چگونه از رفتار پیامبران و امامان الگو بگیریم؟

لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً (احزاب- 21)- براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود، براى آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند، و خدا را بسیار یاد مى کنند.پیام آیه این است که بهترین الگو براى شما نه تنها در میدان جنگ که در تمام زندگى، شخص پیامبر ص است، روحیات عالى او، استقامت و شکیبایى او، هوشیارى و درایت و اخلاص و توجه به خدا و تسلط او بر حوادث، و زانو نزدن در برابر سختیها و مشکلات، هر کدام مى تواند الگو و سرمشقى براى همه مسلمین باشد.این ناخداى بزرگ به هنگامى که سفینه اش گرفتار سخت ترین طوفانها، مى شود کمترین ضعف و سستى و دستپاچگى به خود راه نمى دهد، او هم ناخدا است هم لنگر مطمئن این کشتى، هم چراغ هدایت است، و هم مایه آرامش و راحت روح و جان سرنشینان.همراه دیگر مؤمنان، کلنگ به دست مى گیرد، خندق مى کند، با بیل جمع آورى کرده و با ظرف از خندق بیرون مى برد، براى حفظ روحیه و خونسردى یارانش با آنها مزاح مى کند، و براى گرم کردن دل و جان آنها را به خواندن اشعار حماسى تشویق مى نماید، مرتبا آنان را به یاد خدا مى اندازد و به آینده درخشان و فتوحات بزرگ نوید مى دهد.از توطئه منافقان بر حذر مى دارد و هوشیارى لازم را به آنها مى دهد.از آرایش جنگى صحیح و انتخاب بهترین روشهاى نظامى لحظه اى غافل نمى ماند، و در عین حال از راههاى مختلف براى ایجاد شکاف در میان صفوف دشمن از پاى نمى نشیند.آرى او بهترین مقتدا و اسوه مؤمنان در این میدان و در همه میدانها است.اسوة (بر وزن عروه) در اصل به معنى آن حالتى است که انسان به هنگام پیروى از دیگرى به خود مى گیرد و به تعبیر دیگرى همان تاسى کردن و اقتدا نمودن است، بنا بر این معنى مصدرى دارد، نه معنى وصفى، و جمله لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ مفهومش این است که براى شما در پیامبر ص تاسى و پیروى خوبى است، مى توانید با اقتدا کردن به او خطوط خود را اصلاح و در مسیر صراط مستقیم قرار گیرید.جالب اینکه: قرآن در آیه فوق این اسوه حسنه را مخصوص کسانى مى داند که داراى سه ویژگى هستند، امید به اللَّه و امید به روز قیامت دارند و خدا را بسیار یاد مى کنند.در حقیقت ایمان به مبدء و معاد انگیزه این حرکت است، و ذکر خداوند تداوم بخش آن، زیرا بدون شک کسى که از چنین ایمانى قلبش سرشار نباشد، قادر به قدم گذاشتن در جاى قدمهاى پیامبر نیست و در ادامه این راه نیز اگر پیوسته ذکر خدا نکند و شیاطین را از خود نراند، قادر به ادامه تاسى و اقتدا نخواهد بود.الگوهای معرفی شده از طرف خداوند، دائمی بوده و تاریخ مصرف ندارند و گذشت زمان نقش آنها را کم رنگ نمی کند.نه فقط پیامبران بلکه یاران صادق و وفادار آنها نیز الگو هستند.همفکری، همراهی و هماهنگی فکری و عملی با الگوهای قرآنی لازم است.افراد منحرف وابسته به الگوها، ضرر و آسیبی به الگو بودن الگوها نمی رسانند.برای تقویت تربیت صحیح و آموزش، ارائه الگوهای عینی و عملی، لازم و مؤثر است.از کلمه «اسوه حَسَنه» استفاده می شود، الگوهای «کاذب» نیز زیادند و باید مواظب بود از الگوی نیکو و الهی، سرمشق گرفته شود و پیروی گردد نه از الگوهای کاذب و انحرافی و بدل.در قرآن کریم از مردان و زنانی به عنوان الگوی مؤمنان و اهل ایمان یاد شده است. از جمله از همسر فرعون «آسیه بنت مزاحم» به عنوان سرمشق و نمونه برای همه انسانها ذکر نموده است.الگو و اسوه بودن پیامبر در همه امور است:در مهربانى با زیردستان، گشاده رویى با مردم، مشورت کردن، اخلاص، ساده زیستى، تشویق به کسب علم، عبادت، استقامت، در گفتار و عمل، مبارزه با ظلم و ستم، نظم و انضباط، نظافت و بوى خوش، مساوات، همسردارى، محبت به کودکان و...چنانکه نقش پیامبر در جنگ احزاب، الگوى فرماندهان است: هدایت لشکر، امید دادن، خندق کندن، مزاح کردن، شعار حماسى دادن، به دشمن نزدیک بودن و استقامت نمودن.گرایش به الگو و تأثیر پذیری از آن در امور مختلف زندگی فردی و اجتماعی‌، از جمله گرایش‌های فطری انسان است و فطرت کمال جوی انسان او را وا می‌دارد تا برای رسیدن به هدف و کمال از بهترین الگوها استفاده کند. قرآن کریم‌، که کتاب هدایت و پاسخ‌گو به نیازها و خواسته‌های فطری انسان‌هاست‌، به نیاز مهم بشر یعنی نیاز به الگو پاسخ گفته است و پیامبران‌، پیشوایان معصوم‌: و اولیأ الهی را الگوی خوبی برای انسان‌ها معرفی کرده و تأکید فرموده که در تمام امور فردی و اجتماعی‌، سیاسی‌، اقتصادی و... از آن‌ها تأثیر و سرمشق بگیرند. پیامبر اکرم‌امامان معصوم‌علیهم السلام و اولیأ الهی در تمام زندگی‌، در روحیات عالی‌، شکیبایی‌، هوشیاری‌، صداقت‌، درایت‌، مدیریت‌، اخلاص‌، توجه به خدا، تسلط بر حوادث‌، تسلیم نشدن در برابر سختی‌ها و مشکلات‌، قیام در برابر ظلم و ستم‌، مبارزه با جهل و شرک و... سرمشق و الگوی خوبی هستند. روحیات عالی، استقامت و شکیبایی پیامبر، هوشیاری و درایت و اخلاص و توجه به خدا و تسلط او بر حوادث و زانو نزدن در برابر سختی ها و مشکلات هر کدام می تواند الگو و سرمشقی برای همه مسلمین باشد.به دلیل اسوه و الگو بودن پیامبران و رهبران الهی برای امت ها و به دلیل این که مهمترین و مؤثرترین بخش تبلیغ و دعوت انبیا علیهم السلام دعوت عملی آنهاست. دانشمندان اسلام معصوم بودن را شرط قطعی مقام نبوت دانسته اند، چون کسی که می خواهد الگو و مقتدای انسان ها باشد باید از هرگونه خطا و گناه و حتی اندیشه آن مصون و محفوظ باشد و حتی از نسیان و سهو نیز بر کنار باشد، چون فردی گنه کار و در معرض لغزش و سهو و خطا چگونه می تواند الگو و اسوه دیگران باشد و مردم به راحتی به او سر بسپرند و به او دل ببندند و عمل و رفتار او را الگوی خود قرار دهند؟اهل بیت به تصریح قرآن کریم دارای مقام عصمت بوده و از هرگونه آلودگی پاک و پیراسته می باشند: انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد» احزاب، /۳۳در الگوگیری، حضور یا عدم حضور افراد چندان مهم نیست ; بلکه چه بسا کسانی که در گذشته ای دور زندگی می کردند, بهتر از بسیاری از مصاحبان بتوانند الگو واقع شوند; لیکن برای این کار باید از طریق بررسی تاریخ زندگی درس های لازم را فرا گرفت . گذشت چهارده قرن هم چیزی را عوض نمی کند; زیرا محور اصلی در الگوگیری اصول کلی تربیتی و ارزش های اخلاقی است که با مرور زمان پوسیده و کهنه نمی شود.زندگی ائمه علیهم السلام برای ما الگو است و پذیرش این مطلب و بیان این سخن گزاف و بیهوده نیست و لذا هم گوشه گوشه زندگی آنها برای ما روشن است و بیان شده و هم می توان همچنان از آنها الگو گرفت و پیروی نمود. نماز شب حضرت زهرا سلام الله علیها ساده زیستی آن حضرت، برخورد وی با نامحرم , پیروی کامل از فرامین دین، بها دادن به ارزشهای انسانی و معنوی در برابر معیارهای دنیوی و مادی و از خودگذشتگی و خود را فراموش کردن و هزار نکته دیگر که تنها یک دستورالعمل نیست بلکه بنیان رفتاری است که برای همیشه می تواند سرمشق زندگی باشد. کتاب های سیری در سیره ائمه علیهم السلام تعلیم و تربیت، انسان کامل و سیری در سیره نبوی , نوشته شهید مطهری , کتب معتبریمانند کتابهای جناب آقای شهیدی و آقای آیتی و آقای سیدمهدی شمس الدین و یا کتب روائی که سخنان ائمه را جمع آوری نموده مانند کتاب فرهنگ سخنان حضرت زهراسلام الله علیها و یا نهج البلاغه، نهج الفصاحه، اصول کافی و تحف العقول معرفت علمی و عملی شما را افزون می نماید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه