لطفا مرا راهنمایی کنید که چگونه می توانم برنامه ریزی صحیح در زندگی، درس و ... داشته باشم؟ راه و روش درست برنامه ریزی کردن را لطفا برای من روشن توضیح دهید.

اولین قدم برای استفاده بهینه از فرصت و اوقات فراغت، داشتن یک برنامه کارآمد و درست است. زیرا از یک سو به ما شیوه صحیح به کار گرفتن فرصت ها را مى آموزد و از سوى دیگر با نیل به هدف هاى کوتاه مدت و میان مدت، رضایت خاطرمان را فراهم مى سازد. برای اینکه چگونه یک برنامه ریزى مناسب براى نیازهاى خود تنظیم نماییم منوط و مشروط به تحقق موارد ذیل است:1. تعیین هدف. هدف ها دو قسمند. گاهی کلی اند مثل رضای خدا، خدمت به مردم، بالا رفتن سطح آگاهی و امثال آن و گاهی جزئی اند مثل تخصص در یک رشته خاص مثل حساب داری، مطالعه یک کتاب، نوشتن مقاله یا امثال آن.لازم است هر دو هدف را مشخص کنیم؛ یعنی همان طور که یک هدف کلی در نظر داریم، اهداف جزئی را هم دقیقا مشخص کنیم و آن را محور فعالیت هایمان قرار دهیم.2. تشخیص نیازها وکاستی ها و نواقص احتمالی. باید خواست ها و احتیاجات اساسى خود را در آن زمینه به خصوص روشن کنیم. به عنوان مثال: در یک مقطع مشخص، چه درسى را نیاز داریم بیاموزیم تا تسلط بر آنها پیدا کنیم.3. فرصت ها و اوقاتى که باید صرف تحقق اهداف برنامه شود، چه میزانى است؟4. چه روشى مطلوب ترین شیوه براى دست یابى به اهداف مورد نظر مى باشد.5. در مرحله اجرا نیازمند به چه ابزار و کاربرد چه وسایلى هستیم؟6. پس از اجرا به ارزیابى فعالیت هاى انجام شده مى پردازیم تا میزان دسترسى به اهداف مشخص شود و میزان عدم موفقیت در رسیدن به برنامه را نیز معلوم نماییم. این مرحله که تحت عنوان بازخورد(فیدبک) نامیده مى شود، فرصتى به ما مى بخشد تا بتوانیم عوامل ناکامى احتمالى را نیز بشناسیم و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پیشگیرى نماییم.از آفاتی که ممکن است تأثیر برنامه ریزى را کم کند، فقدان تلاش و پشتکار در دستیابى به هدف برنامه است. و شاید در ابتداى فعالیت به همه موارد مورد نظر دست نیافته و دلسرد شویم و از ادامه راه باز بمانیم. و بی تردید عمل به برنامه، مستلزم چشم پوشى از برخى فرصت هاى فراغت، سرگرمى ها و تفریحات مى باشد، در این صورت باید خود را سازگار با برنامه مى نماییم تا بتوانیم به نتیجه مطلوبى دست یابیم.ممکن است در ابتدا، برنامه ریزى با کندى مواجه شود ولى در جریان عمل به برنامه به آن عادت مى کنیم و به مرور زمان جزء شخصیت ما مى شود. برنامه ریزى علاوه بر صرفه جویى در وقت و فرصت هاى زندگى، موجب مى شود تا خود را و نیازهایمان را بهتر و بیشتر بشناسیم. لازمه برنامه ریزى موفق، انعطاف پذیرى در عمل به برنامه است و نیز نگاه واقع بینانه به کاستى ها و ضعف هاى موجود در زمینه اى است که برنامه تنظیم مى کنیم. برنامه ریزى تفکر ما را نسبت به زندگى شکل مى دهد و تفکّر منسجم منتهی به عمل در زندگى ایجاد می کند.به منظور داشتن یک برنامه منظم، لازم است جدولى تهیه نمایید و ساعات شبانه روز و ایام هفته را (به ترتیب در ستون افقى و عمودى) یادداشت کرده و براى هر ساعتى در هر روز از ایام هفته کار و برنامه مناسب را در آن یادداشت نمایید. مثلاً چه ساعتى از خواب بیدار شوید؟ ساعتى را به نماز و نرمش و صرف صبحانه و دیگر کارها اختصاص دهید، ساعات درس و کلاس و مطالعه و استراحت و نظافت و... را نیز دقیقا در جدول بنویسید و خود را موظف کنید طبق جدول تهیه شده که متناسب با توانایى هاى خودتان است عمل نمایید. در این مسیر نیاز به یک عزم و اراده جدى هست که انشاءالله در شما وجود دارد.به جهت تأکید بر نقش نظم در پیشرفت و تکامل علمی و انسانی و... توجه شما را به سخنان علی(ع) پس از ضربت خوردن به دست ابن ملجم «لعنه الله» به فرزندان خود حسن و حسین(ع) جلب می کنم که حضرت چنین فرمود: «اوصیکما و جمیع ولدى و اهلى و من بلغه کتابى بتقوى الله و نظم امرکم؛ شما و همه فرزندان و کسانم و هر کسى را که نوشته ام به او مى رسد، به تقواى خدا و نظم داشتن در کارتان سفارش مى کنم».نکته مهم این است که اولین جمله اى که در وصیت نامه خود به فرزندان خود در آن حالت خاص پس از توصیه به تقوا و دورى از گناه، توصیه به نظم در امور و کارها فرمود و این نشانه اهمیت نظم و نقش آن در سعادت و موفقیت انسان است و بدون آن کسی به جایی نمی رسد.بعد از طرح و برنامه آنچه اهمیت دارد و باید عملیاتی گردد پر کردن برنامه و طرح تهیه شده است. محتوای برنامه براساس دو عامل تعیین می شود:1. هدف.2- نیازها، کاستی ها و نقص ها.شما باید براساس هدف خودعمل کنید و در صدد مرتفع ساختن نیازها و کاستی ها باشید و در این راستا گام برداید و ما چون از هدف شما خبر نداریم و یا با نیازها و کاستی ها و نواقص زندگی فردی و اجتماعی و تحصیلی و خانوادگی و اقتصادی و... شما آگاهی نداریم نمی توانیم محتوای برنامه شما را تدارک نماییم اما یکی دو چیز را می دانیم. اولین نکته ای که می دانیم آن است که شما یک مسلمان هستید و این مسلمانی مسؤولیتی را متوجه شما می کند لذا بخشی از این برنامه باید مطابق آنچه مسلمانی اقتضا می کند پر شود. برخی از این محتوا همانا اعمال عبادی شماست مانند این که باید بخشی از برنامه شما به خواندن نماز، قرآن، اطلاع از احکام دین و عمل به آنچه دین بر دوش شما گذارده است اختصاص یابد. البته مسلمانی فقط در عبادت جلوه نمی کند و تمام زندگی ما باید متکی بر اسلام باشد.نکته دوم آن است که شما یک دانشجو هستید لذا باید بخش دیگری از برنامه شما با مطالعه مواد درسی رشته تحصیلی شما پر شود شاید بیشترین نیازها، کاستی ها و اساسی ترین اهداف شما همین تحصیل باشد و باید بیشترین محتوای برنامه شما نیز امور درسی و تحصیلی باشد کار را از مواد درسی ضروری، مواد درسی که در آنها احساس ضعف می کنید وکاستی را در تحصیل شما ایجاد کرده است شروع کنید. گمان نمی کنیم جز دو برنامه فوق برنامه اساسی دیگری وجود داشته باشد مگر برنامه های ریز و جزئی البته خوب می دانید وجود تفریح و گردش و برنامه های نشاط آور نیز یکی از ضرورت های زندگی انسانی است. آنچه گفته شد از محتوای برنامه برگرفته از حدیثی است از امام کاظم(ع) که می فرمایند بکوشید برنامه و ساعت زندگی خود را در چهار بخش تنظیم کنید:1- بخشی را به مناجات.2- بخشی را به کسب معاش و روزی.3- بخشی را نیز به معاشرت با برادران دینی مخلص و مورد وثوق که عیب شما را می نمایانند، اختصاص دهید.4- بخشی را نیز به تفریح بپردازید. اصولی که لازم است در برنامه ریزی رعایت شود: این اصول به قرار زیر است:1. برنامه باید در حد توان باشد نه خارج از توان، همانطور که گفته اند سنگ بزرگ علامت نزدن است. پس باید مطابق طاقت و توان جسمی و روحی تان برنامه را طرح ریزی و اجرا کنید و از حد تعادل خارج نشوید.2. هر روز فعالیت های روزانه خود را ارزیابی کنید و پایان روز و قبل از آن که به بستر بروید بررسی کنید که کدام یک از کارها و وظیفه های مقرر شده را انجام دادهاید و کدام یک را نیمه کاره رها کرده و انجام نداده اید، نسبت به فعالیت های انجام شده خود را تشویق کرده و به خود آفرین بگویید و پاداشی را در نظر بگیرید و نسبت به انجام نداده ها خود را تنبیه کرده مثلا خود را جریمه مالی کنید و صدقه ای را به مستمندان بدهید و یا ....3. ایده آل نگر و مطلق گرا نباشید، یعنی نخواسته باشید تمام خواسته ها و آرزوهایتان فوری و به شکل کامل و تمام برآورده شود هر چند در راه به دست آوردن آن تلاش می کنید ولی اگر از دسترسی به برخی از آنها ناتوان بودید و شرایط فراهم نبود، نگویید به طور کلی باید آن را رها کرد بلکه در تلاش های بعدی در پی نیل به آن باشید و خسته نشوید.4. اراده خودتان را تقویت کنید این امر هم نیازمند رعایت نکاتی است. چنانچه مشکل ضعف اراده داشته باشید تجربه نشان داده است، براى حل این مشکل نمى توان تنها به رهنمودهاى کتبى و غیابى بسنده کرد و این مسأله، مانند بسیارى از مشکلات روانى دیگر، به ارتباط مستمر با مشاور نیازمند است; ولى اجراى توصیه هاى زیر در نابود سازى این پدیده سودمند مى نماید. 1. باید علل و عوامل ضعف اراده خویش را بشناسید . توجه کنید ضعف اراده غالبا در عدم اعتماد به بینش و تفکر، عدم شناخت خویش، با ارزش تلقى نکردن خود، عدم امنیت روانى، عدم تدبیر عقلانى در تشخیص امور و تمیز اهم و مهم، شکست هاى گذشته و عوامل باز دارنده رشد و قوت نفس مانند محرومیت، سرزنش و رنج هاى مستمر ریشه دارد. زدودن هر یک از این عوامل در پرتو سرمایه گزارى و برنامه ریزى ممکن است. 2. باید باور کنید چون دیگر انسان ها از توانمندى هاى بسیار برخوردارید و از دیگران کم تر نیستید. فراموش نکنید نقاط قوت انسان از نقاط ضعفش بیش تر است و نباید خود را دست کم بگیرد. تصمیم خوب در پرتو تکیه بر قوت ها، جبران ضعف ها و احساس توانمندى شکل مى گیرد. 3. پس از مشورت با افراد ذى صلاح، با توجه به امکانات و توانمندى هاى واقعى خود، براى زندگى تان برنامه ریزى کنید و بکوشید هرگز بى جهت از آن برنامه و نظم سر نپیچید. اوقات استراحت و تفریح و عبادت و همه فعالیت ها را در این برنامه بگنجانید تا زمانى خالى نماند و توجه به فرصت بیکارى شما را سمت تأخیر انداختن کارها سوق ندهد. 4. بکوشید براى هر رفتارى انگیزه اى قوى داشته باشید و به ویژه از آثار مثبت تصمیم گیرى ها و رفتارهاى خاص خویش به طور کامل آگاه شوید. 5. محیط زندگى و موقعیت کارى خود را تغییر دهید و موانع بروز اراده و فعالیت را نابود سازید; براى مثال در موقعیتى که به سرزنش و متهم شدن به ناتوانى و ناپختگى مى انجامد، قرار نگیرید . براى تصمیم گیرى ها و اقدامات خویش امنیت روانى فراهم آورید تا بتوانید به آرامى در برابر دیگران یا همراه آنان ابراز وجود کنید و برجستگى فکرى و فعالیت به جا را از طریق تصمیم آشکار سازید . 6. هر کارى را آسان تلقى کنید; زیرا در برابر اراده پولادین انسان همه سختى ها آسان مى گردد . به استقبال کارهاى به ظاهر دشوار بروید و به خود تلقین کنید مى توانید در این امور درست تصمیم بگیرید و افتخار موفقیت در انجام آن ها را به دست آورید. 7. رضایت خداوند را ملاک هر رفتار و گفتار قرار دهید و از تسلیم شدن در برابر تمایلات پوچ و هواهاى نفسانى بپرهیزید. این تسلیم شدن ها اراده را ضعیف و متزلزل مى سازد. تقوا و رعایت حرمت دستورهاى پروردگار براى آرامش روانى و تقویت نفس و اراده بسیار سودمند است. 8 . مدتى برنامه ریزى و تصمیمات خود را با فردى ذى صلاح در میان بگذارید و از وى بخواهید مراقب باشد تا در شما دو دلى پیش نیاید و اجراى تصمیمات خویش را به تاخیر نیندازید. 9. از خواب زیاد، پرخورى و دیگر اسباب تنبلى و سستى اراده بپرهیزید و نگذارید دیگران به جاى شما تصمیم بگیرند. 10. با کسانى که روحیه و اراده قوى دارند، دوست شوید تا اراده شما نیز قوى گردد. 11. بکوشید تصمیم هاتان را با فردى با تجربه در میان نهید تا از قوت و درستى شان اطمینان یابید. پس از مشورت با این فرد، بر اساس تدبر و اندیشه خود تصمیم بگیرید و بدون از دست دادن فرصت اقدام کنید. تصمیم باید بر تدبیر و اندیشه و آگاهى هاى لازم استوار باشد و به عمل بینجامد . تخلف از این امر جز تلف کردن وقت، پیروى از افکار پوچ و سستى در عمل دستاوردى ندارد و فرد را با زیان هاى مادى و معنوى روبه رو مى سازد. از این رو، امور یاد شده گناه به شمار مى آید. تردید در تصمیم گیرى و تاخیر در عمل سبب از دست رفتن منافع معنوى و مادى فراوان مى شود و زیان هاى بسیار را به ارمغان مى آورد. 12 . تصمیمات به جا و پر ارزش گذشته خود را به یاد آورید و توجه کنید که چون گذشته براى انجام دادن کارهاى مهم آمادگى دارید. 13. در تصمیم ها و فعالیت هاى اسوه ها دقت کنید، در همسان سازى و الگوپذیرى جدى باشید تا جرات انجام کار یابید و توان تصمیم گیرى و اجرا در شما تقویت شود. 14. ورزش مستمر و منظم را که در تقویت اراده بسیار مؤثر است، فراموش نکنید. 15. با تصمیم هاى آسان در کارهاى ساده، به تدریج خود باورى و توانمندى را در خویش پدید آورید و راه را براى تصمیم گیرى در امور مشکل و پیچیده هموار سازید. 16. در موضوع مورد نظر تمرکز پیدا کنیدو از اشتغالات ذهنى متعدد بپرهیزید تا تصمیم گیرى آسان تر صورت پذیرد. 17. پس از تدبیر و مشورت از عواقب تصمیم هاى خود هراسناک نباشید و به خدا توکل کنید . پیامدهاى تصمیم هاتان را که از قلمرو اندیشه تان بیرون است و با سامان دادن احتمال هاى ضعیف سبب تردید و تزلزل شما مى گردد، به خداوند متعال که به بندگانش لطف و رحمت و محبت گسترده دارد، واگذارید و به آنچه پروردگار پیش مى آورد، خشنود باشید. خداوند شما را سمت صلاح و مطلوب واقعى تان رهنمون شود.برای مطالعه بیشتر، مقاله «بهره وری زمان» (مجله پرسمان، ش 5، بهمن 81، ص 27 - 25) را توصیه میکنیم. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه