آیا وحدت وجود همین است که عده ای معتقدند تمامی خلایق واحد بوده و همگی همان خداوند هستند؟

مراد از وحدت وجود این نیست که شما با آن لباسی که تن شماست خدا هستید، بلکه «وجود همه معلولات نسبت به علل ایجاد کننده و سرانجام نسبت به ذات مقدس الهی که افاضه کننده وجود به ماسوای خودش می‏باشد، عین وابستگی و ربط است و همه مخلوقات در واقع جلوه‏هایی از وجود الهی می‏باشد که بر حسب مراتب خودشان دارای شدت و ضعف­ها و تقدم و تاخرهایی هستند و بعضی نسبت به بعضی دیگر استقلال نسبی دارند ولی استقلال مطلق مخصوص به ذات مقدس الهی است. بدین ترتیب سراسر هستی را سلسله‏ای از وجودهای عینی تشکیل می‏دهد که قوام هر حلقه‏ای به حلقه بالاتر (می­باشد) و از نظر مرتبه وجودی نسبت به آن محدودتر و ضعیفتر است و همین ضعف و محدودیت ملاک معلولیت آن می‏باشد تا برسد به مبدا هستی که از نظر شدت وجودی، نامتناهی و محیط بر همه مراتب امکانی و مقوم وجودی آنها می‏باشد و هیچ موجودی از هیچ جهت و حیثیتی، مستقل و بی نیاز از او نخواهد بود، بلکه همگی عین فقر و نیاز و وابستگی به او خواهند بود. این ارتباط وجودی که استقلال را از هر موجودی غیر از وجود مقدس الهی نفی می‏کند، به معنای وحدتی خاص است که تنها در وجود عینی و طبعا بر اساس اصالت وجود، مفهوم پیدا می‏کند و هنگامی که "هستی استقلالی" مورد نظر باشد، مصداقی جز ذات نامتناهی الهی نخواهد داشت و از این روی باید "هستی مستقل" را واحد دانست، آن هم واحدی که قابل تعدد نیست و از این روی به نام "وحدت حقه" نامیده می‏شود و هنگامی که مراتب وجود و جلوه‏های بی‏شمار وی مورد توجه قرار گیرند، متصف به کثرت می‏شوند، ولی در عین حال باید میان آنها نوعی اتحاد قائل شد، زیرا با وجود اینکه معلول عین ذات علت نیست، نمی‏توان آن را ثانی او شمرد، بلکه باید آن را قائم به علت و شانی از شؤون و جلوه‏ای از جلوه‏های وی به حساب آورد و منظور از اتحاد آنها همین است که یکی نسبت به دیگری هیچ استقلالی در متن هستی خودش ندارد، گر چه این تعبیر اتحاد، تعبیر متشابه نارسایی است که به حسب متفاهم عرفی، معنای منظور را افاده نمی‏کند و موجب برداشت­های نادرستی می‏شود. ناگفته پیدا است که این بیان، کثرت وجودهای هم رتبه در بعضی از حلقات سلسله، مانند جهان طبیعت را نفی نمی‏کند و مقتضای آن این نیست که افراد یک یا چند ماهیت هم درجه نیز، دارای اختلاف تشکیکی با یکدیگر باشند، بلکه باید اختلاف آنها را تباین به تمام وجود بسیط آنها دانست.» [1] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه