ابن عربي از ديدگاه شيعه و عرفا چگونه شخصيتي ميباشد لطفا شرح دهيد؟

محيي الدين ابن عربي طائي اندلسي از اولاد حاتم طائي است، وي در اندلس تولد يافته امّا ظاهرا بيشتر عمر خود را در مکه و سوريه گذرانده است. ابن عربي ازخانوادهاي اشرافي، ثروتمند بود. او در آغاز گرايش به زندگي زاهدانه نداشت، بلکه به شعر و شکار سرگرم بود و از خدا غافل بود. و در حکومت، منصب دبيري داشت. ابن عربي شاگرد شيخ ابو مدين مغربي اندلسي از عرفاي قرن 6 هجري است، سلسله طريقتش با يک واسطه به شيخ عبدالقاهر گيلاني ميرسد. محيي الدين که احيانا با نام ابن العربي نيز خوانده ميشود مسلماً از بزرگترين عرفاي اسلام است، نه پيش از او و نه بعد از او کسي به پايه او نرسيده است به همين جهت او را شيخ اکبر لقب دادهاند. عرفان اسلامي توسط محيي الدين عربي جهش پيدا کرد و به نهايت کمال رسيد عرفان از دو بخش عملي و نظري تشکيل ميشود و بخش عرفان نظري توسط محيي الدين پايه گذاري شد، عرفاي بعد از او عموما ريزه خوار سفره او هستند، وي انساني است شگفت و به همين دليل اظهار عقيدههاي متضادي در بارهاش شده است برخي او را وليّ کامل: قطب الاقطاب ميخوانند و برخي ديگر تا حد کفر تنزلش داده و مميت الدين و گاهي ماحي الدينش ميخوانند، محيي الدين بيش از 200 کتاب تأليف نموده است، بسياري از کتابهاي او و شايد همه کتابهايي که نسخه آنها موجود است در حدود 30 کتاب چاپ شده است مهمترين کتاب او: 1. فتوحات مکيّه است کتابي است بسيار بزرگ و در حقيقت يک دايرة المعارف عرفاني است. 2. فصوص الحکم گرچه کوچک است، ولي دقيقترين متن عرفاني است شروح زيادي بر فصوص الحکم نوشته شده است. اغلب مورخان و نويسندگان شرح حال ابن عربي، او را در جرگه علماي اهل سنت و جماعت قرار دادهاند، بعضي از بزرگان شيعه اماميه وي را از سنيّان متعصب و از دشمنان سر سخت شيعيان و پيروان اهل بيت عصمت و طهارت ـ عليهم السلام ـ دانسته اند، عده اي از علماي اهل سنت او را شيعي پنداشته اند. نظر بزرگان شيعه اماميه در ردّ ابن عربي 1. مقدس اردبيلي (993 متوفي) متکلم و فقيه در قرن دهم هجري در کتاب معروف حديقه الشيعه، در اعتراض و انتقاد حدّت و شدّت نشان داده و تا توانسته در مذمت و نکوهش متصوفه از جمله محي الدين ابن عربي سخن گفته است. 2. ملا محسن فيض کاشاني (1091 ـ 1007 قمري) در کتاب بشارة الشيعه ابن عربي شيخ اکبر صوفيه و از ائمه جماعت و از رؤساي اهل معرفت خوانده و به شدت از او انتقاد کرده است و ايشان را به اختلال عقل متصف نموده است، سخنان وي را متناقض همديگر و مخالف شرع و عقل ميداند ولي به صراحت به کفر وي فتوي نميدهد، 3. علامه مجلسي (1110 ـ 1027ق) در کتاب عين الحيات به عقايد صوفيه و بالاخص ابن عربي انتقاد و اعتراض نموده است و در سرزنش و نکوهش و تکفير شان مبالغه را از حد گذرانيده است. 4. حاج ميرزا حسين نوري، محدث متبحر از ابن عربي انتقاد کرده است، چرا که وي در کتاب فتوحات مکيه وقتي از اقطاب سخن ميگويد، متوکل عباسي را از جمله آنها نام برده است (متوکل کسي هست که دستور داد قبر امام حسين ـ عليه السلام ـ را ويران و تخريب کنند و.... 5. و از علماي معاصر سيد جعفر مرتضي عاملي دلايلي بر سنّي بودن ابن عربي ذکر ميکند: محی الدین در کتاب فتوحات مکيه از جماعتي بنام رجبيّون نقل ميکند که آنها رافضيها، را به شکل خوک ديده اند، ج1، ص287. د: در کتاب محاضرات الابرار به نقل از رجبيّون ميگويد که آنها رافضيها را به شکل سگ ديده اند، ص245،ج1. برخي از فلاسفه و عرفاي شيعه که از ابن عربي به احترام ياد کرده اند عبارتند: 1. شيخ بهائي؛ 2. صدراي شيرازي؛ 3. سيد جلال الدين آشتياني ميگويد: محي الدين با اين که در بين متصديان حقايق از علماي اسلامي نظير ندارد بدون شک صاحب مقامات مکاشفه است؛ ولي کلمات متناقض از او صادر شده است. وي به واسطه عدم اطلاع و احاطه به اخبار وارده از حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ برخي از اشقيا را از اولياء ميداند و با وجود روايت کثيره متواتره از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ راجع به مقامات ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ و علي ـ عليه السلام ـ ، خاتم محمديّه را عيسي ـ عليه السلام ـ ميداند؛ در حالي که راجع به اين امر هيچ خبري در کتاب قرآن و سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نميباشد. 4. سيد حيدر آملي از عرفاي شيعه با اين که از ايشان به بزرگي ياد ميکند؛ ولي به ايشان انتقاداتي دارد و ميگويد چگونه شخصيتي ابن عربي به طريق تعصب عمل ميکند و تا اين حدّ رعايت مذهب ميکند عمر و ابابکر را از اولياء شمرده و از علي ـ عليه السلام ـ و اولاد گرامي ايشان ذکري به ميان نمي آورد و... 5. حاج سيد هاشم حداد (قدس الله روحه) مي گويد: مرحوم سيد علي آقا قاضي از عرفاي بزرگ شيعه به محي الدين عربي و کتاب فتوحات مکيّه وي بسيار توجه داشت و مي فرمود محي الدين ابن عربي از کاملين است و در فتوحات او شواهد و ادله فراوان است که او شيعه بوده است و مطالبي که مناقض با اصول مسلّمه اهل سنت است بسيار است. 6. علامه حسن زاده آملي ميگويد: اساتيد براي ما از مرحوم قاضي حکايت ميکردند که آن جناب ميفرمود: بعد از مقام عصمت و امامت در ميان رعيّت احدي در معارف عرفاني و حقايق نفساني در حد محي الدين ابن عربي نيست و کسي به او نميرسد و نيز ميفرمود: ملا صدرا هر چه دارد از محي الدين دارد و در کنار سفره او نشسته است. با توجه به آن چه که بيان گرديد محي الدين عربي هر چند به عنوان يک شخصيت علمي و عرفاني در جهان اسلام مطرح است؛ ولي افزون بر اين که فقهاء و مراجع تقليد، تصوف و صوفيه را مردود ميشمارند و ابن عربي هم يکي از صوفيان معروف است، همين آراء و نظرياتي که در اين مقاله نسبت به ابن عربي مطرح گرديد، چهره واقعي او را از ديدگاه مذهب شيعه مخدوش ميگرداند و با وجود آيات قرآن کريم و روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ نيازي به آراء و نظريات ابن عربي وجود ندارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه