كه همة كارهاي يك مجموعة مهم را شخصاً ‌انجام مي‌دهد. بسياري از مردان كه شهرت بين المللي دارند فقط در اثر حسن تدبير و اخلاق و لياقت يك زن خانه‌دار به اوج ترقي و پيشرفت رسيده‌اند. اين نكته در زندگي امام راحل (ره) مشهود است. زني به رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ عرض كرد: «خدمت كردن زن در خانه شوهر چه فضيلتي دارد؟» حضرت فرمود: «در مقابل هر كاري كه براي ادارة امور منزل انجام دهد، خدا نظر لطفي به او مي‌فرمايد و كسي كه مورد نظر خدا واقع گردد معذب نخواهد شد.» اگر قبل از عقد كردن مرد به زن اجازة كار در خارج از منزل را بدهد، آيا مرد مي‌تواند حقوق زن را بگيرد؟ 1. اگر منظور شما از گرفتن حقوق زن توسط مرد، درآمد و حقوق ماهيانة زن باشد، بايد گفت يكي از اصول مهم و خدشهناپذير شريعت مقدس اسلام، استقلال اقتصادي افراد مسلمان، اعم از زن و مرد است و هر كس ثروتي را از طريق مشروع مالك شد، اختيار شرعي با خود اوست و كسي حق تصرف در آن را ندارد. چنين حكمي در محيط خانواده نيز حاكم است و هر يك از اعضاي آن، از حق استقلال اقتصادي برخوردار است و مرد نمي‌تواند درآمد زن را تصرف نمايد، مگر آنكه زن به او چنين اجازه‌اي دهد. البته لازمة صفاي خانوادگي اين است كه در زندگي مشترك اموال و درآمد زن و شوهر به خانواده متعلق داشته باشد و زن از خرج كردن خود در بهبود زندگي مشترك دريغ نورزد، به ويژه در صورتي كه شوهر گرفتار و نيازمند باشد. 2. اگر مراد شما از اين سؤال، سلب حق كار كردن زن در خارج خانه باشد، در جواب بايد گفت اگر در عقد نكاح چنين مطلبي را شرط كنند يا عقد مبني بر آن واقع شود، شوهر نمي‌تواند از كار كردن همسرش جلوگيري كند. د) معرفي زندگي امام علي ـ عليه السّلام ـ و حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ به عنوان الگو: بررسي كامل و دقيق زندگي اين بزرگواران از ظرفيت اين نوشته خارج است و با توجه به طولاني شدن كلام فقط به بررسي برخي از زواياي زندگي حضرت فاطمه ـ عليها السلام ـ مي‌پردازيم. 1. ساده زيستي انسان‌هاي الهي هيچ گاه ارزش انسان را در حد داشتن متاع و زخارف بيارزش دنيا نمي‌دانند، تا به سوي ماديات دنيا گرايش پيدا كنند، بلكه ارزش و جايگاه حقيقي انسان را تا حدي بالا مي‌دانند كه زخارف دنيا به هيچ عنوان نمي‌تواند با آن برابري كند فاطمة زهرا از زمرة انسان‌هاي ملكوتي است كه زهد و ساده زيستي در تمام مراحل زندگي او مشهود است. زندگي ايشان دور از هرگونه تشريفات بود و با بسنده كردن به حداقل نيازهاي ضروري سپري مي‌شد. 2. شوهرداري حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ از حدود تأثير و نفوذ زن در روحية شوهر كاملاً مطلع بود. مي‌دانست كه زن داراي چنان نفوذ و قدرتي است كه مي‌تواند اطرافيان خصوصاً شوهرش را تحت تأثير قرار دهد. مي‌دانست ترقي، عقبماندگي و سعادت و بدبختي مرد تا حدود زيادي به روحيات و چگونگي رفتار زن بستگي دارد. به همين خاطر با تمام وجود سعي مي‌كرد كه محيط خانواده آكنده از صفا و محبت باشد تا همسرش با آسودگي خاطر و دلگرمي با حوادث و مشكلات زندگي روبرو شود. 3. مهر و محبت مهر و محبت شالودة زندگي مشترك را تشكيل مي‌دهد و بدون آن هيچ يك از طرفين ذره‌اي از خوشبختي را درك نخواهند كرد، هر چند كه تمام نيازهاي مادي، آنان برطرف شده باشد. حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ آنچنان به حضرت علي ـ عليه السّلام ـ عشق و محبت داشت كه نگاه با محبت و مهربان ايشان مرهم دل خستة علي ـ عليه السّلام ـ بود غم‌ها و غصه‌هايي كه در راه پيشرفت اسلام در درون علي ـ عليه السّلام ـ ريشه دوانده بود با نگاه آرامش بخش زهرا ـ عليها السلام ـ از بين مي‌رفت. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ در اين باره مي‌فرمايد: «وقتي به خانه مي‌آمدم و به زهرا ـ عليها السلام ـ نگاه مي‌كردم تمام غصه و غم‌هايم زدوده مي‌شد.» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه