جمع دنیا و آخرت

این دنیایی که امام علی(ع) ما را بر حضر می دارد یعنی چه؟ چطور می توان در دنیا بود ولی به آن، به مادر و ... وابسته نشد. دنیا را معبد و نه معبود قرار دادن یعنی چه؟ در روایات رسیده از معصومین(ع) دو دید نسبت به دنیا وجود دارد. دنیاى ممدوح و خوب و دنیاى مذموم و بد. در نتیجه به طور مطلق نمى‌توان گفت که دنیا بد است، زیرا دنیا مزرعه آخرت و راه رسیدن به بهشت و جوار الهى است. حضرت على(ع) فرمودند: «دنیا چه سراى نیکویى است براى کسى که آن را خانه همیشگى خویش نداند و چه جایگاه خوبى است براى کسى که آن را وطن خود قرار ندهد»، (ترجمه میزان‌الحکمه، ج 4). اما اگر همین دنیا موجب غفلت از آخرت و خداوند گردد و محبت آن در دل آدمى قرار گیرد فریب خوردن از زر، زور و تزویر را به دنبال دارد. عن ابى عبداللّه‌(ع): «رأس کل خطیئة حب الدنیا ؛ حب دنیا رأس هر خطا و اشتباهى مى‌باشد»، (اصول کافى، ج 2، ص 315، روایت 1، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‌پرور، ج 1، ص 102). در تبیین معناى «دنیا» باید گفت دنیاى مذموم، «خود» انسان است. انسان «بد» خود دنیا است. آسمان، زمین، درخت، کوه، صحرا و دریا هیچ کدام دنیا نیست. این‌ها از «آیات الاهى»اند و خداى سبحان از همه آن‌ها با تجلیل یاد کرده است‌فصلت(41):11. در قرآن مجید و روایات اهل‌بیت(ع) هرگز از آسمان و اختران به بدى یاد نشده، و از زمین، کوه‌ها، معادن دل زمین، دریا و موجودات دریایى بدگویى نشده است، این‌ها دنیا نیستند. «دنیا» که ضمیر و قلب، متوجه او است، مجموعه‌اى از «عناوین اعتبارى» است که انسان تبهکار را به خود سرگرم و مشغول کرده است. مجموعه خود خواهى‌ها است که دنیا را شکل داده است؛ و گرنه شما به آسمان یا زمین بروید، دنیا را پیدا نمى‌کنید؛ زیرا همه این‌ها «آیات الاهى»اند؛ موجوداتى که تسبیح‌گوى حق‌اند و مستقمیاً براى عبادت خداى سبحان و به طور غیر مستقیم براى نفع ما خلق شده‌اند. «دنیا» یعنى مجموعه عناوین اعتبارى که انسان در نهان و نهاد خود بافته و مى‌سازد؛ همین من و مایى که برخى به آن مبتلایند: نظر من این است، دلم مى‌خواهد فلان کار را بکنم، دلم مى‌خواهد این طور بپوشم و... . البته مى‌توان از شر این‌ها نجات پیدا کرد، این کار شدنى و این راه رفتنى است و همه ما باید بکوشیم با «مراقبت مستمر» آن را طى کنیم. حضرت امام خمینی (ره ) از مجلسی (ره ) مطلبی را نقل می کند که چکیده آن این است : دنیای مذموم اموری است که انسان را از اطاعت خدا و دوستی او و تحصیل آخرت باز می دارد. و هر چه باعث رضای خدای سبحان و قرب او شود دنیای ممدوح و از آخرت محسوب می شود. گرچه به حسب ظاهر از دنیا باشد. بنابراین کارهایی مثل تجارت , زراعت , و صنعت که مقصود از آنها معیشت عیال و زندگی است , اگر برای اطاعت امر خدا و صرف کردن آنها در مصارف خیریه و اعانت به محتاجان و غیر آن باشد, همه از آخرت اند گرچه مردم آن را از دنیا دانند. ریاضات مبتدعه و اعمال ریائیه , گرچه با تزهد و انواع مشقت هم همراه باشد از دنیای مذمومه به حساب می آید. سپس خودشان می فرمایند: آنچه مذموم است دنیای خود انسان است , (امام خمینی (ره ), اربعین حدیث , ص 118 و 119). در عوض آن اگر آخرت را مقصد زندگی قرار بدهد در حیات خود غنا و احساس بی نیازی خواهد کرد. در حدیث آمده است . سپس هر که صبح و شام کند و دنیا را بزرگترین هم خود قرار دهد, خداوند فقر را بین دو چشمش قرار دهد. و هر کس که صبح و شام کند و آخرت بزرگترین هم او باشد, خداوند غنی را در قلب او قرار دهد, (نقل از اربعین حدیث امام (ره ), ص 126). اگر حب دنیا در دل انسان خانه کرد هم در مقابل زر، زود تطمیع مى‌گرددو هم در برابر تهدید زور، زود تسلیم مى‌شود و هم در قبال تزویر دیگران زود رنگ مى‌بازد. آیه شریفه قرآن مى‌فرماید: «یا ایها الناس ان وعداللّه‌ حق، فلا تغرنکم الحیوة الدنیا ولایغرنکم باللّه‌ الغرور؛ اى مردم! وعده خداوند حق است مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد و مبادا شیطان شما را فریب دهد و به (کرم) خدا مغرور سازد»، (فاطر، آیه 5). چرا زندگى دنیا همه را نمى‌فریبد؟ زیرا زندگى دنیا براى اندکى از مردم حب و علاقه نمى‌سازد فقط زندگى دنیا کسانى را مى‌فریبد که حب و علاقه به دنیا دارند از این رو ریشه همان حب دنیا مى‌باشد. زر، زور، تزویر همه در حیطه دنیا مى‌باشند، اگر کسى حب دنیا داشت فریب هر سه را مى‌خورد وگرنه سرافراز بیرون مى‌آید نقطه مقابل حب دنیا، زهد مى‌باشد بنابراین زهد و بى‌رغبتى به دنیا هم انسان را از فریب و مکر زر نگه مى‌دارد و هم از فریب زور مصون مى‌سازد و هم از فریب تزویر سد مى‌کند. این نکته دقیق در خور دقت است که زهد یک صفت نفسانى است و این دل و باطن انسان است که باید نسبت به دنیا بى‌اعتنا و بى‌رغبت گردد نه این که زهد معنایش این باشد که انسان به کلى دنیا را رها سازد و نه مالى داشته باشد و نه ثروتى بیندوزد و... بلکه تلاش براى کسب مال حلال به هدف آسایش فرزند و عیال و پویایى جامعه انسانى و بالندگى جامعه اسلامى از عبادات بزرگ مى‌باشد و هیچ منافاتى با زهد ندارد. یکى از راه‌هاى کسب زهد عمل به این حدیث است. عن ابى عبیدة قال: قلت لابى جعفر(ع): «حدثنى ما انتفع به فقال: یا ابا عبیدة اکثر ذکر الموت فانّه لم یکثر ذکره انسان الا زهد فى الدنیا؛ ابو عبیده مى‌گوید به امام باقر(ع) گفتم: سخنى را برایم بفرما تا به وسیله آن بهره برم سپس حضرت فرمود: اى ابوعبیده بسیار یاد مرگ کن زیرا یادآورى مرگ به انسان نمى‌افزاید مگر زهد در دنیا را»، (المحجة‌البیضاء، ملا محسن فیض کاشانى، ج 8، ص 241). ولى چون این راه حل در درازمدت به دست مى‌آید علاوه بر آن مى‌توان دست به نقد، قبل هر اقدامى و تصمیمى و بعد از هر پیشنهادى عمیقا به فکر و مشورت در جوانب آن پرداخت تا به همان اندازه از فریب زر و زور و تزویر در امان ماند.   شما می توانید سوالات خود را از طریق شماره 30001619 با ما در میان بگذارید.   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه