از چه طريق انسان مي تواند ايمان خود را نسبت به خدا افزايش دهد؟

بعد از اثبات اين مطلب كه پديده هاي جهان و نظم حاكم بر آنها، بدون وجود آفريدگار و ناظم ممكن نيست، اگر بخواهيم اين عقيده در وجود ما استقرار يابد و به صورت قطعي به آن مؤمن شويم، بايد توجه داشته باشيم كه براهين و استدلال هاي عقلي، به ما شناختي ذهني و مفهومي مي دهد و به تعبير استاد آيت الله مصباح «به طور غايبانه نسبت به خداي متعال شناخت پيدا مي كند و همين اندازه معتقد مي شود كه آفريدگار وجود دارد»؛[1] اما انسان نياز به شناخت عميق و ايمان فزون تر دارد و ميل دارد كه با شهود دروني و قلبي با خدا آشنا شود، اين چنين علم و شهودي نياز به خود سازي و پيمودن مراحل خاصّي دارد. بطور خلاصه راههايي را كه موجب افزايش ايمان به خدا مي شود يادآوري مي نماييم.1ـ رفع موانع و ايجاد شرايطاگر بخواهيم عملاً ايمان خود را به خدا افزايش دهيم، بايد موانع ايمان به خدا را در وجود خود از بين ببريم. موانع شناخت و ايمان به خدا از نظر قرآن عبارت است از زنگارهايي كه در اثر هوسراني و گناه بر آيينه عقل و قلب انسان مي نشيند. اعمالي كه علت و مانع رشد معنويانسان مي شود عبارت است از: ظلم به خود يا مردم و كفر به معناي پنهان نمودن حقايق به انگيزه سود پرستي يا لجاجت و تعصّب، اسراف به معناي تجاوز از حد و مرز در هر كاري، و فسق به معناي خروج از راه حق. در سنّت آفرينش كه بر اساس قانون عليّت استوار است، هر يك از اين امور مانع شناخت عقلي و قلبي هستند و موجب عدم تشخيص راه از چاه بوده و در نتيجه گمراهي انسان را سبب مي شوند.تمام موانع ايمان به خدا يك ريشه اساسي دارد و آن هوسراني و خود خواهي و گناه است. وقتي كه هوي و ميل به تعبير قرآن كريم[2] خداي انسان شد، راه شناخت و ايمان را بر انسان مي بندد، و انسان به تدريج موقعيت خود را در جهان هستي فراموش مي كند و در غفلت و گمراهي قرار مي گيرد.[3]ايجاد شريط:براي شناختهاي عقلي مانند شناختهاي حسّي، علاوه بر رفع موانع، شرايطي هم وجود دارد. وجود نور همانطور كه در ديدن حسّي لازم است، در ديدن عقلي هم ضرورت دارد.از ديدگاه قرآن در نظام هستي سه نوع چراغ معنوي وجود دارد كه به عقل و قلب نور مي دهند: 1ـ وحي و قرآن 2ـ پيامبر و امام 3ـ نور بصيرت دروني. نور وحي و نور رهبري امام معصوم، مقدمه پيدايش نور بصيرت در درون انسان است. شناخت و ايمان ثابت، تنها در پرتو نور بصيرت امكان دارد.شرايط پيدايش نور دروني از ديدگاه قرآن و احاديث عبارت است از:1ـ تقوي و خودنگهداري از هر گناهي 2ـ زهد به معناي بي ميلي نسبت به هوسهايي كه راه تكامل را مسدود مي نمايد 3ـ جهاد به معناي به كار گرفتن همه توان در پيكار با دشمن دروني و بروني 4ـ اخلاص و پاك كردن دل از انگيزه هاي غير الهي.[4] قرآن كريم در مورد شرايط شناخت مي فرمايد: اي ايمان آورندگان تقواي خدا را پيشه كنيد و به فرستاده او ايمان آوريد، تا خداوند به شما دو بهره از رحمت خود عنايت كند و براي شما نوري قرار دهد كه در پرتو آن حركت نماييد.[5]2ـ دقت و تفكّر قرآن در موارد متعدّد ما را تشويق به نظر مي كند، يعني نگرشي جستجوگرانه و مشاهده اي همراه با تفكر و ژرف نگري تا بتوانيم با انديشه بيشتر در آيات الهي و نشانه هاي خدا در عالم طبيعت و در وجود انسان به شناخت حضوري و آگاهانه دست پيدا كنيم و به تدريج حضور خدا را در زندگي خود درك، و خود را در محضر او و او را ناظر بر كار خود بدانيم. به اين آيات كه ما را به دقت نظر دعوت مي كند توجه نماييم:بگو نظر كنيد كه چه چيزهايي در آسمان و زمين است.[6] بگو در زمين سير كنيد و نظر كنيد كه چگونه آفرينش را آغاز كرد.[7] آيا به شتر نظر نمي كنيد كه چگونه آفريده شده و به آسمان كه چگونه برافراشته و به كوهها كه چگونه برپا و به زمين كه چگونه گسترده شده است.[8]ملاحظه مي كنيم كه در تمام اين موارد، نظر بايد چندان دقيق باشد كه سؤالهايي را پاسخ گويد و مشكلاتي را كه مطرح است حل نمايد، اين تفكر و نظر سراسر واقعيتها و حقايق جهان را شامل مي شود و در يك محدوده خاص نمي باشد، صدها آيه در قرآن انسان را به چنين انديشه وسيع و ثمربخش فرا مي خواند.[9]3ـ ذكر و ياد خدا ذكر به معناي حضور عملي و كرداري، نه صرف حضور ذهني و گفتاري؛ اگر چه اين هم بخشي از ياد خدا است.ياد خدا، يعني حضور خداوند در صحنه ذهن و عمل و خود نگهداري از هوسها و منفعت طلبي هاي برخاسته از خود محوري، اجتناب از گناه . ياد خدا اولين گام عملي در افزايش ايمان است.4ـ تداوم عبادتمداومت بر انجام عبادات عملي و حضور در پيشگاه خدا و مناجات و راز و نياز با او، اگر با پشتوانه شناخت و معرفت و برهان باشد، موجب انس و الفت با خدا و محبّت آگاهانه مي شود. عبادت خدا، آلودگيها را از روان انسان پاك مي كند، و روح و روان را تغذيه معنوي مي نمايد، تا بتوان با آمادگي بيشتر در برابر گناه مقاومت و درجات قرب الهي را بپيمايد.5ـ توجه به آثار ايمان ايمان به خدا، علاوه بر اينكه جهان هستي را براي ما توجيه مي كند و به آن معنا و هدف مي بخشد، آرامش روحي را هم تضمين مي كند. اگر انسان به خدا ايمان داشته باشد، از چنان اعتماد به نفسي برخوردار مي شود كه در برابر مشكلات زندگي و معماي مرگ و عاقبت زندگي، تاب مي آورد و اين مسائل آرامش دروني او را به بدبيني و نااميدي مبدّل نمي سازد و با اعتماد به اينكه خداوند به او كمك مي كند و در اين جهان رها نشده است، به رفع نگرانيها مي كوشد. با نشاط روحي و انبساط خاطري كه از ارتباط انسان با خدا ايجاد مي شود، هر مشكلي قابل حل و آينده تضمين شده است و مرگ نه تنها نابودي نخواهد بود كه ملاقات با خدا و برگشت به سوي او است. قرآن كريم مي فرمايد: (اَلا بِذِكرِ اللّهِ تَطْمَئنُّ القُلوب)آگاه باشيد تنها با ياد خدا دلها آرام خواهد گرفت.[10]6ـ اجتناب از سرگرمي ها پر ارزش ترين دارائي انسان، عمر او است كه در حال هوشياري ،حاضر نيست به هيچ قيمتي آن را از دست بدهد، ولي گاهي سرگرميها، چنان انسان را تخدير مي كند كه عمر خود را مفت و مجاني هدر مي دهد، (قد افلح المؤمنون... الذين هم عن اللّغو معرضون)[11] اين آيه كريمه يكي از نشانه هاي مؤمن را اعراض و روگرداني از لغو و بيهودگي معرفي مي نمايد. شخصي از امام صادق ـ عليه السلام ـ پرسيد: شكار و چوگان بازي و بازي با شطرنج چگونه است؟ امام ـ عليه السلام ـ فرمود: مؤمن فرصت پرداختن به اينگونه كارها را ندارد.[12]معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. مقدّمه اي بر شناخت خدا، محمدي ري شهري، انتشارات ياسر.2. انسان و ايمان، شهيد مطهري، انتشارات صدرا.3. آداب و مراحل سلوك الهي، ج 1، با عنوان تخلّي، استاد كريم محمود حقيقي، انتشارات فلاح.4. در قلمرو ايمان، عبدالله نصري، انتشارات زنان مسلمان، نشر 1359. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه