درمورد شهادت بگویید

مقام شهید و فضیلت شهادت عظمت مقام شهید و شهادت در راه خدا از نظر کتاب و سنّت، روشن تر از آن است که نیازى به توضیح داشته باشد، ولى به لحاظ اهمیّت مسأله، مختصرى درباره ى آن سخن مى گوییم. شهادت از دیدگاه قرآن خداوند در قرآن شریف مى فرماید: 1. «وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ».[1] و اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید، قطعاً آمرزش خدا و رحمت او از [همه ى ] آن چه [آنان ] جمع مى کنند بهتر است. 2. «وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ ».[2] و اگر [در راه جهاد] بمیرید یا کشته شوید، قطعاً به سوى خدا گردآورده خواهید شد. 3. «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ* فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ* یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ». [3] هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده اند، مرده مپندار، بلکه زنده اند که نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند. به آن چه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند، و براى کسانى که از پى ایشانند و هنوز به آنان نپیوسته اند شادى مى کنند که نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین مى شوند. بر نعمت و فضل خدا و این که خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمى گرداند، شادى مى کنند. 4. «وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمالَهُمْ* سَیَهْدِیهِمْ وَ یُصْلِحُ بالَهُمْ* وَ یُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ». [4] و کسانى که در راه خدا کشته شده اند، هرگز کارهایشان را ضایع نمى کند. به زودى آنان را راه مى نماید و حالشان را نیکو مى گرداند. و در بهشتى که براى آنان وصف کرده، آنان را درمى آورد. 5. «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ».[5] در حقیقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به [بهاى ] این که بهشت براى آنان باشد، خریده است؛ همان کسانى که در راه خدا مى جنگند و مى کُشند و کشته مى شوند. [این ] به عنوان وعده ى حقّى در تورات و انجیل و قرآن بر عهده ى اوست. و چه کسى از خدا به عهد خویش وفادارتر است؟ پس به این معامله اى که با او کرده اید شادمان باشید، و این همان کامیابى بزرگ است. 6. «وَ مَنْ یُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیُقْتَلْ أَوْ یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً».[6] و هر کس در راه خدا بجنگد و کشته یا پیروز شود، به زودى پاداشى بزرگ به او خواهیم داد. هر یک از این آیه ها، گوشه اى از عظمت مقام شهادت فى سبیل اللَّه را تبیین مى نماید، مقامى که به تنهایى، حاصل یک عمر مجاهده ى انسان وارسته اى است که خداوند یک جا به شهید عنایت مى فرماید. آیه ى اوّل، به مقام مغفرت و رحمت الهى نسبت به شهید، آیه ى دوم به حشر الى اللَّهِ او و آیه ى سوم، به حیات معنوى او نزد پروردگار و بهره مندى از رزق خاصّ الهى، فرحناک بودن به عطایاى الهى و دورى از خوف و حزن و بشارت به آن اشاره دارد و نیز در پایان، مژده ى فضل و نعمت الهى به دیگران است. آیه ى چهارم به گُم نشدن اعمال آن ها و هدایت و اصلاح حال یا شأن ایشان و سرانجام ورود آنان به بهشتِ موعود اشاره دارد. در آیه ى پنجم، خداوند با وعده ى قطعى، خود را خریدار جان هاى شریف آنان معرفى مى نماید و آن ها را به این معامله ى پرسود، بشارت مى دهد و آن را «فوز عظیم» مى داند. در آیه ى ششم، اجر عظیم اخروى را براى شهیدان ذکر مى فرماید. به طور کلى، از مجموع این آیات مى توان استفاده کرد: نعمت هایى که به شهید عطا مى شود، نباید هم چون نعمت هایى باشد که به اشخاص عادى داده مى شود؛ بلکه مراد، نعمت ها و کمالاتى است که تنها نصیب برگزیدگان و خواصّ از بندگان الهى مى شود. مقام شهید، از دیدگاه احادیث روایات نیز با تفصیل بیشترى، مقام شهید را روشن نموده که به بعضى از آن ها اشاره مى شود: 1. امام صادق- علیه السّلام- به نقل از رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- مى فرماید: «أَشْرَفُ الْمَوْتِ قَتْلُ الشَّهادَةِ».[7] با شرافت ترین مرگ ها، کشته شدن به نحو شهادت است. 2. امام صادق- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- نقل مى کند که پیامبر اکرم- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود: «فَوْقَ کُلِّ بِرٍّ بِرٌّ حَتّى یُقْتَلَ الرَّجُلُ فِى سَبیلِ اللَّهِ، فَاذا قُتِلَ فِى سَبیلِ اللَّهِ- عزّوجلّ- فَلَیْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ ...».[8] بالاتر از هر نیکى، نیکىِ برترى است تا این که شخص در راه خدا کشته شود. پس هنگامى که در راه خداوند- عزّوجلّ- کشته شد، نیکوکارى اى بالاتر از آن نیست ... 3. از امام رضا- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- از رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- نقل شده که فرمود: «... أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ: شَهیدٌ وَ عَبْدٌ مَمْلُوکٌ ...».[9] ... اوّلین کسى که وارد بهشت مى شود، شهید است و بنده ى مملوکى که ... 4. امام صادق- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- از رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم- نقل کرده که آن حضرت فرمود: «ثَلاثَةٌ یَشْفَعُونَ إِلَى اللَّهِ یَوْمَ القِیامَةِ فَیُشَفِّعُهُمْ: الْأنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهداء»[10] سه گروه هستند که در روز قیامت شفاعت مى کنند و خدا هم شفاعت آنان را مى پذیرد: پیامبران، سپس عالمان و سپس شهیدان. 5. از امام صادق- علیه السّلام- نقل شده است که از پیامبر اکرم- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- پرسیدند: «ما بالُ الشَّهیدِ لا یُفْتَنُ فِى قَبْرِهِ؟». چرا شهید در قبرش، مورد امتحان و ابتلا قرار نمى گیرد؟ فرمود: «کَفى بِالْبارِقَةِ فَوْقَ رَأسِهِ فِتْنَةً».[11] شمشیرِ بالاى سرش [در هنگام شهادت ]، براى امتحان و ابتلاى او کافى است. 6. امام باقر- علیه السّلام- فرمود: علىّ بن الحسین- علیهم االسّلام- مکرّر مى فرمود که رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود: «ما مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ- عزّوجلّ- مِنْ قَطْرَةِ دَمٍ فِى سَبیلِ اللَّهِ».[12] هیچ قطره اى براى خداوند- عزّوجلّ-، محبوب تر از قطره ى خونى که در راه خدا [ریخته شود] نیست. 7. امام صادق- علیه السّلام- فرمود: «مَنْ قُتِلَ فِى سَبیلِ اللَّهِ لَمْ یُعَرِّفْهُ اللَّهُ شَیْئاً مِنْ سَیِّئاته».[13] هر کس در راه خدا کشته شود، خداوند هیچ کدام از بدى هایش را به او نمى نمایاند. 8. از امام زین العابدین- علیه السّلام-، از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- نقل از رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- است که فرمود: «لِلشَّهیدِ سَبْعُ خِصالٍ مِنَ اللَّه. [إِلَى انْ قالَ عَلَیْهِ السَّلامُ ] وَ السّابِعَةُ انْ یَنْظُرَ فِى وَجْهِ اللَّهِ وَ إِنَّها لَراحَةٌ لِکُلِّ نَبِىٍّ وَ شَهیدٍ».[14] خداوند، هفت خصلت به شهید عطا فرموده: [تا این که فرمود] و هفتم آن که: شهید به وجه خدا مى نگرد و همانا آن، براى هر نبىّ و شهیدى، راحتى [از هر گونه ابتلایى ] است. در خطبه هاى امامان- علیهم السّلام- نیز از عظمت مقام شهید، سخن به میان آمده است که به برخى از آن ها اشاره مى کنیم: 1. امیرمؤمنان- علیه السّلام- مى فرماید: «أَللَّهُمَّ ... إِنْ أَظْهَرْتَنا عَلى عَدُوِّنا فَجَنِّبْنَا الْبَغْىَ وَ سَدِّدْنا لِلْحَقِّ وَ إِنْ أَظْهَرْتَهُمْ عَلَیْنا فَارْزُقْنَا الشَّهادَةَ وَ اعْصِمْنا مِنَ الْفِتْنَةِ».[15] بارالها، ... اگر ما را بر دشمن چیره گردانیدى، ما را از ظلم کردن نگهدار و بر حقّ و صواب موفّق فرما و اگر آنان را بر ما غالب گردانیدى، شهادت را روزى ما کن و ما را از ایجاد فتنه، مصون دار. 2. نیز در جاى دیگرى مى فرماید: «نَسْأَلُ اللَّهَ مَنازِلَ الشُّهَداءِ وَ مُعایَشَةَ السُّعَداءِ وَ مُرافَقَةَ الْأَنْبِیاءِ».[16] از خداوند منازل شهیدان و زندگانى با سعادتمندان و دوستى و مصاحبت با پیامبران را مى خواهیم. در دعاها نیز از شهید و شهادت تجلیل شده و سخن از تمنّاى شهادت در راه خدا، بسیار است: 1. در حدیثى آمده است که: «رَأى صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَجُلًا یَدْعُو وَ یَقُولُ: أَللَّهُمَّ إِنّى اسْأَلُکَ خَیْرَ ما تُسْأَلُ فَأَعْطِنى أَفْضَلَ ما تُعْطى. فَقالَ- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم-: إِنْ اسْتُجیبَ لَکَ اهْریقَ دَمُکَ فِى سَبیلِ اللَّهِ».[17] پیامبر اکرم- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- مردى را دیدند که دعا مى کند و مى گوید: خداوندا، از تو مسألت دارم بهترین چیزى را که درخواست مى شوى، پس با فضیلت ترین عطایاى خود را نصیب من گردان. حضرت- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود: اگر دعایت مستجاب شود، خونت در راه خدا ریخته مى شود. 2. در دعایى که پس از دو رکعت از نمازهاى شب هاى ماه رمضان خوانده مى شود، آمده است که: «وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفاتِى قَتْلًا فِى سَبِیلِکَ مَعَ أَوْلِیائِکَ تَحْتَ رایَةِ نَبِیِّکَ ...»[18] و از تو مسألت دارم که مرگم را شهادت در راه خود، به همراه اولیایت، زیر پرچم پیامبرت [که به دست مهدى- علیه السّلام- به اهتزار در مى آید] قرار دهى.[19] 1. سوره ى آل عمران، آیه ى 157. 2. سوره ى آل عمران، آیه ى 158. 3. سوره ى آل عمران، آیات 171-/ 169. 4. سوره ى محمد، آیات 6- 4. 5. سوره ى توبه، آیه ى 111. 6. سوره ى نساء، آیه ى 74. 7. بحارالانوار، ج 100، ص 8، روایت 4. 8. بحارالانوار، ج 100، ص 10، روایت 14. 9. بحارالانوار، ج 100، ص 11، روایت 21. 10. بحارالانوار، ج 100، ص 12، روایت 24. 11. وسایل الشیعه، ج 11، ص 6، روایت 6. 12. وسایل الشیعه، ج 11، ص 8، روایت 11. 13. وسائل الشیعه، ج 11، ص 9، روایت 20. 14. همان. 15. نهج البلاغه، خطبه ى 171. 16. نهج البلاغه، خطبه ى 23. 17. مستدرک الوسایل، ج 11، ص 13، روایت 21. 18. اقبال الاعمال، ص 39. 19 . سعادت پرور، على، فروغ شهادت، 1جلد، احیاء کتاب - تهران، چاپ: سوم، 1388 ش. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه