چند سالی هست که اشخاص مذهبی به بهانه قسی القلب شدن جلوی خواندن و گوش کردن روضه را می گیرند و قایل به این شده اند که روضه فقط در شرایط خاصی جایز است. ایا چنین اعتقادی صحیح است و برای ان مدارکی از ایات و روایات در دست است؟ یا تحقیقی در این مورد شکل گرفته است؟با تشکر

روضه موجب قساوت قلب نمی شود بلکه انسان به خاطر یادآوری جنگ نابرابر امام حسین با لشکر یزید و گریه بر مصائب و سختیهای امام حسین علیه السلام و یارانش قلبش را اززنگار و قساوتی که گرفته پاک می کند و بر گزاری چنین مجالس ذکری قلب را جلا می دهد . روضه قلب و روح را آماده توبه می کند و انسان معمولا در وقت گریه کردن واقعی در مصائب ائمه علیهم السلام از گناهانش در نزد خدا احساس شرمندگی می کند و همین موجب استغفار و توبه می شود. بله گاهی ممکن است روضه موجب قساوت قلب شود و آن وقتی است که مستقیما به جدا شدن سر حضرت و یا شبیه به آن، مانند کتک خوردن حضرت زهرا و یا چوب زدن به لبهای آن حضرت و ... موارد چنینی را بازگو کردن باشد لذا است که می گویند روضه بخوانید ولی این وموارد را اشاره کنید و شرح ندهید . البته روضه گوش کردن باید در محیط مناسب باشد و باعث توجه و سوز دل و اشک روان شود و اینکه انسان دائم در ماشین روضه گوش کند و این روضه گوش کردن برایش عادی شود خوب نیست و کسانی که منع می کنند این موارد را می گویند نه اصل روضه گوش کردن را. بنا براین، اگر کسی بگوید اصل روضه خوانی قساوت می آورد ناصحیح است و می خواهند ریشه روضه خوانی را بزنند و بهترین شاهد درستی این کار،همین است که جلوی بزرگان از علما و مراجع و حتی رهبر این روضه ها خوانده می شود و ایشان نه تنها نهی نمی کنند بلکه تشویق از روضه خوان نیز می کنند .اما اموری که موجب قساوت قلب می شود مواردی از این قبیل است :دراین کوتاه، بعضی ازعوامل قساوت قلب وراههای از بین بردن آن را بررسی می کنیم : ازعلل قساوت و سنگدلی دو چیزرا ممکن است شمارش کنیم :1- دوری از عبادت، ۲ – آلودگی به گناه. اگر بخواهید قساوت و سنگدلی را معالجه کنید، باید به عبادت روی آورده و در حقیقت با تمام گناهان ترک رابطه کنید!جهت درمان بیماری قساوت ، باید زیاد یاد خدا کرد و با کمال عشق و شوق قرآن خواند و از دعاهای عالی اسلامی به خصوص دعای کمیل، دعای عرفه، مناجات خمس عشر، دعای ابوحمزه غفلت نکرد. جهت علاج این بیماری دردناک باید به ائمه طاهرین علیهم السلام توسل جسته و قسمتی از شب را با محبوب واقعی خلوت کرده و از گناهان گذشته و تقصیرهایی که در عبادت داشته‌ایم یاد کرده و طلب عفو کنیم .با به کار گرفتن این سلسله مسائل ،به تدریج زنگار دل پاک شده و قلب انسان به نور الهی صفا می‌گیرد و شیاطین دل انسان را رها کرده، حق در آن خانه تجلی می‌کند.بعضی از گناهانی که موجب قساوت قلب می شود :1- لقمه حرام : غذائی که انسان می‎خورد به منزلة بذری است که در زمین ریخته می‎شود و اگر حلال و پاکیزه باشد اثرش در قلب که به منزلة سلطان بدن است ظاهر خواهد شد و قلبی مملو از صفا خواهد داشت و از اعضاء و جوارحش جز خیر و نیکی تراوش نخواهد کرد، لکن اگر آن خوراک پلید و حرام باشد قلب را کدر و تیره خواهد نمود.مثلا خوردن غذایی که مربوط به کسی است واو واقعا وبا رضایت قلبی تعارف می کند ، اشکالی ندارد ولی مهم این است که : این رضایت قلبی را چگونه احراز می کنید ؟ خود انسان ، می تواند حساب کند که این بنده خدا که معمولا با این غذا سیر نمی شد، حالا من از غذای او بخورم ! اگرواقعا هم تعارف بکند آیا آنقدر تمکن دارد که اگر سیر نشد غذای دیگری برای خودش تامین کند ؟ خلاصه اینکه بهتر است که تا می توانید از غذایی که احتمال می دهید چشم دیگری به آن است ؛ مصرف نکنید ، حتی اگر غذا هم مال خودتان بود ولی احساس کردید که کسی دیگر هم به این غذا مایل است ! خوب است که به او نیز بخورانید! آثار معنوی مال حلال: همانطور که گفته شد به طور حتم غذا، هم روی جسم اثر دارد و هم روح انسان را تحت تأثیر قرار می‎دهد و اسلام هر دو موضوع را مورد دقت و کنکاش قرار داده و در موارد زیادی انسان‎ها را امر می‎کند تا غذای طیب و حلال میل کنند و به عنوان نمونه خداوند فرموده است«ای مردم از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است بخورید و پیرو برنامه‎های شیطان نشوید که البته به شما دشمن آشکاری است» و همچنین از خوردن مال حرام انسان را برحذر می‎دارد آنجا که می‎فرماید: «آنان که ربا می‎خورند بر نخیزند مگر مانند آن که به وسوسه و فریب شیطان، دیوانه و بی‎عقل شده و اینان به این علت در مال حرام غوطه‎ورند که می‎گویند فرقی میان معامله و ربا نیست، و حال آن که خداوند تجارت و داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده، هر کس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا به او برسد از این عمل حرام دست بردارد، خدا از گذشته او درگذرد و عاقبت کارش با خدا است، و کسانی که از این عمل زشت دست نکشند اهل جهنم‎اند و در آنجا همیشگی جاوید خواهد ماند.1ـ تأثیر مال حلال بر رشد معنوی انسانها: قرآن مجید درسوره قصص وقتی داستان کودکی موسی (ع) را بیان می‎کند ومی‎فرماید: «ما از قبل شیرهمه زنان شیرده را بر اوحرام کرده بودیم، خواهرش گفت: آیا می‎خواهید شما را به خاندانی راهنمایی کنم که سرپرست این کودک باشند؟ خانواده‎ای که خیرخواه این کودکند.این آیه کریمه گر چه به ظاهر می‎خواهد بفرماید ما شیر زنان شیرده را بر موسی (ع) حرام کردیم تا از این طریق او را به مادرش برگردانیم، ولی پیام باطنی دیگری هم دارد و آن این که جناب موسی (ع) اگر باید در آینده صاحب ید بیضا گردد و بساط فرعون و فراعنه را برچیند، و با خدای خود در کوه طور سخن بگوید، باید از سینه پاکی شیر خورده باشد، و از همان ابتدا لقمه حلال در دهانش گذاشته شود. 2ـ ایجاد نورانیت در قلب: لقمه حلال در درون انسان نورانیت ایجاد می‎کند و بر اثر نورانیت قلب خود به دنبال کارهای خیر می‎رود و همین باعث سعادت و خوشبختی او در دنیا و آخرت می‎گردد. در این خصوص پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «هر کس از دست رنج خود و مال حلال بخورد خداوند درهای بهشت را به رویش می‎گشاید تا از هر دری که می‎خواهد وارد شود و در شمار پیامبران خواهد بود و اجر و مزد ایشان را خواهد گرفت.3ـ استغفار ملائکه: کسانی که مال حلال می‎خورند مشمول استغفار ملائکه آسمانی قرار می‎گیرند پیامبر اکرم (ص) فرمودند: « کسی که طعام حلالی بخورد ملکی بالای سرش ایستاده وبرایش استغفار می‎کند تا از خوردن طعام فارغ شود».اما اثرات لقمه حرام: 1ـ حرام خواری برکت را از بین می‎برد. 2- لقمه حرام علاوه بر این که بر قلب انسان تاثیر منفی دارد اولاً نمی‎گذارد انسان با خدای خود راز و نیاز کند و اگر هم موفق شد مورد قبول الهی قرار نمی‎گیرد. چنان که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «عبادت کردن باحرام‎خواری مانند بنا کردن ساختمان روی شن‎زار است»یعنی چنان چه بناء بدون شالوده محکم خراب می‎شود و بنا کننده از آن بی‎بهره است عبادت کسی که از حرام پرهیز نمی‎کند نیز برایش فایده‎ای ندارد. 3- دعای فرد حرام‎خوار مستجاب نمی‎شود . یکی از علتهای مهم قبول نشدن دعاها لقمه حرام است، همانطور که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «کسی که یک لقمه حرام بخورد تا چهل شبانه روز نمازش قبول نمی‎شود و تا چهل روز دعایش مستجاب نمی‎گردد.»4- یکی از آثار مهم لقمه حرام، قساوت قلب و سیاهی دل است. پند و اندرز در او اثر نمی‎کند، سخت‎ترین مناظر رقت‎بار او را متأثر نمی‎کند. در تاریخ عاشورا می‎خوانیم که امام حسین (ع) به لشکر عمر سعد فرمودند: «شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مهر خورده دیگر حق را نمی‎پذیرید و به آن گوش نمی‎دهید» و این نکته تاریخی گویای آن است که؛ لقمه حرام قلب را تیره و تار می‎کند. آنگاه از پذیرفتن حق و تسلیم در برابر آن خودداری می‎کند و هیچ اندرزی در او تاثیر ندارد و از هیچ جنایتی روی گردان نیست. 5- یکی از عوامل مهم در وقوع جرم‎ها و گناهان لقمه حرام است که نورانیت دل را از بین می‎برد و انسان را بر انجام جرایم جری می‎سازد، و اگر در جامعه ناهنجاریهای اجتماعی، و لنگاری و معصیت خدا را می‎بینیم شاید ریشه‎اش در لقمه‎هایی است که از راه غیر مشروع، عده‎ای خورده‎اند. - دنباله عوامل قساوت قلب (گفتیم که اول آن لقمه حرام بود):2- دوستی شهوات: کسی که دلش با دوستی شهوات دنیایی باشد قلب او از یاد خدا محجوب می گردد. 23- کثرت کلام و زیاد سخن گفتن به غیر ذکر خدا قساوت قلب می آورد.4- آرزوهای بلند دنیایی: خداوند به حضرت موسی فرمود: ای موسی! آرزویت را در دنیا دراز مکن که قلبت سخت و انعطاف ناپذیر می شود. 35- رفت و آمد با دوستانی که اهل بی بند و باری و حرام باشند.6- پیامبر فرمود: چهار چیز قلب را می میراند: 1- گناه بر روی گناه افزودن 2- هم سخن شدن زیاد با زنان 3- بگو مگو کردن با احمق – تو می گویی و او می گوید وهرگز به راه نمی آید – 4- همنشینی با مردگان. عرض شد یا رسول الله منظور از مردگان چیست؟ فرمود: هر توانگر خوش گذران. 4 هم چنین از امیر مؤمنان روایت شده: اشک ها خشک نمی شوند مگر به سبب سختی دلها و دلها سخت و سنگین نمی شوند مگر به سبب فزونی گناه 57- خندیدن زیاد8- شنیدن لهو و لعب، چه در قالب موسیقی مناسب مجالس لهو و لعب و چه در قالب حرف های پراکنده دوستان( البته باید توجه داشته باشیم که مراد از حرف های پراکنده، حرف هایی است که ثمره مفید دنیایی و اخروی نداشته و باعث غفلت انسان نیز می شود. این طور نیست که شاد بودن، موجب قساوت قلب شود. البته شادی باید هدایت شده باشد.)9- دنبال شکار رفتن برای تفریح و گرفتن جان موجودات زنده و پر از لطافت خداوند آن هم نه سر اجبار که برای تفریح این واقعا سنگ دلی است.10- امام صادق علیه السلام: خداوند متعال به موسی(علیه السلام) وحی فرستاد که ای موسی از فزونی اموال خوشحال مباش، و یاد مرا در هیچ حال ترک مکن چرا که فزونی مال غالبا موجب فراموش کردن گناهان است و ترک یاد من قلب را سخت می کند. 611- خداوند به حضرت موسی فرمود: ای موسی! آرزویت را در دنیا دراز مکن که قلبت سخت و انعطاف ناپذیر می شودراهکارهایی برای مبارزه با قساوت قلب:1- توبه: امام صادق علیه السلام می فرماید : برای قلوب زنگار است مانند زنگاری که بر مس است پس آن را با استغفار جلا دهید.2- کم کردن آرزوهای دنیایی : اینقدر زیاده خواه نباشیم دنیایی که هیچش وفادار نیست مرگ همقدم هر لحظه ماست و داشته ها همه وبال راه پس چرا ما اینقدر به دوردست هایی چشم میدوزیم که جز دردسر و گرفتگی چیزی برایمان ندارد 3- عبادت خداوند: در زندگی جایی برای عبادت باز کنیم.4- صدقه دادن و با فقرا رفت و آمد کردن و دیدن محیط زندگی آنان نیز در رفع قساوت و زنگار دل مفید است.5- معاشرت با انسان های مؤمن و با ایمان6- ترک مخاصمه و جدل و دعوا7- ترک جدی گناهان که از همه مهم تر است. و این در مورد هم باید گفت به تدریج پیش رفت اما به طور جدی چون قلب سنگ شده زمان میبرد تا لطافت خود را بازیابد باید کوشید و نا امید نشد . 8- شنیدن موعظه ها، خصوصاً سخنان حکمت آمیز ائمه معصومین علیهم السلام ( مانند نهج البلاغه خصوصاً بخش حکمت ها و مباحث دنیا)9- پیامبر فرمود: این قلوب را زنگار می گیرد هم چنان که آهن را زنگار می گیرد وقتی آب به آن رسد. گفته شد جلاء آن چیست؟ حضرت فرمود: زیادی یاد مرگ و تلاوت قرآن. 710- رفتن به مجالس علم. زیرا خداوند قلب ها را با نور حکمت زنده می گرداند هم چنان که زمین مرده را به باران زنده می کند. 811- اطعام به مساکین و رسیدگی به یتیمان، قلب انسان را نرم می کند. 912- امام علی علیه السلام می فرماید: قلبت را با موعظه زنده کن ... و او را با یاد مرگ ذلیل گردان[ و خاشع کن]..... و اخبار گذشتگان را بر او عرضه نما. 1013- برای قلب جلائی غیر قرآن نیست. 1114- تفکر، حیات و زندگی قلب است. 1215- روزه گرفتن نیز انسان را به خود آورده و در رفع زنگار قلب مفید است.16- خواندن ادعیه ای که از معصومین علیهم السلام رسیده و توجه به معانی بلند آنها بسیار مؤثر است. مناجات خمسة عشر که در مفاتیح الجنان آمده، بسیار زیباست. (این مناجات مشتمل بر پانزده دعاست با نام های مناجات التائبین، مناجات الشاکرین، مناجات الخائفین، مناجات المفتقرین و ... که مناسب حال هر انسانی در این دعاها ، مضامین زیادی آمده است.)17- عبادت با توجه: به عنوان مثال وقتی می خواهیم نماز بخوانیم فکر کنیم آخرین نمازمان است. پی نوشت ها : 1- میزان الحکمة، ح169952- میزان الحکمة، ح169853- میزان الحکمة، ح170004- میزان الحکمة، ح170235- . بحارالانوار، ج 7، ص 556- . بحارالانوار، ج 7، ص 557- میزان الحکمة، ح170498- میزان الحکمة، ح170329- میزان الحکمة، ح1704310- نهج البلاغه، نامه 3111- نهج البلاغه، خطبه 17612- میزان الحکمة،17030 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه