خوردن غذای حرام آثار بسیار مضری دارد، از جمله حرف حق را نشنیدن (همان گونه که امام حسین به لشکر یزید فرمودند: برای این حرف من در شما اثر نمی کند که غذای حرام خورده اید) و کاهلی از عبادت و آثاری از این قبیل... آیا این موارد، آثار وضعی آن هستند یا تکلیفی؟ یعنی اگر من ندانسته و به طوری که از نظر فقهی گناه نباشد غذای حرام خوردم (مثلا دوست مسلمانی به من گفت غذا حلال است و طبق وظیفه تجسس نکردم اما بعدا معلوم شد که حرام بوده) آیا همان آثار روحی حرام خوردن (مثل بسته شدن گوش در برابر حرف حق) را در انسان دارد؟

آثاری از قبیل عدم قبولی نماز، قساوت قلب، کاهلی و عدم رغبت به عبادت، لذت نبردن از مناجات با خدا، روی گردان بودن از سخن حق و ... از آثار وضعی غذای حرام می باشند. فرق آثار وضعی و آثار تکلیفی در این است که آثار تکلیفی تابع تکلیف­اند و تکلیف در جایی بوجود می­آید که شرایط تکلیف (علم ، اختیار ، عقل و ...) موجود باشند، و اگر شرایط تکلیف موجود نباشد، هیچ­گونه تکلیفی (حرام بودن، واجب بودن،  مستحب،  مکروه و مباح) و به دنبال آن  اثر تکلیفی معنی نخواهد داشت. بر خلاف آثار وضعی که تابع وجود علت خود هستند و بدون احتیاج به وجود شرایط تکلیف [i] ، بنابر این هرگاه علت آنها موجود شود، چه انسان علم به موجود شدن آن علل داشته باشد یا نه داشته باشد، اختیار داشته باشد یا نداشته باشد، اثر خود را خواهد گذاشت. مثل اینکه اگر کسی ندانسته شراب بنوشد، یا او را مجبور به نوشیدن شراب کنند، مست خواهد شد، زیرا مستی از آثار وضعی شراب است و او را حد شرعی نمی­زنند، زیرا حد شرعی از آثار تکلیفی شراب است. به همین جهت برای جلوگیری از آثار وضعی محرمات باید کاملا مواظب باشیم که از آنها اجتناب کنیم و در مواردی که شک و شبهه در حرام بودن چیزی داریم از آن دوری کنیم و اگر بعدا متوجه شدیم، با راضی کردن صاحب آن یا دادن رد مظالم و صدقات دیگر، سعی کنیم جلو این اثر وضعی را بگیریم. البته باید توجه نمود همان­طور که هر چیزی می­تواند اثر وضعی داشته باشد، علم ما به حرام بودن غذا نیز موضوعی است که علاوه بر اثر تکلیفی، اثر وضعی خود را دارد، یعنی از این جهت که یک عامل برای شرایط تکلیف است، اثر تکلیفی دارد و از این جهت که "علم" خود دارای یک حقیقت و وجود است، اثر وضعی دارد. بنابر این اثر وضعی غذای حرامی که انسان با علم به حرام بودن آن از آن استفاده می­کند با اثر وضعی غذایی که طبق ادله شرعیه استفاده از آن برای او مانعی ندارد و گمان به حلال بودن آن دارد و نیز این دو صورت با موردی که بعضی از ادله شرعی دلالت بر احتیاط در استفاده آن می­کنند و ... فرق می­کند. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه