دعا چگونه تاثیر مثبت در زندگی فرد میذاره؟در واقع من چند وقتی این شبهه برام پیش اومده که دعا و توکل به خدا تنها اون انرژی مثبت و تاثیر آرامش بخشیه که بر انسان داره.و باعث میشه انسان با توکل به خدا آرامش بیشتری پیدا کنه و تلاش و کوشش کنه.و در اصل اون تلاش و کوشش باعث موفقیت انسان در کارها میشه.افراد مومن چون همیشه خدا رو در نظر دارن هر اتفاق بدی هم براشون میفته چون به نوعی اون رو یک امتحان الهی میدونن تحمل سختی براشون آسون میشه.سوالم اینجاست که آیا دعا کردن تنها این انرژی مثبت و آرامش بخشه(که باعث میشه انسان بیشتر در کارهاش و اهدافش تلاش کنه)؟یا اینکه باعث میشه خدا برای ما به نوعی امداد الهی هم انجام بده؟یعنی امدادهای غیبی و شاید گاهی معحزه آسایی که حتی بدون هیچ تلاش و اقدامی از حانب ما اتفاق میفته؟

دعا در اندیشه اسلامى، افزون بر این که تجلى بندگی و وسیله ابراز عشق به خدا است، روشى مهم و تأثیر گذار براى تعلیم و تربیت و تعالى بخشیدن به روح آدمى در ساحت هاى فردى و اجتماعى است. مجموعه تعالیم دینى و آموزه هاى تربیتى و دانش هاى الاهى که در متون دعایى مطرح گردیده، در جهت پرداختن به دو اصل مهم «تربیت» و «تعلیم» و آموختن دانش و بینش براساس باورهاى اسلامى است. دعا در اندیشه اسلامى از جایگاه بلندی برخوردار است؛ و در سازندگى فردى و اجتماعى نقش مؤثری داشته و پیوندی ناگسستنى با وحى الهى دارد.ارزش دعا:" ذکر" عبارت است از یاد خدا و توجه قلبی انسان به ساحت قدس پروردگار; ذکر پرده های خود خواهی و غرور را که بزرگترین دشمن سعادت انسان است می درد، او را از خواب غفلت بیدار می کند و از خطراتی که سعادت وی را تهدید می کند آگاه می سازد. ذکر خدا مانند دانه های حیات بخش باران است که بر سرزمین روح و قلب انسان می بارد و انواع بذرهای فضیلت و تقوا را شکوفا و بارور می سازد ، و نفع آن در صورتی است که دوام داشته باشد و به زبان و با حضور قلب و توجه تام ، انجام شود .به صفای دل مردان صبوحی زدگان بس در بسته به مفتاح دعا بگشایند ( حافظ )خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید: إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ[ابراهیم 39]; خدای من دعاها را می شنود. و یا در جای دیگر خداوند متعال می فرماید: یَـأایُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اذْکُرُوا اللهَ ذِکْراً کَثِیراً[احزاب 41]; ای اهل ایمان ، خدا را بسیار یاد کنید.قرآن در مورد ویژگی ممتاز بندگان برجسته خدا چنین می فرماید: "وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً"[ فرقان 74]یکی از ویژگی های بندگان خاص خداوند رحمان این است که آنها در نیایش خود با خدا چنین عرض می کنند: پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مایه روشنی چشم ما قرار ده و ما را برای پرهیزکاران پیشوا گردان. این ویژگی بیانگر آن است که بندگان ممتاز خدا اهل دعا و نیایش هستند، ولی در دعا به کیفیت آن توجه خاص دارند، چیزهایی را از خدا می خواهند که بسیار مهم و سرنوشت ساز است، مانند خواستن همسران نیک، فرزندان نیک و از این ها بالاتر از خدا می خواهند به مقامی برسند که پیشوای و الگوی جامعه شوند.دعا مغز همه عبادت هاست، که در آیات و روایات، از فضیلت آن بسیار گفته شده است.پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرمایند: "الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عَمُودُ الدِّینِ وَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ . [ الکافی ج 2 ص 468 ] ; دعا سلاح مؤمن ، ستون دین ، و مایه روشنی آسمان ها و زمین است." امیرمؤمنان علی(علیه السلام) می فرمایند:مَن عَمَّرَ قَلْبَهُ بِدَوامِ الذِّکْرِ حَسُنَتْ أَفْعالُهُ فی السِّرِّ والْجَهْرِِ [غرر الحکم ص 189] ; هر کس قلب خود را پیوسته با یاد الهی آبادان کند ، اعمال او در پنهان و آشکار نیکو می شود .و در حدیث دیگر چنین می فرمایند :مُداومَةُ الذِّکْرِِ قُوتُ الأرواح ِ و مِفتاحُ الصَّلا ِِ[غرر الحکم ص 189] ; تداوم یاد خدا غذای روح و کلید رستگاری است.مفهوم واقعی دعا:با توجه به این که دعای مستجاب دعایی است که به مضمون "اَمَّن یجیب المضطّر اذا دعاه و یکشف السّوء"( پاورقی: همان مدرک به نقل ازالکسیس کارل،نیایش. )به هنگام اضطرار و عقیم ماندن تمام تلاشها و کوششها انجام گیرد، روشن می شود که مفهوم دعا، در خواست فراهم شدن اسباب و عواملی است که از دایره قدرت انسان بیرون باشد آن هم از کسی که قدرتش، بی پایان و هر امری برای او آسان است، ولی این درخواست نباید تنها از زبان انسان صادر شود، بلکه از تمام وجود او برخیزد و زبان در این قسمت نماینده و ترجمان تمام ذرّات وجود انسان و اعضا و جوارح او باشد.قلب و روح از طریق دعا پیوند نزدیک با خدا پیدا کند و همانند قطره ای که به اقیانوس بی پایان بپیوندد، اتصال معنوی با آن مبدأ بزرگِ قدرت می یابد، البته باید توجه داشت که یک نوع دیگر دعا داریم که حتی در موارد قدرت و توانایی نیز انجام می گیرد و آن دعائی است که نشان دهنده عدم استقلال قدرتهای ما در برابر قدرت پروردگار است و به عبارت دیگر، مفهوم آن توجه به این حقیقت است که اسباب و عوامل طبیعی هر چه دارند از ناحیه او دارند و به فرمان او هستند، اگر به دنبال دارو می رویم و شفا از آن می طلبیم به خاطر آن است که او آن اثر را به دارو بخشیده (این نوع دیگری از دعاست که در احادیث اسلامی نیز به آن اشاره شده است). ( پاورقی: تفسیرنمونه،ج1،ص641به نقل ازآئین زندگی، ص 156).کوتاه سخن این که، دعا یک نوع خود آگاهی و بیداری دل و اندیشه، و پیوند باطنی با مبداء همه نیکیها و خوبیهاست، لذا در سخنان حضرت علی (علیه السلام) می خوانیم: "لایَقْبَلُ اللهُ عزّوجل دعاءَ قلبِ لاه; خداوند دعای غافل دلان را مستجاب نمی کند". ( پاورقی: تفسیرنمونه،ج1،ص641به نقل ازآئین زندگی ص 152). درحدیث دیگر از امام صادق (علیه السلام) به همین مضمون می خوانیم "اِن اللهَ عزوجل لایَسْتَجِب دُعاءَ بظَهْرِ قَلْبِ ساء." ( نمل،آیه62).مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم:"وَ قالَ رَبِّکُم اُدعُونی اَسْتَجِبْ لَکُمْ.....; پروردگار شماگفته است: مرا بخوانید تا(دعای) شما را اجابت کنم."در این آیه پروردگار متعال آغوش رحمتش را به سوی توبه کنندگان می گشاید و می گوید: پروردگار شما را گفته است که مرا بخوانید تا دعای شما را اجابت کنم.بسیاری از مفسّران دعا و خواندن را در این جا به همان معنای معروفش تفسیر کرده اند و جمله "استجب لکم" و همچنین روایات متعددی که در ذیل این آیه، در زمینه دعا و ثوابهای آن آمده است، اشاره به همین معنی است. به هر حال، از این آیه چند نکته استفاده می شود: 1ـ دعاکردن، محبوب خدا و خواست خود او است. 2ـ بعد از دعا، وعده اجابت داده است، ولی می دانیم این وعده، وعده ای است مشروط، نه مطلق، دعایی به هدف اجابت می رسد که شرایط لازم در دعا و دعا کننده و مطلبی که مورد تقاضاست جمع باشد. 3ـ دعا خود یک نوع عبادت است; چون در ذیل آیه اولاً: واژه عبادت بر آن اطلاق شده. ثانیاً: تهدید شدیدی در مورد کسانی که از دعا کردن اِبا دارند کرده، می گوید: "کسانی که از عبادت من استکبار می ورزند به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ می شوند. "ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنّم داخرین"( تفسیر نمونه،ج1 ،ص642-643).***درمورد استجابت دعا توجه به دونکته ضروری است:نکته اول: هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست، زیرا نوعی عبادت و پرستش است و درهر عبادتی که با قصد قربت انجام می شود ؛ یعنی عبادت کننده تصمیم دارد به خدای خود نزدیک شود و به کمالات ذات اقدس اله آراسته گردد، خالی از اثر قربی نیست. بنابر این، همین که دعا و عبادت با خلوص نیت و شرایط لازم انجام می شود، در همان لحظه به اجابت می رسد و اثر معنوی خود را بر روح و جان انسان می گذارد. و با استمرار این حالت است که آدمی به تدریج مظهر نورانیت و اسماء و صفات کمالیه حق تعالی شده، به کمال و سعادت شایسته خود می رسد، خود دعا کردن، در حقیقت، درمان عطش قلب و تسکین سوزش جان و و نیاز روح به عروج به عالم قدس اله است. امام صادق(ع)فرمود: شما را به دعا سفارش مى کنم. زیرا با هیچ عمل دیگرى همچون دعا, به خدا نزدیک نمى شوید. تمامی عبادات به خصوص دعا دارای چندین اثر عمومی و خصوصی است. آثار عمومی دعا، معنویت، نورانیت، صفا و قربی است که در قلب و روح انسان ایجاد می شود و آثار خصوصی آن تأثیرات معنوی و یا مادی خاص است که در اثر ارتباط موثر با خداوند حاصل می شود و در روایات و سند دعاها ذکر شده است، مانند دعا برای رفع امراض، فقر، گرفتاری و مانند آن. هر دعایی اقتضای استجابت دارد، ولی از نظر فلسفی برای اینکه این اقتضا به علیت تبدیل شود و خواسته ما در خارج واقعا محقق شود، عوامل دیگری نیز در کار است که باید همگی جمع شوند. علیت و ضرورت وجود چیزی در خارج در گرو این است که تمامی علت های اقتضایی با هم جمع شوند و وجود آن چیز در خارج به صورت ضرورت درآید و گرنه با تحقق برخی از عوامل و اقتضائات وجود آن ضروری و حتمی نخواهد بود، بنابراین همانگونه که گفتیم: هر دعایی حتما اقتضای اجابت دارد و خداوند فرموده ادعونی استجب لکم، ولی عملی شدن آن بستگی به وجود سایر اقتضائات و علت ها و شرایط دیگری دارد که در تحقق خارجی آن دخیل هستند. نکته دوم: دعا اقتضای اجابت دارد نه اینکه علت اجابت باشد. در این زمینه باید بدانید که تحقق هر آرزو و رسیدن به هر هدفی راه اختصاصی و طبیعی خود را دارد و دعا تنها یکی از عوامل موفقیت و رسیدن به خواسته ها و نیازها است. برای موفقیت و رسیدن به خواسته های مشروع خود باید برنامه ریزی و تلاش پی گیر داشت. به طور مثال دعا درباره سلامتی اقتضای اجابت دارد، یعنی در صورتی که انسان تلاش کند و نزد طبیب برود و دارو مصرف کند و دعا هم بکند این عوامل روی هم باعث صحت و سلامتی انسان خواهد شد. نابرده رنج گنج میسر نمی شود - مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد. برخی افراد خیال می کنند همین که بنشینند و دعا کنند و در این زمینه با اصرار از خداوند چیزی بخواهند، می توانند خداوند را مجاب کنند و به خواسته خود برسند. این تصور درست نیست. رسیدن به هر خواسته ای راه خود را دارد و باید از مسیر طبیعی خودش بدان دست یافت. البته در کنار تلاش فردی و اجتماعی موضوع دعا هم سفارش شده است و باعث جلب عنایت و کمک خداوند می شود. به عبارت دیگر باید برخواست و دعا کرد نه اینکه نشست و دعا کرد. دعا کردن نشستنی نیست. دعا برای کسی مفید است که در مسیر قرار دارد و عملا تلاش می کند و نهایت سعی خود را برای رسیدن به اهداف خود در زندگی انجام می دهد. چنین کسی بسیار موفق خواهد بود و برای او رسیدن به خواسته ها و استجابت دعاها دور از انتظار نیست. *دلیل اصلی عدم اجابت: گاهی شما از پدر خود چیزی می خواهید و او به دلیل اینکه مقدور نیست و یا مصلحت نیست, برایتان فراهم نمی کند؛ ولی در عین حال پاسخ مهربانانه او را دارید و می دانید که به شما توجه دارد و این خودش خیلی مغتنم است. وقتی ما از خدای متعال هم چیزی می خواهیم باید بدانیم که سوال ما را می شنود و پاسخ مهربانانه او کمتر از پدرمان نیست و اگر احیانا دعا و درخواستی را اجابت نمی کند, حکمت و مصلحتی در کار است و هنوز علت آن تامه نشده است, یعنی زمان و امکانات دیگری که باید برای رسیدن به آن مقصد فراهم شود, فراهم نشده است. البته این در صورتی است که رابطه شما با پدرتان و همچنین خداوند رابطه خوب, محترمانه و محبت آمیزی باشد. گاهی هم عدم اجابت به خاطر نبود این گونه رابطه است. دعا، اصولا یک عبادت و عمل ارتباطی قربی با خداوند است، بنابراین اگر به ثمر نمی نشیند، لزوما به خاطر مشکلاتی است که در این ارتباط وجود دارد و یا به خاطر نبود شرایط لازم مانند حکمت و مصلحت است. تصور کنید شما در چه صورتی حاضرید و یا امکان دارد که از فردی در روابط اجتماعی خود کمک بگیرید و یا طلب قرض کنید و مانند آن. این در صورتی است که اولا یکدیگر را بشناسید و ثانیا رابطه خوب و صمیمی با هم داشته باشید. هرگز از غریبه ای که شما را نمی شناسد، شما هم او را نمی شناسید، به توان او برای برآوردن خواسته خود، واقف نیستید و یا رابطه خوب و حسنه ای و ندارید, تقاضای کمک نمی کنید. انسان معمولا به کسی روی می اندازد که پیش او احترام و آبرو دارد، باید رابطه شما با او، آنقدر مستحکم، صمیمی و قابل اطمینان باشد که شما بدانید، اگر روی بیاندازد و از او چیزی بخواهید، نا امید نخواهید شد و پاسخ رد نمی شنوید. این قانون در نوع رابطه تاثیر گذار، با خدای متعال هم جریان دارد. در دعا و رابطه با خدای تعالی و درخواست از او برای رفع نیازها و برآوردن خواسته ها نیز همین امور رعایت می شود. در این زمینه، انسان مستجاب الدعوه به کسی گفته می شود، که اولا با خدا ارتباط دارد، اهل دیانت و عبادت است و رابطه اش با خدای متعال قطع نیست و ثانیا رابطه او با خدای متعال سالم و اصلاح شده است، یعنی از عواملی که باعث تخریب رابطه انسان با خدا می شود، مانند گناه و نافرمانی، لقمه حرام، قساوت قلب، شرک خفی و مانند آن، پرهیز می کند وثالثا, رابطه عمیق , دوستانه و مستحکمی با خداوند دارد و در حقیقت هم عارف است و هم معروف؛ کسی که در اثر معرفت و اطاعت و عبادت, نزد خداوند و ملائکه او معروف شده و اهل آسمان او را می شناسند. این یعنی یک انسان وجیه و آبرومند، یعنی کسی که وقتی از خدای چیزی طلب می کند، دعایش بی پاسخ نمی ماند. اگر انبیاء و اولیاء الهی مستجاب الدعوه بودند به خاطر این بوده است که رابطه خوب و عمیقی با خدای متعال داشتند، مطیع او بودند، و هرگز با او مخالفت نمی ورزیدند. البته این حالت؛ یعنی مقام استجابت دعا، اختصاص به ایشان نیز ندارد؛ یعنی برای تمامی مؤمنان در صورتی که بتوانند رابطه صمیمی و مستحکمی با خدای تعالی برقرار نمایند، ممکن است. البته ممکن است این حرف نا امید کننده به نظر برسد، یعنی کسی بگوید: خوب ما که مستجاب الدعوه نیستیم، هنوز نتوانسته ایم چنین رابطه ای را با خدا برقرار کنیم، از چنین وجاهت و آبرومندی نزد خدای تعالی برخوردار نیستیم، هنوز خود سازی نکرده ایم و از آلودگی ها خودمان را کاملا پاک نساخته ایم و پرونده خوبی از این جهت نداریم، ما باید چه کنیم؟ آیا نباید دعا کنیم و مستقیم درب خانه خدا برویم؟ و آیا نباید به استجابت دعای خود امید وار باشیم؟به طور کلی در ارتباطی که انسان با خدای خود دارد، هیج درب بسته، راه نرفتنی و هدف نارسیدنی وجود ندارد، در آستان ربوبی، همه چیز شدنی و رسیدنی است؛ منتهی باید توجه داشت، اگر کسی خودش آبرومندی کافی ندارد و از وجاهت لازم برخوردار نیست، راه ارتباط برای او این است که به آبرومند و صاحب وجاهتی رجوع کند و او را میان خود و خدا وسیله و واسطه قرار دهد، در همین زمینه قرآن کریم مى فرماید: «وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ»؛ «به سوى خداوند واسطه بجویید. بحث شفاعت و توسل دقیقا برای این رابطه لحاظ شده است و فلسفه آن جبران نقائصی است که انسان ها، به خصوص مومنین، برای ارتباط با ذات هستی دارند. به دعای توسل توجه کنید، در پایان هر فراز از آن آمده یا وجیها عند الله اشفع لنا عند الله، یعنی ای آبرومند نزد خدا که در اثر این آبرومندی اگر به او رجوع کنی و از او چیز بخواهی دست رد به سینه تو نمی زند ، ما را که از چنین آبرویی برخوردار نیستیم و نتوانسته ایم خدای تعالی را، آنچنان که باید از خود راضی نماییم، دریاب و میان ما و خدای متعال به جهت قربی که داری واسطه شو و از او به خواه که نیازها و حاجت های ما را برآورد.***آثار دعا کردن:دعا کردن دارای آثار تربیتی و اخلاقی بسیاری می باشد و علاوه بر اینکه خود دعا کردن عبادت محسوب و موجب تقرب فرد دعا کننده به درگاه الهی می گردد، آثار دیگری را به دنبال می آورد که می توان بصورت خلاصه موارد زیر را نام برد:1- همانگونه که در تعریف دعا آمد، دعا درخواست فرد مادون از ما فوق خود بصورت عاجزانه است لذا باید گفت که دعا باعث می شود دعا کننده، کبر و غرور را کنار زده و متواضعانه در مقابل خداوند زانو بزند، خود را کوچک و ناچیز و خداوند را بزرگ وعظیم بداند واین باعث می شود که غرور و خودبینی که یکی از صفات رذیله است از وجود فرد خارج شود.2- از دیگر آثاردعا کردن، دوری از یأس و ناامیدی است. فرد دعا کننده با دعا کردن احساس می کند کسی هست که او را یاری کند و نگذارد به پرتگاه بیوفتد. کسی که واقعاً دعا ار درک کرده باشد و اعتقاد کامل و راسخ به ایجاد رابطه بین خودش و خدایش داشته باشد مطمئناً یأس و ناامیدی در او راه ندارد.3- کسب اعتماد به نفس از دیگر آثار دعا کردن است، فرد دعا کننده با دعا کردن نیرو و قدرتی را پشت سرخود احساس میکند که او را به جلو می راند، احساس تنهایی از وجودش خارج می شود و وجود خدا را درونش احساس می کند لذا با اعتماد به نفس بیشتری به فعالیت می پردازد.3- چون استجابت دعا بی قید و شرط نیست بلکه خلوص نیّت و صفای دل و توبه از گناهان از شرایط دعا محسوب می شود، فرد دعا کننده درصدد توبه از گناهان بر می آید و در خودسازی و پاک کردن خود از ناخالصی ها تلاش بیشتری می کند بنابراین دعا باعث می شود که شخص در تربیت خویشتن گام بردارد واین یکی از بزگترین آثاردعا محسسوب می شود.5- دعا باعث ایجاد آرامش درونی ونشاط باطنی می شود زیرا دعا کننده احساس می کند نیرو و قدرتی وجود دارد تا او را در سختی ها و گرفتاریها کمک کند، امورات شخصی او را آسان و مشکلات او را رفع نماید لذا دیگر از حوادث ناگوار و گرفتاریها هراسی نخواهد داشت و همین باعث طمأنینه و آرامش درونی می شود.6- از آنجا که دعا کردن خود عبادت است باعث تقرب به درگاه الهی و تقویت نور معرفت می شود به عبارت دیگر فرد دعا کننده با دعا کردن، خشنودی خدا و رضایت او را جلب می کند و در خود نور تقوا ایجاد کرده و سطح معرفت خود را بالا می برد.7- دعا بخصوص ادعیه هایی که وارد شده اند به ما آموزه های تربیتی و اخلاقی را می آموزند، دعاهایی که از سوی ائمه اطهار(ع) وارد شده، همگی مشتمل بر مجموعۀ عظیمی از معارف بلند الهی و عمیق ترین آموزه های توحیدی، عرفانی و فلسفی است که خود دارای آثار تربیتی و سازنده می باشند.وآثار بسیار دیگر که با کمی تحقیق، بررسی و دقّت می توان به آثار مثبت دعا در زندگی فردی و اجتماعی پی برد، آثاری همچون دور شدن از شیطان، اطمینان خاطر و آرامش درون، همنشینی با خداوند، زیاد شدن برکت، دور شدن از برزخ و جهنم، لایق بهشت شدن، شادی خداوند، آمرزش گناهان و .....موفق ومؤید باشید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه