در مورد این که ارواح بعد از وفات ، به کجا می روند ، روایات زیادی از اهل بیت (ع) وارد شده است ؛ که ذکر همه آنها در ضمن یک نامه مقدور نیست. لذا در اینجا خلاصه ای از مضامین روایات ذکر و در انتها حاصل مطالب بیان خواهد شد.خلاصه مضامین روایات.۱. ارواح مومنین به وادی السلام منتقل می شود. ۲. وادی السلام محلی در پشت کوفه است.۳. بدن مبارک امیرالمومنین (ع) در پشت کوفه در نجف دفن شده است.۴. محل دفن امیر المومنین (ع) محل دفن پدرش نوح(ع) است که در پشت کوفه واقع شده.۵. وادی السلام اوّلین مکان عبادت خداست که ملائک در آن بر آدم(ع) سجده کردند.۶.

در مورد این که ارواح بعد از وفات ، به کجا می روند ، روایات زیادی از اهل بیت (ع) وارد شده است ؛ که ذکر همه آنها در ضمن یک نامه مقدور نیست. لذا در اینجا خلاصه ای از مضامین روایات ذکر و در انتها حاصل مطالب بیان خواهد شد.خلاصه مضامین روایات.1. ارواح مومنین به وادی السلام منتقل می شود. 2. وادی السلام محلی در پشت کوفه است.3. بدن مبارک امیرالمومنین (ع) در پشت کوفه در نجف دفن شده است.4. محل دفن امیر المومنین (ع) محل دفن پدرش نوح(ع) است که در پشت کوفه واقع شده.5. وادی السلام اوّلین مکان عبادت خداست که ملائک در آن بر آدم(ع) سجده کردند.6. روز قیامت هفتاد هزار نفر از پشت کوفه محشور می شوند به درخشش خورشید و ماه که بدون حساب وارد بهشت می شوند.7. به روایتی سر مبارک امام حسین (ع) در پشت کوفه نزدیک مدفن امیر المومنین (ع) مدفون است.8. حضرت مهدی (عج) هنگام ظهور منبر خود را در پشت کوفه قرار می دهد.9. یکی از چهار سنگ ارکان چهارگانه کعبه از پشت کوفه است. و سه تای دیگر از صفا و مروه و طور سینا.10. وادی السلام محل نماز تمام انبیاء از آدم تا خاتم بوده است.11. پیامبر اکرم (ص) در سیر معراجی خود بین راه حجاز تا بیت المقدس به توصیه جبرئیل (ع) در وادی السلام توقف و نماز خوانده است. 12. ارواح مومنین در صفت اجساد ، در درختی از درختان بهشت جای می گیرند و از نعمات بهشت بهره می برند ؛ و از خدا طلب تعجیل قیامت را دارند.13. ارواح مومنین ، در حجره هایی بهشتی جای می گیرند و از نعمات بهشت بهره می برند ؛ و از خدا طلب تعجیل قیامت را دارند.14. حبّه عرنی گوید : امیر المومنین (ع) در پشت کوفه در وادی السلام ایستاده بود و گویی با کسانی سخن می گفت. گفتم یا امیرالمومنین بنشین و استراحت کن. فرمودند: ای حبّه آنچه دیدی نبود مگر سخن گفتن و مؤانست با مؤمن. اگر آنچه من می بینم برای تو هم کشف می شد ، می دیدی که مؤمنان حلقه وار نشسته و با هم سخن می گویند. مومنی نمی میرد مگر اینکه به روح او گفته می شود: به وادی السلام ملحق شو. همانا وادی السلام قطعه ای از بهشت عدن است.15. بهترین آب روی زمین آب زمزم است که از بهشت جاری می شود.16. بدترین آب روی زمین ، آب برهوت در حضر موت است که سران کفّار از آن موخورند.17. کسی به امام صادق (ع) گفت: مردم می گویند آب فرات از بهشت می آید ، در حالی که آب فرات از چشمه هایی است که در غرب است. حضرت به این مضمون فرمودند: آب فرات از بهشتی سرچشمه می گیرد که در مغرب است و ارواح مومنین ، هنگام شب از قبور خویش پرواز کرده به آن وارد می شوند ؛ و صبح پروازکنان به محل خود باز می گردند. و خدا جهنمی در شرق دارد که کفّار در آن داخل شده و در آن زقّوم و حمیم می خورند ؛ و صبح به وادی برهوت که در یمن است باز می گردند ؛ که آتش آن شدیدتر از آتش دنیاست.18. ورای یمن دیاری است برهوت نام ، که از آن عبور نمی کند مگر هارهای سیاه و جغد.19. برهوت بدترین چاه جهنّم و جایگاه کفّار است.20. عبد الله بن سنان گوید از امام صادق (ع) در مورد حوض پرسیدم . آن حضرت پای خود را بر زمین زد ، سه نهر از آب و شیر و خمر ظاهر شد.فرمود: شیعیان ما وقتی وفات نمودند ارواحشان به اینجا منتقل می شود ؛ و ارواح دشمنان ما به برهوت برده می شوند.21. جابر گوید امیرالمومنین (ع) در وسط قبرستان یهودیان با اهل قبور تکلّم می نمود. پرسیدم با چه کسی سخن می گویید. فرمود: برهوت برایم آشکار شد ؛ شَیبُویه و حَبتَر را دیدم که در درون تابوتی در برهوت عذاب می کشند. مرا ندا می کردند که ما را به دنیا باز گردان تا به فضل تو اقرار کنیم. و من گفتم به خدا قسم چنین نمی کنم.22. ارواح کفّار در آتشی از جهنّمند و بر آن عرضه می شوند و می گویند خدایا قیامت را بر پا نکن.23. در برهوت چاهی است بلموت نام که ارواح مشرکین از آن آب چرکین می خورند.24. ضریس کنّاسی گوید: از امام باقر (ع) پرسیدم وضع ارواح مسلمانان گناهکاری که نبود پیامبر اکرم(ص) را قبول دارند ولی ولایت شما را نمی پذیرند چگونه است؟ فرمودند: آنان در قبر خود می مانند. اگر با ما اهل بیت عداوت نداشته و عمل صالح داشته باشد ، راهی از قبر او به سوی بهشتی که در غرب است باز می شود تا او از آن راه ، از بهشتی که در مغرب است بهرمند گردد ؛ تا آن زمان که قیامت برپا شود ؛ در آن هنگام به حساب او رسیدگی می شود که یا به بهشت می رود یا به جهنّم ؛ و امر او با خداست. همچنین است حال اطفال ؛ و نیز اولاد مسلمین که نابالغ مرده اند ؛ و چنین است حال افراد کم عقل و افراد مستضعف. امّا برای مسلمانانی که با ما اهل بیت عداوت دارند ، راهی از قبرشان به سوی جهنّمی که واقع در شرق است باز می شود تا در آخرت به جهنم در آیند.25. دارالسلام همان بهشت است.26. دارالسلام را دارالسلام گفته اند چون اهل آن از غم و درد و مریضی و امثال آنها در سلامتند.27. زمانی که امام زمان (ع) قیام کند هفتاد هزار تن از اقوام پیامبران گذشته و از مسلمین از وادی السلام برای یاری آن حضرت به پا خیزند ؛ که اصحاب کهف و مالک اشتر و ابو دجانه نیز در بین آنها هستند.28. در عالم برزخ فقط از کافران محض و مومنین محض سوال می شود و بقیه به حال خود رها می شوند.29. قبر هر کسی یا باغی از باغهای بهشت است یا حفره ای از حفره های جهنّم.30. در عالم برزخ هر کسی با ملکات خویش محشور است ؛ و ملکات او برایش محشور می شود.31. ائمه (ع) به شیعیانشان می فرمودند: ما از برزخ برای شما می ترسیم.حاصل مطلب.1. ارواح انسانها بعد از مرگ در بدنی غیرمادّی که شبیه به بدن مادّی آنهاست وارد عالمی دیگر می شوند به نام عالم برزخ. 2. عالم برزخ صورت باطنی عالم دنیاست. لذا هر جایی از این عالم دنیا صورتی برزخی و غیر مادّی در عالم برزخ دارد. بنا بر این ، زمین دنیا نیز صورتی برزخی و غیر مادّی در عالم برزخ دارد که صورت باطنی و ملکوتی این زمین مادّی است.3. باطن وادی دارالسّلام که محلّی در پشت کوفه است ، در عالم برزخ ، بهترین محلّ است که نعمات الهی در آن جمع شده اند. لذا صورت برزخی دارالسّلام بهترین و عالیترین بهشت برزخی است. نسبت دارالسلام ملکوتی به دارالسلام مادّی مثل نسبت روح است به بدن ، یا مثل نسبت معنی به لفظ است. 4.باطن وادی برهوت که در حضرموت یمن قرار دارد ، بدترین محلّ عالم برزخ است که جهنّم برزخی است. و برهوت برزخی صورت برزخی و تنزّل یافته جهنّم آخرت است.5. سران کفّار و مشرکین از زمان حضرت آدم تا قیامت ، داخل در برهوت می شوند. تا در قیامت به جهنم آخرتی درآیند.6. مومنین محض از زمان حضرت آدم تا قیامت ، که هیچ شرک و نفاقی در وجودشان نیست در دارالسلام اجتماع می کنند.7. بقیّه محلهای عالم برزخ نه در حدّ دارالسّلام هستند و نه در حدّ برهوت ؛ بلکه بسته به اعمال افراد ، هم خوشی در آنها هست هم ناخوشی. 8. باطن قبر هر کسی بسته به عملش یا برای او جهنّم است یا بهشت ؛ لکن این بهشت و جهنم ها در حدّ دارالسّلام و برهوت نیستند ؛ چون برهوت جهنم و عذاب محض است و دارالسلام بهشت و لذّت محض ؛ ولی در دیگر جهنمها گاه رهایی از عذاب نیز هست کما اینکه در دیگر بهشتها گاه ناخوشی نیز هست ؛ چرا که اعمال و عقائد این گونه افراد مختلط است.9. شیعیان صالحی که ایمانشان محض نیست در قبر خود ( محل برزخی خود) می مانند ولی از راه دور از نعمات بهشت دارالسلام متنعّم می شوند.10. شیعیان فاسق در برزخ معذّبند ولی در آخرت شفاعت می شوند. البته برخی فسقها مثل ترک نماز و شرب خمر و ... استثنا شده اند. چون اینگونه فسقها برابر کفر شمرده شده اند. حتّی اینها از شفاعت نیز محرومند. در برخی روایات آمده است که صاحبان برخی گناهان خاصّ اجازه ندارند مسلمان از دنیا بروند ؛ لذا ملائک به آنها می گویند یا مسیحی بمیر یا یهودی.11. مسلمانان غیر شیعه اگر صالح باشند و عداوتی با اهل بیت نداشته باشند در برزخ در قبر خود می مانند ولی از نعمات دارالسلام بهره می برند ولی در آخرت سرنوشت آنها به دست خداست که ممکن است آنها را به بهشت داخل کند یا به جهنّم.( اینها مُرجون لامر الله هستند. ر.ک: آیه 106 توبه ) البته میزان بهره برداری اینها در حدّ صالحین شیعه نیست. امّا اگر مسلمانان غیر شیعه عداوتی با اهل بیت نداشته و فاسق باشند در برزخ معذّبند. ولی در مورد آخرت آنها سخنی یافته نشد ؛ لکن وقتی صالحین اینها در آخرت ، احتمال جهنم رفتن دارند فاسقینشان به نحو اولی در جهنّمند. امّا مسلمانانی که با اهل بیت عداوت دارند ، حتّی اگر اهل عبادت و اجتهاد باشند و در عمر خود یک گناه هم نکرده باشند باز در برزخ و آخرت در جهنم خواهند بود. 12. وضع مستضعفین (کسانی که هدایت به آنها نرسیده است ) و اطفال و کم عقلها یا بی عقلها نیز مثل غیر شیعیان صالح است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه