آیا ثواب قرائت برخی از سوره ‌های قرآن که به اندازه ختم قرآن ذکر شده است انسان را از ختم قرآن بی نیاز می کند؟

در این باره به چند نکته باید توجه داشت: 1. ثواب قرائت قرآن براساس لطف و تفضل از سوی خداوند است و نیازی نیست که تساوی در آن ملاحظه شود؛ برخلاف کیفرها که باید عدالت در آن رعایت گردد.2. این گونه روایات که بیانگر ثواب بسیار برای یک کار نیک است به جهت تشویق مردم و ترویج یک فرهنگ هدایتگر در جامعه است؛ یعنی، اگر چنین کارهای پسندیده به طور مستمر به وسیله افراد جامعه انجام پذیرد، شایسته چنان ثواب های فراوان از سوی خداوند است. به ویژه آنکه صفت رحمت خداوند، غالب است و در لطف و بخشش به بندگان هیچ گونه بخل و محدودیتی ندارد. از این رو، این گونه روایات برای ایجاد انگیزه انجام کارهای خیر است؛ نه آنکه انگیزه عمل به کارهای بزرگ و گسترده را در میان مؤمنان از بین ببرد. 3. روایات مربوط به ثواب قرائت سوره ها، همگی دارای اسناد صحیح و معتبری نیستند؛ بلکه بعضی از آنان به طور قطع جعلی می باشند. بنا براین اظهار نظر درباره آن‌ها را باید به کارشناسان مربوطه واگذار کرد.4. برخی از سوره ها که ثواب تلاوت برای آنها ذکر می شود، به تناسب تدبّر و عمل به آن‌ها، تحلیل شده است.[ ر.ک: تفسیر نمونه، مباحث آغاز سوره ها و روایات فضیلت قرائت سوره ها. ] 5. برخی از پیام ها و محتواهایی که در سوره ای خاص وجود دارد، نقشی کلیدی در عمل کردن و باور به محتوای دیگر سوره های قرآن دارد؛ به گونه ای که با پذیرش و ایمان به آن، پذیرش و باور نسبت به دیگر سوره ها حاصل می شود. قرآن گاه مطلبی را به طور اجمال و کلی در جایی مطرح کرده و سپس تفصیل آن را در چندین سوره بیان می کند؛ برای مثال عصاره قرآن در سوره حمد است و به عنوان کلید پذیرش تمام معارف قرآن مطرح شده است. مجموعه توحید ذاتی، صفاتی و افعالی خداوند و تنزّه کامل او در سوره‌ی «اخلاص» آمده است. به عبارت دیگر بعضی از سوره ها، مواضع اصولی اسلام است که در دیگر سوره ها به تبیین و تفصیل آن پرداخته می شود. 6. علت فضیلت یافتن یک سوره، گاهی با شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی ارتباط دارد؛ یعنی، روایتی از پیامبر اکرم (ص (یا ائمه اطهار(ع) در فضیلت سوره و آیه ای وارد شده، که تکرار آن در میان مردم به حفظ کیان اندیشه و عقیده جامعه کمک فراوانی می کند و یا در زنده ماندن برخی رخدادهای مهم اسلامی تأثیر بسزایی دارد. 7. ختم یک دوره قرآن با ختم تمام سوره ها و ثوابی که هر یک از آن‌ها به تنهایی دارد، محاسبه می شود؛ یعنی، اگر ختم سوره حمد و یا اخلاص و یا انعام دارای فضیلتی در حد ختم کل قرآن است، ظاهراً این گونه توجیه می شود که ختم تلاوت خود قرآن برابر با ثواب تلاوت این سوره ها به تنهایی است؛ زیرا در غیر این صورت ثواب تلاوت همین سوره هم بر ختم کل قرآن افزون خواهد شد و ختم قرآن جامع، عبارت است از ثواب ختم قرآن به اضافه، ختم سوره ای که ثواب آن برابر با ختم کل قرآن است. 8. آنچه اهمیت دارد «پایداری ثواب» و عمق بخشی به «نورانیت» کار خیر در دل و جان است، که با انجام کارهای خیر گسترده و طولانی بودن زمان انجام کارهای خیر، مانند تلاوت قرآن به طور پیوسته، نورانیت را در دل و جان عمق بیشتری می دهد، شرایط «پایداری ثواب» را بیشتر فراهم می سازد و آنچه برای سعادت دنیا و آخرت مهم است، پایداری ثواب و ثبات نورانیت است و همین نکته مهم کافی است که انگیزه کارهای خیر گسترده و زمان طولانی عبادت در میان مؤمنان وارسته و مشتاق تقرب به خدا روزافزون گردد. به همین جهت بیشتر روایاتی که برای ثواب برخی سوره ها آمده؛ شرط آن را تلاوت هر شب و یا تکرار آن را به تعداد خاصی قرار داده است. 9. مقصود از روایت هایی که آثار خاصی را برای برخی از اعمال ذکر کرده اند این نیست که فلان عمل «علت تامه» آن اثر است؛ بلکه مقصود اقتضای اثر است. «علت تامه» مجموع علل مؤثر بر یک چیز با رفع تمام موانع است. تأثیر چنین علتی بر معلول حتمی و ضروری است و به هیچ وجه تخلف بردار نیست. در حالی که «مقتضی» یکی از شرایط مؤثر بر یک پدیده است که در صورت فقدان موانع می تواند اثر کند ولی اگر مانعی بر سر راه آن قرار گیرد توان تأثیر ندارد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه