بعد از آن كه در مدرسة راهنمائي شبانه روزي مشغول تحصيل شده‌ام از نظر درسي خيلي افت كرده‌ام اصلاً رغبتي به مطالعه ندارم، گوشه‌گير شده‌ام، دوست ندارم كسي مرا نصيحت كند، اصلاً نمي‌دانم مشكلم چيست؟!

هر انساني در طول عمر خود از مراحل مختلفي عبور مي‌كند كه هر مرحله داراي ويژگي‌‌هايي مختص به خود است، انسان از لحظه تولد مراحل نوزادي، كودكي، نوجواني، جواني و ميانسالي و پيري را تجربه مي‌كند. در اين ميان نوجواني از اهميت خاصي برخوردار است و شايد مهمترين دليل آن پيدايش «بلوغ» در اين مرحله باشد. در اين دوره از زندگي، استعدادهاي مهمي كه در سرشت انسان به وديعه نهاده شده، شكفته مي‌شود و تحولات بسياري در جسم و روان و افكار و انديشه فرد ايجاد شده و زمينة كمالات و انجام مسئوليت‌هاي فردي و اجتماعي فراهم مي‌گردد. نوجواني برزخي ميان كودكي و بزرگسالي است. آغاز دوران نوجواني و بخصوص بلوغ براي فرد غرور آفرين و در عين حال دلهره‌آور است. «بلوغ» كمال طبيعي انسان و دورة شور و شوق و تجدد و تشخص است و در يك جمله مي توان گفت: بلوغ تولدي ديگر است. مشكلاتي كه در نامه مطرح نموده‌ايد مي‌تواند علل مختلفي داشته باشد. ورود به مقطع بالاتر، عوض شدن مدرسه و معلم‌ها، حجم بيشتر درس‌ها، ولي با توجه به سن و مسائلي كه مطرح كرده‌ايد احتمالاً دوران بلوغ را تجربه مي‌كنيد از اين رو شناخت بلوغ و مسائل آن و مقابله با مشكلات احتمالي مي‌تواند شما را در گذراندن موفق اين دوره كمك كند. همچنین در آخر نامه راهكارهايي براي مقابله با افت تحصيلي و گوشه‌گيري اشاره شده است. تعريف بلوغ: بلوغ مرحله‌اي از رشد انسان است كه در اثر بيداري غدد غريزي و فعال شدن آن دگرگوني‌هاي ويژه‌اي در شخص پديد مي‌آيد كه با يك‌سري علائم و تظاهرات جسماني و رواني توأم است. انواع بلوغ ـ بلوغ شرعي: براي دختران از پايان 9 سال قمري است و در آن دختران همانند يك زن كامل موظف به عبادت و اعمال عبادي مي‌شوند. ـ بلوغ بدني: شامل نهايت رشد بدني دختران و يا رسيدن آن‌ها به حداكثر رشد جسمي كه معمولاً براي دختران سن 16 سال است. البته پس از آن نيز رشد قد دارند ولي بسيار اندك است. ـ بلوغ جنسي: رسيدن فرد به مرحله‌اي كه قادر به ايفاي نقش جنسي شده و قادر به توليد مثل نيز باشد اين بلوغ در دختران با بروز اولين عادت ماهيانه همراه است. البته نفس قاعدگي علامت ثابتي براي آمادگي فرد جهت مادر شدن نيست. ـ بلوغ اجتماعي: بلوغي كه در آن دختر حق رأي و حق قانوني بدست مي‌آورد. اين بلوغ در ايران سن 16 سالگي است. ـ بلوغ رواني: پخته شدن از نظر روحي ـ رواني ، كه انسان قدرت تشخيص مسايل و تميز مصلحت زندگي را پيدا مي‌كند و قادر به قبول مسئوليت‌هاي اجتماعي شده و قدرت رويارويي با مشكلات پيچيده زندگي را بدست مي‌آورد. ـ بلوغ ذهني و فكري: رسيدن به كمال در هوش، عقل، حافظه،‌ تصور و تخيل و توان برهان‌پذيري و برهان آوري. سن بلوغ: سن معيني براي آغاز بلوغ وجود ندارد. ظهور آن در اكثر دختران مابين 14-11 سالگي است. نشانه‌هاي بلوغ: مهمترين نشانه بلوغ همان قاعدگي است. افزايش چربي زير پوست در قسمت‌هايي از بدن، رشد سريع قد و افزايش وزن، برآمدگي سينه و روييدن مو در بعضي از اعضاي بدن، ‌استحكام استخوان‌بندي بدن و تغيير قيافه و چهره از قيافه كودكانه به چهره زنانه. دگرگوني‌هاي دوره بلوغ در اين دوره به دليل بروز تغييرات سريع و وسيع در ساختار بدني و ظهور علائم بلوغ جنسي و همزماني آن با حالات روحي و رواني، دگرگوني‌هايي در فرد مشاهده مي‌شود كه داراي حساسيت‌هاي ويژه‌اي است. برخورد نامناسب با اين دگرگوني‌ها منجر به بحران و در شرايط حادّ به بيماري‌هاي رواني مي‌شود. ـ دگرگوني‌هاي جسماني: تغيير قيافه و چهره، ‌رشد سريع قد، افزايش وزن، قاعدگي، جوش صورت، چاقي و يا بي‌اشتهايي، احساس خستگي و دردناك شدن و تورم سينه‌ها. ـ دگرگوني‌هاي رواني: توهم اينكه وجودشان زيبا و شايسته نيست حاصل آن عقده حقارت و يا توهم اينكه زيباتر و برازنده‌تر از ديگران است كه حاصل آن توقع احترام زيادتر و تحقير ديگران، شروع به رؤياپردازي گاه در نقش دختري شجاع و يا ستاره‌اي زيبا در خانواده، گروه و گاه خود را در نقش جنسي براي جنس مخالف مي‌پندارد. گاه علاقه وافر به دروغ پردازي، ديده مي‌شود و گاه ممكن است تعصب خود را به افكار و عقايد، گروه و معيارهاي خود را به صورت دشمني، انتقاد و صدمه رساني آشكار كند. اگر شرايط مساعد باشد قادر به تفكر و تصميم‌گيري عاقلانه‌اي است ولي چون كم تجربه است يا به سمت ايده‌آل جويي مي‌رود و يا در تصميم غلط خود تعصب مي‌ورزد. ـ دگرگوني‌هاي عاطفي: توجه زياد به آرايش شخصي تا حدّ لذت بردن از ديدن خود در آينه، تغيير عواطف در كوتاه‌ترين زمان گاهي از خود راضي است زماني احساس فروتني و نااميدي مي‌كند،‌گاهي آرام و ساكت است و گاهي پرشور و حرّاف، گريه‌هايش پر سروصدا است و خنده‌هايش شديد و طولاني، حساس و زود رنج، گاه تعريف از ديگران در حضور او باعث ناراحتي و حتي گريه مي‌شود و نوجوان در اين دروان عشق را نعمتي سحرآميز مي‌داند كه زندگي را معجزه‌آسا تغيير مي‌دهد. ـ دگرگوني‌هاي اجتماعي: نوجوان در اين دوره وارد دنياي روابط و معاشرت‌ها مي‌شود، زندگي گروهي را دوست دارد،‌ زود با ديگران انس و الفت برقرار ميكند، دوستي‌شان با درك صحيح به خاطر منافع و مصالح است، ‌نوجوان در اين دوره مي‌آموزد كه چه‌طور يكديگر را به خود جلب كنند. مكالمه‌ها، خنده‌ها، سخن‌چيني‌ها و انواع رفتارهاي ظاهري بي‌اهميت براي آن‌ها معني‌دار است. البته سعي مي‌كند با افراد همسن ارتباط داشته باشد، نوجوانان (دختر) براي زندگي خانوادگي فكر مي‌كنند ولي در مورد آن رؤيايي مي‌انديشند. گاهي تمايلاتي براي تشكيل خانواده در وي وجود دارد و حتي حاضر است دست از همه چيز حتي خانواده و تحصيل بشويد،‌ تمايل شديدي براي الگو قرار دادن شخصيت‌هاي جذاب دارد. ارتباط با ديگران پردوام نيست مگر آنكه به راز و رمزي مربوط شود. مشكلات دوره بلوغ مشكلات دوره بلوغ به واسطه تحولات عظيم و كشش‌ها و گرايش‌هاي متفاوتي كه در نوجوان ايجاد شده و نوع واكنشي كه نوجوان به اين گرايش‌ها نشان مي‌دهد متعدد و متفاوت است. مشكلاتي در زمينه خانوادگي، آموزشي، رفتاري، عاطفي و جسماني مي‌تواند پديد بيايد. در اينجا به دو مشكل تحصيلي و رفتاري اشاره مي‌شود. ـ افت تحصيلي و نداشتن رغبت به مطالعه: يكي از مسائل مهمي كه در دوران بلوغ پيش مي‌آيد افت تحصيلي و گاه ترك تحصيل است. عوامل مختلفي در اين زمينه دخيل‌اند كه عبارتند از: 1. تغيير شرايط به هنگام وارد شدن به دوره راهنمايي؛ افزايش حجم كتاب‌ها،‌ افزايش تعداد معلمين،‌ نبود تشويق‌هاي دوره دبستان. 2. اختلاف خانوادگي؛ جنگ و مشاجره، جدايي والدين از هم. 3. اختلاف نوجوان با خانواده؛ براي نشان دادن مخالفت خود با والدين ناخودآگاه سعي مي‌كند برخلاف ميل آن‌ها رفتار كند. چون خواسته والدين درس خواندن نوجوان است. 4. در سن بلوغ به علت تغييرات جسمي و روحي توجه به مسائلي غير از درس مثل ورزش‌، تفريح و... زياد مي شود. 5. رفتار نادرست والدين، مراقبت شديد يا رها كردن به حال خود. مقابله با افت تحصيلي 1. يأس و نااميدي از اينكه نمي‌توانيد ديگر خوب درس بخوانيد را كنار بزنيد. 2. اعتماد به نفس خود را از دست ندهيد و به خود تلقين كنيد چنانچه قبلاً موفق بودم در اين دوره نيز موفق خواهم بود. 3. عوامل مزاحم را حذف كنيد؛ بيشترين عامل مزاحم تخيل و خيال‌پردازي است. 4. براي مطالعه خود هدف تعيين كنيد و از خود بپرسيد كه چرا تحصيل مي‌كنم و هدف نهايي من از تحصيل و مطالعه چيست. هدف داشتن در مطالعه ايجاد انگيزه مي‌كند و انگيزه نيز محركي است براي تداوم بخشيدن به فرآيند مطالعه. 5. فنون مطالعه مؤثر را بياموزيد. در اين زمينه مي‌توانيد به كتاب روش‌هاي مطالعه و تحقيق اثر ابوالقاسم اكبري مراجعه كنيد. 6. دوستان اهل مطالعه انتخاب كنيد. 7. حتي المقدور مطالعات خود را به شكل گروهي و بحث انجام دهيد. 8. با دوستان خود جو مطالعه ايجاد كنيد. گوشه‌گيري و انزوا طلبي گوشه‌گيري علل متفاوتي دارد و انزواطلبي هر شخص علت مخصوص به خود. علل گوشه‌گيري مي‌تواند كمبود اعتماد به نفس، ترس از شكست، واكنش در مقابل مراقبت شديد والدين، توهم نقص جسماني (احساس مي‌كند وجودش زيبا نيست و به همين خاطر مورد توجه يا تمسخر ديگران است و چون احساس امنيت نمي‌كند دچار اضطراب شده و براي رهايي رو به انزوا مي‌گذارد)، عدم اطلاع از مهارت‌هاي اجتماعي (چون نمي‌داند در موقعيت‌هاي اجتماعي چگونه بايد رفتار كند و زماني كه رفتار غيرمعمول از او در اجتماع سر بزند مورد تمسخر قرار مي‌گيرد ناچار ترجيح مي‌دهد در تنهايي باشد). مقابله با گوشه‌گيري: 1. شناسايي معايب و محاسن خويش براي رفع و اصلاح رفتارهاي نامطلوب. 2. رفتارهاي نامطلوب خود را ترك و رفتارهاي مطلوب را تقويت كنيد. عادت‌هاي مطلوب در زمينه‌هاي اجتماعي از قبيل شركت در بحث‌هاي گروهي و جوشش با اعضاي گروه، ‌نگريستن به چشم‌هاي مخاطب در هنگام صحبت، پرهيز از انتقادهاي مخرب و غيرسازنده، ‌افزايش معلومات و انتقال آن به ديگران. و برخي عادت‌هاي نامطلوب از قبيل احساس ترس، ‌ناراحتي از حضور در جمع، بيگانه داشتن اعضاء، بي‌تفاوتي و بي‌اعتنايي نسبت به رويدادهاي گروه مي باشد. 3. افكار غيرمنطقي را از ذهن خود پاك كنید، از هيچ‌كس و هيچ چيز بدون دليل منطقي متنفر نباشيد و اگر موردي وجود داشت از خود بپرسيد آيا آن فرد يا آن شيء آن‌قدر بد است كه لايق تنفر است و هيچ نكته مثبتي ندارد. 4. تصميم‌گيري منطقي در برخورد با انتقادات ديگران؛ اگر انتقاد وارد است با كمال بزرگواري قبول كنيم ولي اگر سخن نادرست با هدف خشمگين كردن است با زدن لبخندي آن را خنثي نمايد. 5. براي هر مقطع از زندگي و كل زندگي‌تان هدف تعيين كنيد و براي رسيدن به آن تلاش نماييد. 6. ذهن‌تان را از شكست‌ها و ناكامي‌ها پاك كنيد و با عزمي راسخ در مقابل مشكلات بايستيد. 7. استراحت،‌ ورزش و شركت در فعاليت‌هاي گروهي را فراموش نكنيد. چند تذكر مهم: 1. والدين مهربان‌ترين دوست هستند سعي كنيد ارتباط‌تان را با ايشان تقويت كنيد. 2. دوستان خود را با دقت انتخاب كنيد و هر رازي را به ديگران نگوييد. 3. اوقات فراغت خود را با ورزش، تفريحات سالم و مطالعه كتاب‌هاي مفيد پر كنيد. 4. از اينكه شايد مورد حمايت جمع نيستيد نگران نباشيد، سعي كنيد توانايي‌هاي خود را بروز دهيد تا آن‌ها هم به شما علاقمند شوند. 5. اين دوران پر تلأطم تمام خواهد شد و آن كس سربلند خواهد بود كه از حريم عفت و حيا خارج نشده باشد. 6. مسائل و مشكلات را با صبر و تحمل و با توكل به خدا حل نماييد. غم غربت و اضطراب جدایی افرادی که از خانه و کاشانه خود جدا می‌شوند و به شهر دیگری برای کار یا تحصیل و...می‌روند ممکن است دچار غربت‌زدگی و اضطراب جدایی شوند این اختلال ممکن است نشانه‌هایی چون نگرانی از آینده، گوشه گیری، عدم تمرکز حواس، سردرد، و...داشته باشد. برای مقابله با آن لازم است از روش‌های زیر کمک گرفت: ورزش، مزاح و شوخ طبعی، فعالیت‌های سرگرم کننده، تلفن زدن به منزل در حد اعتدال، دعوت از خانواده برای حضور در کنار‌تان، آوردن برخی از وسایلی که با آنها مأنوس هستید. درصورتی که در خواب، ارتباط بادیگران و تحصیل مشکل جدی برای شما به جود آمده از روان شناس بالینی کمک بگیرید. در پایان امیدواریم که با به کار گیری راهکارهایی که خدمت‌تان عرض شد بتوانید بر مشکلات غلبه کرده و این دوران را به خوبی پشت سر بگذارید. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه