منظور امام علی (ع) از سکوت خداوند در مورد برخی احکام چیست؟ و چرا فرمود برای یافتن آنها خود را به زحمت نیندازید؟

شرح پرسش: در کلمات قصار نهج البلاغه آمده: (إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَیْکُمُ الْفَرَائِضَ، فَلاَ تُضَیِّعُوهَا؛ وَ حَدَّلَکُمْ حُدُوداً، فَلاَ تَعْتَدُوهَا؛ وَ نَهَاکُمْ عَنْ أَشْیَاءَ، فَلاَ تَنْتَهِکُوهَا؛ وَ سَکَتَ لَکُمْ عَنْ أَشْیَاءَ وَ لَمْ یَدَعْهَا نِسْیَاناً، فَلاَ تَتَکَلَّفُوهَا). این بخش اخیر که مسکوت گذارده شده از چه سنخ اموری است؟ و آیا این بخش از روایت با این سخن که (هر فعل و هر شرایطی دارای حُکمی می‌باشد) منافات ندارد؟ پاسخ : امام علی (ع) در این سخنش فرمود: "خداوند بر شما چیزهایی را واجب ساخته است، مبادا آنها را تباه سازید، و حدودی را برای شما تعیین کرده است، نکند که از آن حدود تجاوز نمایید، و شما را از چیزهایی نهی کرده است، مبادا پرده حرمت آنها را بدرید، و برای شما در مورد چیزهایی خاموشی گزیده است، نه آن که آنها را فراموش کرده باشد، پس خودتان را به زحمت نیندازید". در این جا امام علی (ع) در باره دایره احکام و حدودی که خداوند در دنیا انسان ها را به آنها مکلف نموده، و یا از آنها باز داشته، سخن می گوید. وی در حقیقت می خواهد بگوید این واجبات و محرمات و حدود الاهی تمام حقیقت نیست، بلکه چیزهای نیز وجود دارد که خداوند شما را بدان ها مکلف نکرده و در باره آنها خاموشی گزیده؛ از قبیل تکلیف به دانستنی های دقیقی که برای آخرت بی ‌فایده است؛ زیرا خداوند از روی فراموشی، به سکوت برگزار نکرده؛ چه خداوند مبرا از نسیان و فراموشی است، بلکه به دلیل بی فایده بودن آنها برای آخرت انسان و به دلیل این که اشتغال بدان ها باعث ترک دانستنی های مفید می ‌شود، از آنها سخن نگفته است. [1] برخی نیز می گویند؛ منظور از سکوت در مورد برخی چیزها، مسائل مباح؛ مانند علم نجوم، حساب، هندسه، شعر و صناعات دقیق و ... است، و ترک آنها از روی فراموشی نبوده، بلکه از جهت عدم اهتمام و اعتنای به آنها از برای شما بوده، پس در به دست آوردن آنها خود را به رنج و زحمت نیندازید. [2] البته، بسیاری از مسائل پیچیده کلامی و فلسفی و یا فلسفه احکام که فرو رفتن در آنها -البته برای عموم مردم، غیر از دانشمندان و نخبگان- نه تنها نتیجه ای مطلوب و مفید ندارد که چه بسا موجبات انحراف عقیده را به همراه خواهد داشت. بنابر این سخن امام علی (ع)؛ اشاره به این دارد که خداوند هر آنچه را که نیاز انسان ها در راه هدایت، سعادت و تکامل معنوی و اخروی وی باشد، بیان کرده است، و قرآن کریم نیز کتاب هدایت و متکفل برنامه های سعادتی و نیازهای هدایتی بشر است. [3] اما چیزهایی را که بیان نکرده و در باره آنها سکوت کرده، نه از جهت فراموشی و غفلت بوده که خداوند مبرا از آن است، بلکه بقیه مسائل را بر عهده و تلاش و کوشش انسان نهاده تا خود بدان ها همت گمارد. این که خودتان را به زحمت نیندازید نه بدان معنا است که در جهت دست آوردهای علمی تلاش و کوشش نکنید، بلکه بدان معنا است که بیشترین همتتان را معطوف به امور دنیایی و تلاش های بیهوده نکنید و چنان به مسائل دنیایی رو نیارید که این زحمت شما را از هدف اصلی خلقت که همان اهتمام به امور معنوی است باز دارد. و گرنه چه کسی است که نداند آموزه های پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) تشویق در به دست آوردن علوم و دانش های بشری است. [4] اعم از علوم نظری، تجربی و تلاش های اقتصادی، مالی، کشاورزی و... . [5] .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه