برادري دارم 17 ساله که در انجام فرايض ديني خود مثل نماز خواندن، وضو گرفتن و غسل کردن و... دچار وسواس شده است. اين مسائل او را خيلي اذيت مي کند به طوري که بسيار لاغر شده است و خودش نيز از اين موضوع به شدت ناراحت است و عصبي شده به طوري که ساعتها در سکوت به زمين و ديوارها محکم مشت مي زند و ديگر نماز نمي خواند. ما حتي او را نزد يک روانشناس نيز برده ايم اما هيچ اثري نکرده است. خود او بسيار به اين مسائل مقيد است و الآن که نماز نمي خواند احساس گناه مي کند و به نوعي با خودش نيز قهر کرده است. لطفاً راهنمايي کنيد.

وسواس، اختلالي است که مي توان آن را درمان نمود. براي درمان وسواس ، بهتر است با روانشناسان باليني و روانپزشکان مشورت کرد. براي اين امر حتماً بايد به صورت مستمر با روانشناس باليني ارتباط برقرار نمود و تمام جلسات مشاوره و درمان را حضور یافت. 1. وسواس جبري يا بي اختياري هر وسواسي ناهنجار نيست وسواس تا حدودي در همه هست زماني به تشخيص وسواس مبادرت مي كنيم كه وسواس يا رفتارهاي وسواسي جنبه نامعقول، افراطي، اجباري و نامتناسب داشته باشد. انصراف از آنها مشكل باشد ودرماندگي مشخصي را در فرد برانگيزد، وقت قابل ملاحظه اي را به خود اختصاص دهد و بازده و كنش وري روزمره فرد را زير تأثير خود قرار دهد. در وسواس مرضي و نابهنجار افكار و رفتارهاي وسواسي «به رغم اراده انسان» به هشياري وي هجوم مي آورد و سازمان رواني وي را تحت سيطرة خود قرار مي دهد و اضطراب گسترده اي را در فرد بر مي انگيزد. با توجه به اين مطالب اگر اطرافيان فرد وسواسي با اين مباحث آشنا باشند ديگر به ملامت او اقدام نمي كنند چون مي دانند كه اين افكار وسواسي يا اعمال وسواسي بدون اختيار فرد به او هجوم مي آورند و خود فرد از اين موضوع بسيار رنج مي كشد بيمار خود به اين اختلال هشيار است و آن را تحميل شده و مرضي مي پندارد و گاهي براي فرار از فشار هاي دروني و رواني و تعارض اقدام به توجيه سازي، انكار يا دليل تراشي مي كند. به عنوان مثال اين كار را به نظم و دقت خود و رعايت نظافت اسناد مي دهد . اطرافيان بايد آگاه باشند كه ويژگي هايي مثل كمال طلبي افراطي، نظم، انعطاف ناپذيري، رفتار خشك و رسمي فاقد مهارت هاي اجتماعي، شوخ طبعي صميميت، توانايي مصالحه، ميل به احتكار يا خساست و... از تأثير اين بيمار بر فرد رخ مي دهد پس نبايد بخاطر اين مسائل با بيمار كلنجار برويم و يا احساس ناراحتي از نوع تفكر بيمار داشته باشيم چون اين حالات ناخواسته به او تحميل شده اند. 2. وسواس در جوان اطرافيان لازم است اين مطلب را بدانند كه نوجوانان وسواسي به پنهان كردن رفتار وسواسي و يا اعمال بي اختياري و وسواسي خود مي پردازند و موارد نادري جهت درمان به مراكز درماني مراجعه مي كنند كه اين خود باعث تأخير فرايند درمان مي شود. پس اطرافيان مي توانند حساب شده و با اطمينان بخشي به فرد او را جهت درمان تشويق كنند. 3. حساسيت در برخوردها براي درمان كمك اطرافيان ضروري است نبايد آنها با تشويق رفتارهاي وسواسي يا اذيت او (مثل جابجا كردن وسايل فرد وسواسي كه به وسايل خود حساس است) بيماريش را تشديد كنند. 4. مسخره نكنيم تحقير و يا مسخره كردن آنها در نزد ديگران باعث مي شود كه آنها به خود نامطمئن تر شوند و بيماري را تشديد كنند. 5. جهت دهي درماني بسياري از بيماران وسواسي چون از نوع اختلال خود مطلع نيستند و مراجع درمان اين مشكل را نمي شناسند از روي اشتباه براي معالجه به مراكز عمومي رجوع مي كنند اطرافيان لازم است او را كمك و تشويق كنند تا جهت درمان نزد روان پزشك و روان شناس باليني (هر دو با هم) بروند دو سه سال اول خيلي راحت تر درمان صورت مي گيرد. 6. برچسب (lable) نزنيم در گفتگو ها به فرد وسواسي برچسب وسواسي نزنيم اين مي تواند علاوه بر ناراحتي فرد از قضاوت ديگران باعث تشديد بيماري و تلقين او گردد و فرد اين مشكل را براي خودش بپذيرد و با خود بگويد كه درمان من بسيار سخت است اما اگر افراد در جهت مثبت او را تلقين كنند. مثلاً بگويند امروز نسبت به ديروز كمتر اين عمل را انجام دادي و تشويق كنند در او (افكار و اعمال او) اثر مثبت مي گذارد. 7. كمك به تمرين هاي خودياري يكي از موثرترين مؤلفه ها در درمان خواست خود فرد جهت درمان است پس لازم است اين خواست را تقويت كرد و به او كمك كرد تا تمرين هاي خودياريش را كه از طرف روان شناس مطرح شده است انجام دهد. مثلاً مراقب بود او داروهايش را (در صورت نياز به دارو) مصرف كند همچنين در ديگر تمرين ها به او كمك كرد مثلاً به او كمك كنيد و تشويقش نمائيد تا هر روز يك مرتبه از كارهاي تكراري روز قبل را كم كند تا كم كم اين كار را كنار بگذارد. 8. كار درماني امروز نقش موثر كار در درمان پذيرفته شده كار توجه بيمار را به وضع گرفتاري و بيماري اش منصرف مي كند. پرداختن به كار مورد علاقه موجب توجه فرد به توانايي ها و بخش مثبت وجودش مي گردد و هم زمان، احساس عزت نفس، كفايت كارآمدي، هدفداري و توجه به آينده، دل كندن از افكار معطوف به گذشته و ترك خيال پردازي هاي طولاني و مضر در او نقش مي بندد. اگر بيماري مخصوصاً كسي كه وسواس فكري دارد به كار بخصوص كار دسته جمعي مشغول شود از اين افكار كمتر به ذهنش مي آيد پس بايد او را تشويق به كار دسته جمعي كرد و از انزوا و گوشه گير شدن او جلوگيري كرد و پيوسته جنبه هاي مثبت شخصيت او را برجسته نمود تا آن عيب كم كم برطرف گردد. 9. حذف الگوها بيماري وسواس مي تواند علت زيست شناختي، هورموني، عصب شناختي و يادگيري و وراثتي داشته باشد در برخي مصرف دارو نقش موثري دارد (در كنار انجام تمرين هاي خودياري و روان درماني). اما در برخي از وسواس ها فرد از بزرگترها اين امر را ياد مي گيرد اگر به عواقب اين مشكل اشاره شود مي توان بزرگترها را از ديد كوچكترها دور كرد و توجه ديگران را به جنبه هاي غير بيمار گونه فرد منصرف كرد تا اين اختلال به آنها منتقل نشود. 10. ما هم ممكن است بيمار شويم بيماري هاي رواني مثل بيماري هاي جسماني است. يعني همانگونه كه احتمال سرماخوردگي براي همه وجود دارد و راه هاي درماني خاصي نيز بر آن هست احتمال مبتلا شدن به بيماري رواني براي همه مطرح است و هيچ كس نمي تواند تضمين كند كه او هرگز به فلان بيماري رواني مبتلا نمي شود پس بايد در برخوردها به گونه اي برخورد كرد كه انتظار داريم با ما (در صورت ابتلاء) برخورد شود. 11. كثيرالشك در مسائل ديني و احكام در بحث نماز دربارة افراد كثيرالشك بحث شده است و توضيح داده شده كه اين افراد نبايد به شك خود اعتنا كنند و از تكرار اعمال ديني خود پرهيز كنند مثلاً اگر شك دارد نماز ظهر را 3 ركعت خوانده يا چهار ركعت بايد بنا را بر چهار ركعت بگذارد و نمازش را تمام كند يا اگر شك دارد 4 ركعت خوانده يا 5 ركعت بنايش را بر 4 ركعت (يعني آنچه كه صحيح است) بگذارد و نمازش را تمام كند و اين مطلب يعني انجام اين عمل مورد رضايت خداست برخي افراد مي گويند مثلاً مطمئن نشدم يا به دلم ننشست بايد دوباره بخوانم اين افراد بايد بدانند كه اعمال پذيرفته شده و مقبول آن چيزي است كه خداوند فرمود. نه آن چيزي كه فرد دوست دارد. براي اطلاع بيشتر از شرائط كثيرالشك و موارد آن به كتاب توضيح المسائل مرجع تقليد خود رجوع فرمائيد و فرد وسواسي را با آداب شرعي اش آگاه سازيد و نيز او مي تواند با سؤال از دفتر مرجع تقليد خود نسبت به انجام اعمال خود آگاه شود. 12. خانواده درماني در بيمار هاي شديد وسواسي لازم است اعضاء خانواده با هم نزد خانواده درمانگر رجوع كنند تا با دوره هاي ويژه مطالبي ياد بگيرند كه به تسريع در درمان فرد وسواسي كمك كنند و رفتارهاي صحيح و برخوردي مناسب را آموزش ببينند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه