دموكراسى يك مكتب است يا شكل و شيوه اى براى اداره ى جامعه؟

از نظام دموكراسى جديد كه محتواى آن را ليبراليسم پر نموده است، پيش تر به عنوان يك مكتب، ارزش و محتواى كامل دفاع مى شد. رفته رفته با نماياندن بيشتر چالش گاه هاى آن در عمل و در مبانى نظرى، برخى از انديشمندان آگاه ترِ غرب به اين سو آمدند كه پشتيبانى خويش را از آن، تنها در عمل و به عنوان شرّ كم تر اعلام كنند. امروزه مى گويند: .. دموكراسى نظريه اى است علمى و انسانى براى اداره ى جامعه و روش مؤثرى براى تبديل انقلابات به اصلاحات... .[1] نگاه ارزشى به دموكراسى بر آن است كه انتخاب اكثريت همواره به معناى انتخاب خير جامعه و برگزيدن گزينه ى حق است؛ يعنى بهترين شيوه ى تعيين حق و باطل، مراجعه به آراى عمومى است؛ پس دموكراسى مناسب ترين راه حلّ خوب زيستن، و سعادت جامعه پيوسته در گروِ انتخاب اكثريت است. دموكراسى كلاسيك و نگاه قرن هجده به دموكراسى بر اين نگرش استوار بود و امروزه نيز گروهى از همين زاويه به آن مى نگرند. اينان رأى اكثريت را شاخص و معيار تشخيص حق از باطل مى شمارند و به خواست و رأى اكثريت به ديده ى ارزشى مى نگرند. مهم ترين دليل اين نگاه آن است كه، چون هر انسانى در هر شرايطى منفعت خود را مى جويد، پس ممكن نيست جمعى از انسان ها در كنار هم به چيزى جز سود خود و اجتماع خويش بينديشند؛ پس اگر جامعه اى چنين شد، همواره رو به جلو خواهد رفت و خطاهايش بسيار اندك خواهد شد. اعتراف برخى انديشمندان و عملكرد نظام هاى دموكراسى امروزه آشكار ساخت كه نمى توان از دموكراسى به عنوان يك محتوا، مكتب و ارزش حمايت كرد؛ زيرا على رغم صحّت اين كه هر انسانى تنها منفعت شخصى خود را مى طلبد، اولا، بسيارى از انسان هاى وارسته از نفع مادى خود مى گذرند و بهاى معنوى را هرگز به بهره ى مادى نمى بخشند؛ ثانياً، دانشمندان معترف اند كه منفعت طلبى فردى اى كه نتيجه اش منفعت طلبى جمعى است، منافات با آن ندارد كه شخص يا جمع در تشخيص مصداق اشتباه كنند و ثالثاً، به همان دليل منفعت طلبى و آموزه هاى ليبراليسم، عده اى سودجو ممكن است بر سر مردم كلاه بگذارند. نگاه روشى به دموكراسى صرفاً شيوه اى براى توزيع و دست به دست شدن قدرت سياسى است. معتقدانِ به اين روش مى گويند: ما بر اساس تجربه دريافته ايم كه فعلا بهترين شيوه ى حكومت دارى (و يا به قول برخى، حفظ ليبراليسم)، نظام دموكراسى است، وگرنه نمى گوييم كه اداره ى مردم از خواست خدا هم برتر است، بلكه چون ما به اراده ى خدا دست رسى نداريم به دموكراسى روى آورده ايم. پی نوا:[1]. عبدالكريم سروش، فربه تر از ايدئولوژى، 2 269. منبع: اسلام و دموكراسى، نصرالله سخاوتى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم (1383) .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه