آیا مغولان پس از حمله به ايران مساجد حنفي ها را خراب کردند و به جاي آن به سبک شافعي ها ساختند؟(به نقل از تاریخ جهانگشای جوینی)

مغولان با ورود به ايران دست به قتل عام افراد و غارت و نابودي شهرها زدند. آنها تا زمان ايلخانان که برخي از امراي ايشان مسلمان شدند، داراي عقايد خاص خودشان (عقايد شمني) بودند. وحشيگري مغولان پس از ورود به شهرهاي ايران و ويرانگري آنان تنها متوجه گروه هاي خاصي از مسلمانان نبود. اختلافات مذهبي شديد بين حنفي ها و شافعي ها در زمان الجايتو گزارش شده است، اما اين که در اين دوره مساجد حنفي ها تخريب شده باشد و به جاي آن مساجد به سبک شافعي ها ساخته شده باشد، بعيد به نظر مي رسد. علاوه بر اينکه تاريخ جهانگشاي جويني دوره الجايتو را شامل نمي شود. به اين نکته نيز بايد توجه داشت که اصولا به نظر مي رسد تفاوت چنداني در سبک مساجد حنفي ها و شافعي ها وجود داشته باشد. حمدالله مستوفي در خصوص وحشيگري و قتل عام و ويرانگري مغولان مي نويسد: «شکي نيست که خرابي که در ظهور دولت مغول اتفاق افتاد و قتل عامي که در آن زمان رفت، اگر تا هزار سال ديگر هيچ حادثه اي واقع نشود، هنوز جبران ناپذير است». اين بيان هر چند با کمي مبالغه همراه است، اما به هر حال نشان دهنده رفتار مغولان در برخورد با مسلمانان و شهرهاي اسلامي مي باشد. مغولان تا زمان «غازان خان» که مسلمان شدند، داراي عقايد شمني بودند. دين آنان روي هم رفته از اجراي مناسک مخصوص، جادوگري و احضار ارواح تشکيل مي شد. به همين سبب است که برخي از مورخين، مغولان را اصولا بي دين خوانده اند. غازان فرمانرواي مغولي دين بودا را يکباره ريشه کن کرد. معابد بودايي چپاول و ويران شد و يا آن را به شکل مسجد در آوردند، غازان به تقويت اسلام پرداخت. او مکرر به مساجد مي رفت. وي فرمان داد در تمام دهات مسجد بنا کنند. از اين زمان به بعد است که رقابت بين فرقه هاي مذهبي موجود در ايران آغاز و يا به عبارتي تشديد مي شود دکتر رجب زاده مي نويسد: «بعد از اسلام آوردن غازان رقابت بين سه حزب بزرگ مذهبي و سياسي يعني حنفيان، شافعي ها و شيعه شديد شد؛ در حالي که کار بر پيروان ساير اديان سخت شد...». برتولد اشپولي مي نويسد: «غازان پس از تشرفش به اسلام مجبور بود از گروهي معين جانبداري کند و چون وي به مکتب فقه حنفي پيوست، لذا پيروان اين مکتب را در برابر مکاتب ديگر تقويت مي کرد. اما اختلاف ميان مکاتب اهل سنت همانند اختلاف شيعه و سني عميق نبود. به نظر مي رسد گسترش اختلاف بين حنفي ها و شافعي ها در زمان الجايتو (کسي که پس از غازان خان به قدرت رسيد) از عمق بيشتري برخوردار بوده است. الجايتو نيز ابتدا به مذهب حنفي ها درآمد، اما در سال 707ق تحت تأثير رشيد الدين فضل الله و نظام الدين که هر دو شافعي بودند قرار گرفت و مذهب حنفي را ترک کرد و به جاي آن به مکتب شافعي پيوست. کار دو دستگي و اختلاف چنان بالا گرفت که فرمانروا تقريبا دو سال پس از آن از اهل سنت يکسره روي گرداند و در زمره شيعيان درآمد. رجب زاده در اين خصوص مي نويسد: الجايتو علماي مذهب حنفي و شافعي را به مناظره دعوت مي کرد. کيفيت مباحثات علماي اين دو مذهب به گونه اي بود که ايلخان و امرا از آن رنجيدند. در اين زمان زمينه براي پيشرفت مقصود هواداران شيعه مساعد شد و سرانجام الجايتو مذهب اماميه را اختيار کرد. (سال 709) در اين دوره در منابع، سخني از تخريب مساجد حنفي مشاهده نمي شود. شايد اين تخريب و بازسازي (که البته بسيار بعيد به نظر مي رسد) مربوط به دوره اي ديگر باشد. در پايان لازم است به اين نکته اشاره شود که کتاب تاريخ جهانگشاي جويني سال 658ق تأليف شده است و مؤلف آن در سال 681ق وفات يافته است. با توجه به اينکه اختلافات مذهبي در دوره غازان خان و الجايتو گزارش شده، بنابراين ذکر چنين مطلبي در تاريخ جهانگشاي جويني به اين صورت دور از ذهن مي باشد. پرسشگر گرامي اگر از جواب قانع نشده مي تواند با ذکر جلد و صفحه اي که اين مطلب را در آن ديده اند ما را در ارائه جوابي بهتر ياري نمايد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه