آیا تجلیه و تخلیه باید به ترتیب باشند یا توأمان؟

در پاسخ به مطالب زیر توجه کنید . 1. به طور اجمال تخلیه کردن به منزله پاک کردن لجن های حوض و استخر است و تجلیه به منزله پر کردن ان از آب زلال است و تا این حوض لایروبی و پاک نشود ریختن آب زلال در ان فایده و ثمری ندارد . گناهان و رذائل اخلاقی لجن های درون حوض قلب انسان است و فضائل آب زلالی است که به ان وارد می شود و طبیعی است که نخست باید حوض آلوده دل لایروبی شود تا آب زلالی که به ان وارد می شود متعفن و الوده نگردد. 2.انسان برای رسیدن به درجه تهذیب و پاکی نفس ناگزیر از پیمودن دو بُعد سلبی و ایجابی است   . در بعد سلبی سالک می کوشد قبل از هر چیز خودش را از تمام تمام صفات آلوده تهی کند این مرح ل ه را تخلیه می نامند یعنی تهی شدن انسان از هر نوع پلیدی و آلودگی   .مثلا اگر انسانی بخواهد از نظر ظاهری قیافه ای عوام پسند پیدا کند طبیعی است قبل از آنکه آلودگی سر و صورتش را شستشو دهد به سراغ آرایش و تزیین صورت یالباس نخواهد رفت زیرا چنانچه گرد و غبار و سایر آلودگی ها در سرتاسر جان او نفوذ کرده باشد در این صورت هر چه اقدام به آرایش خود کند بهره و نصیبی از آن ها نخواهد برد در بعد روحی و اخلاقی نیز مسئله به همین شکل است آلودگی های باطنی از قبیل بخل ،حسد،کبر،غرور ......به گونه ای هستند که با وجود آنها اعمال عبادی ما مانند نماز ،روزه ،جهادو....نه تنها هیچ اثر مطلوبی را برای ما نخواهند داشت بلکه گاهی این عبادت ها باعث گمراهی بیشتر و هلاکت زود رس فرد نیز می شوند مثل عبادت ریایی و مانند آن  2. کلام محقق سبزواری در باره تخلیه و تجلیه وی بسیار زیبا به این مسئله اشاره می کند و می گوید :تخلیة تهذیبُ باطن یعدُّ /عن سوء الاخلاق کَبُخل وَ حسَدٍ تجلیة ان صارَ للقلبِ الخَلی /عن الرذائل ،الفضائل الحلی(1 )تخلیه پاک کردن باطن است از اخلاق فاسد و بد همانند بخل و حسد می باشد و تجلیه آن است که قلبی را که از آلودگی ها پاک کرده ایم به فضایل (صفات پسندیده اخلاقی)آراسته نماییم ابن فارض نیز بر این مطلب چنین تاکید دارد  امس خلیاً من حظوظک و اسم عن /حضیضک وَاثبت بعد ذلک تنبتُ خودت را از همه لذات نفسانی خالی و به سوی بالا حر کت کن و از پستی نفسانی بیرون شو چنانچه بتوانی بر این روش پای برجا بمانی (یقینا) رشد خواهی کرد (ابواب معرفت بر تو گشاده خواهد شد)2 پی نوشت :1- شرح مظومه حکمت ملا هادی سبزواری 2- مشارق الدراری ص 326   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه