چرا عقیده انسان ها با هم متفاوت است؟

مردم به طور طبیعى در پاره اى از افکار و اندیشه ها مختلف اند. اساساً تنوع افکار تا حدودى از ویژگى هاى شایسته و بایسته زندگى بشر است. آنچه این عالم را از ملال و یک نواختى به در مى آورد و زیستن در آن را لذّت بخش و موجب خرسندى و خوش وقتى مى گرداند و قواى عقلانى، اخلاقى و ذوقى را رشد مى دهد؛ گونه گونى افکار و اندیشه هاى انسان ها است. این اختلاف تا زمانى که به اصول مشترک اعتقادى و تفاهم در مسائل بنیادین، خللى وارد نسازد امرى مثبت تلقى شده است.اصولاً اختلاف ها را بر دو نوع مى توان تقسیم کرد:یک. اختلاف معقول و طبیعى این نوع اختلاف، ناشى از تنوع اطلاعات و زوایاى نگرش مربوط به موضوعات مختلف و استعدادها و دریافت هاى گوناگون افراد است؛ مانند اختلاف نظر در دریافت واقعیات عالم هستى که موجب دیدگاه هاى مختلف علمى و فلسفى مى شود. این گونه اختلافات هیچ مانعى براى همکارى و همگرایى علمى و فکرى نیست. برهمین مبنا، دانشمندان بزرگ شیعه و سنى، بر آثار یکدیگر حواشى بسیار زده اند؛ چنان که تجریدالاعتقاد خواجه طوسى را ملاعلى قوشجى حواشى زده و کتاب احیاءالعلوم غزالى را ملامحسن فیض کاشانى تهذیب کرده و کتاب محجةالبیضاء را تألیف کرده است. اختلاف نظر معقول، مى تواند عامل پیشرفت در دو قلمرو علم و عمل تلقى شود.این تفاوت عقل ها را نیک دان      در مراتب از زمین تا آسمان هست عقلى همچو قرص آفتاب      هست عقلى کمتر از زهره و شهاب هست عقلى چون چراغى سرخوشى      هست عقلى چون ستاره آتشى مثنوى، دفتر پنجم، ابیات 459 - 461.اختلاف هاى طبیعى گونه هایى دارد که در ذیل به برخى از آنها اشاره مى شود:1-1. اختلاف طبیعى افراد در ادراک واقعیات ؛ براى مثال افرادى دچار خطاى حواس مى شوند و واقعیات را آن گونه که هست، درک نمى کنند. ریشه این اختلاف و تفاوت ها در ساختمان حواس و فعالیت هاى روانى آنان است. عوامل ارثى نیز مى تواند زمینه ساز برخى اختلاف ها باشد.1-2. اختلاف هاى ناشى از شرایط محیطى و چگونگى برخورد انسان با عوامل محیطى.1-3. اختلاف هاى ناشى از اندوخته هاى علمى ؛ کسب معارف و تجربه هاى گوناگون در افرادِ متفاوت که خود موجب برداشت هاى مختلف گشته و در نتیجه منجر به پدیدآمدن عقاید متفاوت است. این نوع اختلاف ها مزاحم حیات فردى و اجتماعى انسان ها نیست بلکه دو نوع اخیر آن عامل تکامل نیز خواهد بود.دو. اختلاف نامعقول این نوع اختلاف، ناشى از عوامل انحرافى و نامطلوب است؛ مانند تفاوت ناشى از هوا و هوس هاى نفسانى. در طول تاریخ، اشخاصى با تظاهر به آزادى فکر و اندیشه - اما به انگیزه عشق به قدرت یا شهرت - ادعاهایى کرده اند که موجب پیدایش انواع اختلاف نظرهاى نامعقول شده است.پاره اى از اختلافات نامعقول عبارتند از:2-1. اختلاف هاى ناشى از عدم کنترل سودجویى ؛ هر چند اصل سودجویى یک ریشه طبیعى دارد، اما اگر این پدیده تعدیل نشود، حیات بشرى به مخاطره خواهد افتاد. اگر افراد به مهار خواسته هاى خود نپردازند، اختلاف مصنوعى زیان بارى ایجاد خواهد شد.2-2. اختلاف هاى ناشى از دسته بندى هاى اجتماعى ؛ مانند اختلافات ملى، قومى و... که برخى از آنها براساس خودخواهى ها و نفس پرستى ها سامان مى یابد و به تبع خود اختلافاتى را پدید مى آورد. نگا: عبداللَّه نصرى، تکاپوگر اندیشه ها (زندگى، آثار و اندیشه هاى استاد محمد تقى جعفرى )، (تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، چاپ اول، تابستان 1376 )، صص 404 - 412. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه