باسلام، میخواستم این آیه قرآن در سوره حشر را مقداری برامون باز کنید (ولا تجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا ) با تشکر

آیه 10 سوره مبارکه حشر (59) سخن از گروهی از مسلمین به میان مى آورد که با الهام از قرآن مجید در میان ما به عنوان تابعین معروف شده اند، و بعد از مهاجران و انصار که در آیات(1) قبل سخن از آنها به میان آمده سومین گروه عظیم مسلمین را تشکیل مى دهند: آیه مى فرماید: و کسانى که بعد از آنها آمدند مى گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان بر ما پیشى گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه اى نسبت به مؤمنان قرار مده، پروردگارا! تو مهربان و رحیمى (و الذین جاءوا مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ). بعضى از مفسران مفهوم آیه را محدود به کسانى کرده اند که بعد از پیروزى اسلام و فتح مکه به مسلمانان پیوستند، ولى هیچ دلیلى بر این محدودیت نیست، بلکه تمام مسلمین را تا دامنه قیامت شامل مى شود، و به فرض که آیه ناظر به آن گروه خاص باشد از نظر ملاک و معیار و نتیجه عمومیت دارد، و به این ترتیب آیه مورد بحث و آیات ما قبل آن، تمام مسلمین عالم را که در سه عنوان مهاجرین و انصار و تابعین خلاصه مى شوند شامل مى گردد. جمله وَ الَّذِینَ جاؤُ ... ظاهرا عطف بر لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ در آیه قبل است و بیانگر این واقعیت مى باشد که اموال فى ء(عمومی و غنیمتی) منحصر به نیازمندان مهاجرین و انصار نیست، بلکه سایر نیازمندان مسلمین را در طول تاریخ شامل مى شود. این احتمال نیز داده شده که جمله مستقلى باشد (به این ترتیب که و الذین جاءوا مبتدا و یقولون خبر است) ولى تفسیر اول با توجه به هماهنگى آن با آیات قبل مناسبتر به نظر مى رسد. قابل توجه اینکه در اینجا اوصاف سه گانه اى براى تابعین ذکر مى کند: نخست اینکه آنها به فکر اصلاح خویش و طلب آمرزش و توبه در پیشگاه خداوندند. دیگر اینکه نسبت به پیشگامان در ایمان همچون برادران بزرگترى مى نگرند که از هر نظر مورد احترامند، و براى آنها نیز تقاضاى آمرزش از پیشگاه خداوند مى کنند. سوم اینکه آنها مى کوشند هر گونه کینه و دشمنى و حسد را از درون دل خود بیرون بریزند، و از خداوند رءوف و رحیم در این راه یارى مى طلبند، و به این ترتیب خودسازى و احترام به پیشگامان در ایمان و دورى از کینه و حسد از ویژگیهاى آنها است. غل (بر وزن سل) در اصل به معنى نفوذ مخفیانه چیزى است، و لذا به آب جارى در میان درختان غلل مى گویند، و از آنجا که حسد و عداوت و دشمنى به طرز مرموزى در قلب انسان نفوذ مى کند به آن غل گفته شده، بنا بر این غل تنها به معنى حسد نیست بلکه مفهوم وسیعى دارد که بسیارى از صفات مخفى و زشت اخلاقى را شامل مى شود. تعبیر به اخوان (برادران) و استمداد از خداوند رءوف و رحیم در پایان آیه همه حاکى از روح محبت و صفا و برادرى است که بر کل جامعه اسلامى باید حاکم باشد و هر کس هر نیکى را مى خواهد تنها براى خود نخواهد، بلکه تلاشها و تقاضاها همه به صورت جمعى و براى جمع انجام گیرد، و هر گونه کینه و عداوت و دشمنى و بخل و حرص و حسد از سینه ها شسته شود و این است یک جامعه اسلامى راستین(2).   پاورقی: 1-    یعنی آیات 8 و 9 سوره مبارکه حشر (59): «لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً وَ یَنْصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ (8) وَ الَّذِینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». ترجمه: این اموال براى مهاجرانى است که از خانه و کاشانه و اموال خود بیرون رانده شدند، آنها فضل الهى و رضاى او را مى طلبند، و خدا و رسولش را یارى مى کنند، و آنها راستگویانند.(8) و براى کسانى که در دار الهجرة (سرزمین مدینه) و در خانه ایمان، قبل از مهاجران، مسکن گزیدند، آنها کسانى را که به سویشان هجرت کنند دوست مى دارند و در دل خود نیازى به آنچه به مهاجران داده شده احساس نمى کنند، و آنها را بر خود مقدم مى دارند هر چند شدیدا فقیر باشند، کسانى که خداوند آنها را از بخل و حرص نفس خویش بازداشته رستگارند. (9) جهت اطلاع بیشتر در مورد تفسیر آیات 8 و 9 سوره مبارکه حشر(59) ر. ک: تفسیر نمونه، ج 23، ص 513 – 524. 2-    ر. ک: تفسیر نمونه، ج 23، ص 513 – 524. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه