منظور از غیبت چیست؟ واگر غیبت شونده راضی باشد باز گناه دارد ایا غیبت کننده تمام ثوابش را به کسی که غیبتش را میکرده داده

با سلامپرسشگر عزیز؛ عالمان اخلاقی در تعریف غیبت گفته اند: غیبت عبارت است از: بدگویى و پرده درى نسبت به حیثیت و آبروى افراد، یعنی در غیاب شخصى کارهاى بد و ناپسند شخصی و یا عیوب و نقائص جسمى و اخلاقى او را به گونه اى براى کسانی که او را می شناسند، بازگو کنند که اگر به گوشش برسد، ناراحت شود.امام خمینی ( رضوان الله تعالی علیه ) فرموده است: غیبت عبارت است از: ذکر کردن انسان را در حال غایب بودنش به چیزى که خوش آیند نیست نسبت دادن آن را به سوى او، از چیزهایى که پیش عرف مردم نقصان است، به قصد انتقاص و مذمت او. ( چهل حدیث ص : 301 )پس غیبت آن است که: 1- عیب، یا نقص باشد. 2- پشت سر فرد گفته شود. 3- بدانیم کسی که غیبتش می شود، از شنیدن حرفی که پشت سرش گفته شده ناراحت می شود. 4- کسی که غیبتش می شود، برای مخاطب، شناخته شده باشد. در رابطه با غیبت توجه به اموری لازم است:- غیبت آن است که پشت سر برادر یا خواهر مسلمان سخنى گفته شود که اگر به گوش او برسد ناراحت شود و کشف آن در جامعه باعث رفتن آبروی مومن باشد.- غیبت یعنی چیزی که پشت سر افراد گفته می شود, راست باشد نه دروغ؛ یعنی اگر عیب یا نقصی که به فرد غائب, نسبت می دهیم راست باشد و حقیقتا در او وجود داشته باشد, این غیبت محسوب می شود و الا اگر دروغ باشد تهمت است نه غیبت.- شنونده ی غیبت نیز در گناه غیبت کننده شریک است. حضرت رسول ( صلی الله علیه و اله ) می فرمایند : سامع الغیبه شریک المغتاب شنونده ی غیبت با غیبت کننده در گناه شریک است .- غیبت, با انتقاد از افراد سرشناس جامعه تفاوت دارد و از آن جا که شخصیت های اجتماعی و مسئول مانند مدیران , هنرمندان و دولتمردان درقبال مردم و جامعه باید پاسخ گو باشند، انتقاد از آنان اشکالى ندارد ( به شرطی که انتقاد, صادقانه و منصفانه باشد ) اما انتقاد از افرادی که با آنها زندگی می کنیم و در دسترس ما هستند ( مانند: دوست, فامیل, برادر و...) اگر در غیاب آنها باشد, غیبت محسوب می شود. بنابراین در رابطه با شخصیت حقیقی افراد ( خصوصیات شخصی آنها ) نمی شود غیبت کرد و گناه محسوب می شود, ولی بررسى و سنجش کارکرد اجتماعى آنان ( شخصیت حقوقی آنها ) و نقد دقیق آن، بدون تکیه بر ظنیّات و افراط و تفریط ها و با هدف اصلاح امور جامعه اشکالى ندارد ؛ زیرا اموری که مربوط به شخصیت حقوقی افراد است چون جنبه ی اجتماعی دارد و از جمله امور پنهان محسوب نمی شود, اصطلاحا به آن غیبت گفته نمی شود. - ذکر معایب فیزیکی مانند: کوتاهی قد, لاغری, چاقی و... با شرائطی که در تعریف غیبت بیان شد, غیبت محسوب می شود. ذکر نقایص شخص«خواه آن نقص در بدن او باشد مثل اینکه بگویی: فلانی کور، یا کر، یا گنگ، یا کوتاه، یا بلند، یا سیاه، یا زرد یا... و امثال اینهاست.یا در نسب او باشد مثل اینکه بگویی: پسر فلان فاسق، یا ظالم، یا نانجیب و نحو اینهاست. یا در صفات و افعال و اقوال او باشد مثل اینکه بگویی: بد خلق، یا بخیل، یا متکبر، یا جبان، یا ریاکار، یا دروغگو، یا دزد، یا ظالم، یا پرگو، یا پرخور، یا بی وقت به خانه مردم می رود و نحو اینهاست.یا در چیزی باشد که متعلق به او باشد از: لباس، یا خانه، یا مرکب، چنانکه بگویی: جامه فلان کس چرکین است. یا خانه او چون خانه یهودان است... و امثال اینهاو هم چنین در سایر اموری که به او منسوب است و به بدی یاد شود که اگر آن را بشنود ناخوشش آید. روزی یکی از اصحاب به دیگری گفت: فلان شخص بسیار خواب است. حضرت فرمود: گوشت برادر خود را خوردی.غیبت کردن منحصر به زبان نیست، بلکه هر نوعی که نقصی از غیر را بفهماند غیبت است، خواه به قول باشد، یا فعل، یا اشاره یا ایماء یا رمز یا نوشتن. مروی است که زنی بر عایشه وارد شد چون بیرون رفت عایشه با دست خود اشاره کرد که کوتاه است. حضرت فرمود: که غیبت او را کردی. فرقی نیست در حرمت غیبت، میان کنایه و تصریح؛ بلکه بسا باشد که کنایه بدتر است.» ( معراج السعاده، ص447)روزی یکی از همسران رسول خدا( صلی الله علیه و اله) با دیدن زنی کوتاه قد, به گونه ای که آن زن متوجه نشود و به حالت مسخره دست خود را پایین آورد و به آن زن اشاره کرد؛ پیامبر خدا( صلی الله علیه و اله ) فرمودند : غیبت کردی . مواردی که ذکر شد تنها نمونه ای از مصادیق غیبت است و برای آگاهی بیشتر می توانید به کتب اخلاقی مراجعه کنید.- در مواردی غیبت کردن جایز است؛ مثل اینکه فرد علنی و بدون هیچ گونه پروایی در برابر دیگران، گناه می کند غیبت او اشکالی ندارد، اگر چه خوشش نیاید. البته باید خیلی مراقب باشیم که حتی جایی هم که جواز غیبت داریم وارد آن نشویم مگر به ضرورت. چرا که ممکن است مقدمه ای شود برای ورود به حرام. - انسان اگر در رفتار و گفتار خود دقت کند ملاحظه می کند که دارای عیب و نقص های فراوان است. پس باید به عیوب خود بپردازیم و از عیب جویی پرهیز کنیم. چقدر زشت است که انسان از عیوب خود غافل شده و در صدد بیان عیوب دیگران برآید. دوست عزیز؛ دقت در این حدیث، پاسخ قسمت پایانی سوالتان می باشد:روز قـیامت فردى را مى آورند و او را در پیشگاه خدا نگه مى دارند و کارنامه اش به اومى دهند, امـا حـسـنـات خود را در آن نمى بیند عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرامن در آن طاعات خود را نمى بینم! به او گفته مى شود: پروردگار تو نه خطا مى کند و نه فراموش. عمل تو بـه سـبـب غـیـبـت کردن از مردم بر باد رفت سپس مرد دیگرى را مى آورند و کارنامه اش را به او مـى دهـند در آن طاعت بسیارى را مشاهده می کند عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را به جا نیاورد ام! گفته مى شود: فلانى از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم.ذکر دو حدیث در مذمت غیبت:پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «کسی که غیبت کند مرد مسلمی را، باطل شود روزه او و شکسته شود وضوی او و بیاید روز قیامت در حالی که از دهن او بویی بیرون می آید که از بوی مردار گندش بیشتر است، در آزار می آیند از آن اهل موقف ... انس ابن مالک گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: گذشتم در شب معراج به قومی که رویهای خود را با چنگال خویش خراش می دادند. از جبرئیل پرسیدم اینان کیان اند؟ گفت اینها کسانی هستند که غیبت مردم را می کردند»2 دوست عزیز!مباحث بسیار گسترده و کاملی در این باب در کتاب معراج السعاده ملا احمد نراقی (رضوان الله تعالی علیه) و چهل حدیث حضرت امام (رحمه الله علیه ) آمده که توصیه می شود حتما مطالعه نمایید.ذکر منابعی جهت مطالعه:- چهل حدیث حضرت امام خمینی ( رحمة الله علیه ) بحث غیبت- اخلاق اسلامی , ملا مهدی نراقی ( رحمة الله علیه ), بحث غیبت- .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه