برای تفکر عمیق در رابطه با معارف دینی و عالم هستی و مسائل پیرامونمان وقت کم می آوریم.به نظر حضرتعالی چه باید کرد؟ ای که میان جان من تلقین شعرم می کنی....

شما به یک برنامه‌ریزی کامل و همه‌جانبه نیاز دارید.امیدواریم توضیحات ما راهنمای خوبی برای شما باشد.به نقل از کتاب تحف العقول، ص 433 آمده که امام کاظم علیه السلام می‌فرماید: «اجتهدوا فی ان یکون زمانکم اربع ساعات ساعة لمناجاة الله و ساعة لامرالمعاش و ساعة لمعاشرة الاخوان و الثقات الذین یعرّفونکم عیوبکم و یخلصون لکم فی الباطن و ساعة فیها للذاتکم فی غیر محرّم، و بهذه الساعة تقدرون علی الثلاث ساعات». معنای حدیث این است که سعی کنید اوقات خود را به چهار بخش تقسیم نمایید؛ بخشی را به مناجات با خداوند متعال و بخشی را به کار و تلاش برای امرار معاش و کسب درآمد و بخش سوم را به روابط اجتماعی و گفت وگو با دوستان و افراد مورد اعتمادتان که (در جهت رشد و تعالی) عیوب شما را بیان می کنند و در واقع نسبت به شما خالصانه علاقه مند هستند، اختصاص دهید. بخش چهارم اوقات خود را نیز برای لذت بردن از امور حلال مادی و معنوی قرار دهید. و با این بخش چهارم است که شما می توانید به سه بخش دیگر رسیدگی کنید.در واقع امام علیه السلام، بر جامع نگری و لزوم تلاش برای رفع نیازهای مختلف انسان تأکید فرموده است و به عبارت دیگر، مقصود امام علیه السلام این نیست که اوقات شبانه روز را به طور مساوی به چهار بخش تقسیم کرده و به هر بخش شش ساعت اختصاص دهید؛ بلکه مراد آن است که تمام این چهار بخش و محور که به ابعاد مختلف وجودی انسان مربوط می‌شوند، باید مورد توجه قرار گیرند. بخشی از اوقات را باید به بعد معنوی و ارتباط با خالق هستی اختصاص داد و بخش دیگر مربوط به بعد مادی و نیازهای زندگی است و بخش سوم به بعد اجتماعی انسان و توجه به روابط اجتماعی مربوط می شود که یکی از ابعاد وجودی انسان است؛ زیرا روان شناسان نیز انسان را موجودی اجتماعی معرفی کرده‌اند و باید به این نیازش پاسخ مناسب داده شود و بخش چهارم به تفریحات و استفاده از لذت‌های حلال مربوط می‌شود؛ مثل استراحت کردن، خواب، تفریح و گردش، مسافرت و لذت های حلال دیگر. بنابراین، اصل برنامه ریزی و تقسیم زمان برای رفع نیازهای مختلف مادی و معنوی مورد توجه قرار گرفته است؛ ولی میزان اختصاص یافته به هر یک از بخش‌های چهارگانه، مختلف است و میزان آن، بستگی به این دارد که انسان در چه موقعیتی قرار داشته باشد و چه شرایط فیزیکی، روانی و اجتماعی بر او حکم‌فرما باشد؛ طبیعی است که متناسب با سن فرد و موقعیت‌هایی که در آن قرار می‌گیرد، اختصاص زمان به هر یک از این بخش‌ها متفاوت خواهد بود؛ مثلاً در دوران کودکی و نوجوانی، زمان اختصاص یافته به بخش چهارم بیشتر است و در دوران جوانی که نیروی کار، تلاش و تحصیل علم و دانش در اوج است، به بخش دوم زمان بیشتری اختصاص می‌یابد.بنابراین، آن چه این روایت بر آن تأکید دارد، لزوم توجه به تمام ابعاد وجودی انسان در قالب آن چهار محور کلی می‌باشد؛ اما این که چه‌قدر به هر بخش اختصاص یابد، بر اساس شرایط و موقعیت‌ها، متفاوت خواهد بود.مصادیق بخش‌های مختلف را می‌توان چنین بیان کرد: منظور از مناجات و ارتباط با خالق هستی، نماز، روزه، قرائت قرآن، خواندن دعاهای مختلف، گفتن ذکرهای زبانی و نظیر آن است که اصطلاحاً عبادت خاص نامیده می‌شوند و منظور از امرار معاش، هر کار و تلاشی است که برای تأمین احتیاجات مادی زندگی انجام می‌گیرد.منظور از بخش سوم، داشتن روابط اجتماعی با دیگران و دوستان است و مقصود، تمام روابط اجتماعی است که در رشد و کمال انسان و به ویژه در بعد رشد اجتماعی انسان موءثر است. امام علیه السلام می‌فرماید که این معاشرت‌ها، باید بر محور ارزش‌های اخلاقی و زمینه ساز کمال انسان باشد و به همین خاطر می‌فرماید: با افراد قابل اعتماد روابط اجتماعی داشته باشید؛ آنهایی که دلسوز شما هستند و خالصانه به شما علاقه‌مندند و اگر عیب، نقص و کمبودی در رفتار شما مشاهده کنند، از سر خیرخواهی، آن عیوب را به شما تذکر می‌دهند تا در صدد رفع آن برآیید و زمینه رشد و کمال خود را فراهم کنید. مقصود از بخش چهارم، هر نوع فعالیت و تلاشی است که به منظور لذت‌بردن از امور حلال انجام می‌شود. طبیعی است که این بخش، دامنه زیادی دارد و شامل خواب، استراحت، بازی، گردش و هر تفریح حلال دیگر می‌شود.از آن جا که شما احتمالاً در دوران تحصیل به سر می‌برید، بخش دوم از محورهای چهارگانه، برای شما دانشجویان گرامی، همان تحصیل دانش، تلاش علمی، مطالعه، تحقیق و پژوهش است و با توجه به این که زمان تحصیل، محدود و لزوم تلاش‌های علمی شدیدتر و جدی‌تر است، طبیعی است که باید فرصت بیشتری را به این امر اختصاص دهید.دوست عزیز؛ اگر برنامه‌ریزی شما صحیح باشد و خالصانه در راه خدا گام بردارید، خداوند مهربان نیز به وقت شما برکت خواهد داد! برای راهنمایی بهتر به برنامه شبانه روزی امام بعد از انقلاب اسلامی در ایران اشاره می‌کنیم:حضرت امام ساعات شب و روز را چنان تقسیم کرده بودند که هر کس می‌توانست حدس بزند که ایشان الان مشغول چه کاری هستند و برنامه ایشان در شبانه روز به این قرار بود :-ساعت 3 شب بر می‌خاستند جهت رسیدگی به اخبار جهان که قبلاً از روزنامه‌های خارجی ترجمه شده بود و برنامه‌های عبادی.-ساعت 7 صبح صبحانه می‌خوردند.-بعد از صرف صبحانه تا ساعت 9 صبح به کارهای مربوط به مسائل ایران می‌پرداختند.-از 9 صبح تا 10صبح به کارهای شخصی می‌پرداختند.-10تا12ظهر مصاحبه‌ها و دیدارهای خصوصی داشتند.-12تا2بعد ازظهر برنامه‌ی نماز و نهار بود و بعد از آن یک ساعت استراحت می‌کردند.-از ساعت 3الی 5بعد از ظهر به کارهای مربوط به ایران در رابط با خودشان از قبیل اخبار و نامه‌های رسیده می‌پرداختند.-از ساعت 5 بعد از ظهر تا نماز مغرب و عشاء رسیدگی مجدد ایشان به مسائل داخلی ایران بود.-ساعت 9 شب موقع شام ایشان بود.-بعد از شام تا ساعت 11شب به رادیوهای مختلف و اخبارهائی که قبلاً ضبط شده بود ،گوش می‌دادند و ساعت 11 شب می‌خوابیدند.این نظم به انسان درس می‌دهد و نشان می‌دهد که هر کسی با ایجاد نظم در زندگی می‌تواند فکر بی‌جا،و کاری که بعداً باعث پشیمانی شود را از زندگی خود حذف کند. حضرت امام آنچنان نظمی در امورات زندگی خود داشتند، که انسان را مبهوت می‌کند. این چنین نظمی در مسائل سیاسی، اجتماعی، کشورداری و خلاصه در کلیه امور زندگی ایشان به چشم می‌خورد.(مرضیه حدیده چی دباغ،سرگذشتهای ویژه از زندگی امام خمینی ،ج4،ص50(.«نظم و دقت در حرکات» :شگفت انگیزتر اینکه در حرکت و سکون امام نیز نظم و برنامه‌ی ویژه‌ای حکفرمائی می‌کرد؛ مثلاً ایشان هنگامی که می‌خواست از جا بلند شود همیشه دست چپ را برروی زمین می‌گذاشتند و از جابر می‌خاستند و نیز میخواستند برای تدریس بالای منبر برود ابتدا پای چپ را برروی پلّه‌ی منبر نهاده با مکثی کوتاه بالا می‌رفتند؛ در خیابان همیشه از سمت راست حرکت می‌کردند؛ موقع راه رفتن گامهای سنگین برمی‌داشتند؛ با سرو گردنی استوار راه می‌رفتند؛ از سر پایین انداختن حتی در مواقع بارانی که سر به طور طبیعی و ناخودآگاه به پایین خم می‌شود خودداری می‌ورزیدند (بررسی و تحلیل از نهضت امام خمینی ،ج1،ص30).ساعت قدم زدن دیر شد:ما جلسه‌ای خدمت ایشان داشتیم، نشسته بودیم بحث ما طول کشید زیاد صحبت کردیم وسط صحبت، امام یک وقت به ساعت نگاه کردند و فرمودند که «ساعت قدم زدن دیر شد»، رأس ساعتی که پزشکان به ایشان می‌گفتند باید قدم بزنید ایشان بلند می‌شدند و قدم می‌زدند.(مقام معظم رهبری، برداشتهایی از سیره امام خمینی ،ج2،ص31).درساعت تفریح درس نخوانید:به یاد دارم که امام همیشه می‌گفتند که درساعت تفریح، درس نخوانید و در ساعت درس خواندن، تفریح نکنید؛ هر کدام در جای خود، همچنین گفتند که از زمان کودکی یاد ندارند که خودشان، هیچ وقت ساعت این دو را با هم عوض نکرده‌اند. (عاطفه اشراقی (نوه امام )،برداشتهایی از سیره ئ امام خمینی ،ج2،ص31.)جدول شبانه روزی :امام برای کار روزانه‌شان جدولی داشتند که خود ایشان آنرا تهیه کرده بودند در آن جدول کارهای همه ساعات شبانه روز امام درج شده بود، به جز ساعاتی از شب که برای نماز شب و راز و نیاز با خدا از خواب بر میخاستند.امام حّتی یک لحظه از عمر گرانمایه‌ی خود را به بیهودگی نمی‌گذراندند و دائماً مشغول کار می‌باشند. اگر شخصی یک دفتر برمی‌داشت و با امام حرکت می‌کرد، دائماً میتوانست از حرکات و سکنات امام کارهای خوب ثبت کند. حضرت امام خمینی در عین پرکاری و تلاش مداوم، چنانچه دیدید بسیار منظّم بودند و اگر بگوئیم یکی از اساسی‌ترین رموز موفقیت ایشان در زندگی «نظم» است مطلب اغراق‌آمیزی نگفته‌ایم. لذا اهل منزل امام زندگی ایشان را به صورت یک ساعت خودکار و اتوماتیک درک کرده بودندبه خاطر همین کارهای خودشان را روی کارهای امام منظّم می‌کردند. (حجه الاسلام انصاری، سرگذشتهایی ویژه از زندگی امام خمینی ،ج2،ص61(.دوست عزیز!سعادت و سربلندیت آرزوی ما می‌باشد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه