سامری کیست و قبل از ماجرای گوساله پرستی چه شخصیتی داشته است؟ این نکته که شایع است که خطاب آمد حضرت موسی(ع) فعلا متعرض او نشود چون سخاوتمند بوده است تا چه حد صحت دارد؟

در مورد حدیث مورد نظر شما چیزی نیافتیم ولی در مورد سامری به مطالب ذیل توجه نمایید :اصل لفظ سامرى در زبان عبرى، شمرى است، و از آنجا که معمول است هنگامى که الفاظ عبرى به لباس عربى در مى آیند حرف شین به حرف سین تبدیل مى گردد، چنان که موشى به موسى و یشوع به یسوع تبدیل مى گردد، بنا بر این سامرى نیز منسوب به شمرون بوده، و شمرون فرزند یشاکر چهارمین نسل یعقوب است.و از اینجا روشن مى شود خرده گیرى بعضى از مسیحیان به قرآن مجید که قرآن شخصى را که در زمان موسى مى زیسته و سردمدار گوساله پرستى شد، سامرى منسوب به شهر سامره معرفى کرده در صورتى که سامره در آن زمان اصلا وجود نداشت، بى اساس است زیرا چنان که گفتیم سامرى منسوب به شمرون است نه سامره .به هر حال سامرى مرد خودخواه و منحرف و در عین حال باهوشى بود که با جرات و مهارت مخصوصى با استفاده از نقاط ضعف بنى اسرائیل توانست چنان فتنه عظیمى که سبب گرایش اکثریت قاطع به بت پرستى بود ایجاد کند و چنان که دیدیم کیفر این خودخواهى و فتنه انگیزى خود را نیز در همین دنیا دید.تفسیر نمونه، ج 13، ص: 293برخی گفته اند که سامری از ماده سمر است و سمر به معنی شب بیدار بودن و حدیث گفتن است. سامری کسی را گویند که در شب بیدار می‌نماید و برای دیگران حدیث می‌گوید. ولی معلوم نیست این شخص ملقب به سامری بوده است. آیا از طایفه‌ای بوده که لقب آن‌ها سامری بوده است؟ یا از اهل سامره بوده است (سامره شهری است قدیمی و مشهور، در فلسطین قدیم) که سامره در قدیم مرکز عبادت اصنام یعنی بت پرستی بوده است . خلاصه درباره اصل و نسب او اختلاف است. باز درباره ایمان او نیز ـ که آیا حقیقتاً به موسی (ع) ایمان آورده بود و یا ایمان او ظاهری بود و نفاق داشت ـ بحث و اختلاف است. اکثراً او را منافق دانسته که تظاهر به ایمان می‌کرد و گرنه در دل جزء همان گوساله پرستان بوده است. در مقابل برخی گفته‌اند وی از نیکان اصحاب موسی (ع) بود ولی در داستان رفتن حضرت موسی (ع) به کوه طور فریب شیطان را خورده و به دستیاری او، آن گوساله را ساخته و بنی‌اسراییل را به گوساله‌پرستی وا داشت .مرحوم دهخدا در لغت نامه اش در باره سامری می گوید : نام و موسی بن ظفر ، قریب و مهتر موسی علیه السلام بود و او گوساله ای زرین مرصع بجواهر ساخته ، و خاک نعل براق جبرئیل علیه السلام که در روز غرق فرعون بدست آورده بودند در اندرون آن در دمیده هر چه بانگی که ملایم گاو است از او برآمده ؛ پس گفت آنچه گفت و بدین احتیال نه و نیم سبط گوساله پرست شدند. در تفسیر زاهدی مرقوم است که سامری تا قیامت زنده خواهد بود. چون بنزدیک آدمی شود در اندامش آتش خیزد، لامساس گویان بگریزد. یعنی مرا مساس مکنید و این دعاء موسی علیه السلام بود. کما قال اصدق القائلین تعالی و تقدس : فاذهب قال لک فی الحیوة ان نقول لامساس . (شرفنامه ٔ منیری ). نام مردی است که در غیبت موسی گوساله ای کرد اززر و آن بانگ کردی و بنی اسرائیل را آنگاه که موسی به طور بود بپرستش گوساله ای گمراه ساخت . (مؤلف ). نام مردی زرگری منافق در بنی اسرائیل . (دهار) (ترجمان علامه ٔ جرجانی ) .صاحب قصص الانبیاء آرد: گویند که جبرئیل (ع) او را پرورده بوده و آن آنچنان بود که در آن وقت که بنی اسرائیل از فرعونیان بگریختند این سامری طفل بود او را در سر راه گذاشته بودند. خدای ، جبرئیل علیه السلام را فرمود تا آن بچه را برداشت و هشتادماه او را در پر خویش میداشت روزی مادر و پدرش نشسته بودند از فرزند یاد آوردند و بگریستند حق تعالی جبرئیل را فرمان داد تا آن کودک را بر در خانه ٔ ایشان نهاد. سامری میگریست از فراق جبرئیل . پدر و مادر، سامری را دیدند و او را شناختند و شاد شدند پس بنی اسرائیل سامری را بزرگ میداشتند که وی را جبرئیل پرورده بود در آن وقت سامری گفت مرا با شما حاجتی است بر وی جمع آمدند و گفتند بگو چه سخن داری گفت بدانید که موسی با هفتاد تن از میان شما بیرون رفته است و همه هلاک شدند اکنون میخواهم خدای موسی بشما بنمایم گفتند روا باشد. سامری زرگر بود قالبی درست کرد از گل بر مثال گوساله در زیر زمین پنهان کرد و هیزم بالای آن بنهاد بنی اسرائیل را گفت هر یک دیناری زر بدین آتش اندازید چنان کردند آن میگداخت و بقالب فرومیشد آورده اند که ششهزار درهم در آن قالب انداختند و ندانستند که در زیر آن قالبی است قالب پرگشت آتش فرونشاندند. آنگاه سامری آمد و گوساله را بیرون آورد و روش گردانید وبروی زمین نهاد تا خلق را بدان دعوت کند. روز غرق فرعون ، سامری دانسته بود که جبرئیل کجا رود و از کجا میگذرد و خوانده بود که هر که از زیر سم اسب جبرئیل خاک بردارد و بر هر چیز که ریزد آن چیز بسخن درآید از آن خاک برداشته بود و بر دهان گوساله ریخت و بانگ بکرد خلق چون آن بدیدند، همه بیکباره سجده کردند و گوساله پرست شدند قوله تعالی : فقبضت قبضة من اثر الرسول فنبذتها و کذلک سولت لی نفسی .برای آگاهی بیشتر به منابع ذیل مراجعه نمایید : بینا، محسن، موسی از دیدگاه قرآن، قم، سازمان تبلیغات اسلامی، ص 134. محلاتی، رسولی، سید هاشم، قصص قرآن ـ تاریخ انبیاء، تهران، علمیه اسلامیه، چاپ ششم، 1417 هـ ق، ج 2، ص 133. تفسیر المیزان، ج 14، ص 268. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 2/100113020) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه