جابر بن عبدالله انصاری در زمان کدام یک از ائمّه از دنیا رفت، و آیا در زمان رحلت او امام صادق علیه السّلام به دنیا آمده بودند؟

جابر بن عبدالله انصاری در زمان امام محمد باقر علیه السلام و در سال 78 هجری قمری در ایام عبد الملک مروان، و در سن نود و چهار سالگى در حالى که نابینا بود از دنیا رفت و در بقیع به خاک سپرده شد(سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 337؛ مروج الذهب،ج 3 ص 115 و الغدیر ج 1 ص 21.) . از آنجایی که ولادت امام صادق علیه السلام در سال 83 هجری قمری بوده است(نگرشی مختصر بر زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام، ص 406) لذا در زمان رحلت او امام صادق علیه السلام به دنیا نیامده بود. مختصری از زندگانی جابر بن عبدالله انصاری(ره)جابر فرزند «عبداللَّه بن عمرو بن حرام انصاری» از طائفه خزرج و کنیه اش «ابو عبداللَّه» و به قولی «ابو عبدالرحمن» یا «ابو محمد» بوده و او یکی از بزرگان و اصحاب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و از ارادتمندان خاندان رسالت به شمار می آید.مادرش نسیبه دختر ابوعبداللَّه (عبدالرحمان) عقبةبن عدی است. جابر در کودکی همراه پدرش در عقبه دوم در جمع هفتاد نفری خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله در مکه رسیدند و با حضرت بیعت کردند(اسد الغابه، ج 1، ص 256؛ الاصابه، ج 1، ص 434؛ سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 337.)به نقل ذهبی، جابر 94 سال عمر کرد و در جنگ بدر هجده ساله بوده است(سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 337)جابر روی همان شخصیت اجتماعی و ایمانی که داشت، همواره مورد توجه بود و از کسانی است که روایات بسیار زیادی از او به یادگار مانده و در تمام جنگ های پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز شرکت داشته و در جنگ صفین در رکاب امیرالمؤمنین علیه السلام با شامیان جنگید، جابر از اصحابی است که عمر طولانی کرد و سلام پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را به امام باقر علیه السلام که در خردسالی بود، ابلاغ نمود و او اولین کسی بود که پس از شهادت امام حسین علیه السلام وارد کربلا شد و قبور شهدای کربلا را به همراه عطیه زیارت نمود.جابر سرانجام در سن 94 سالگی در سال 74 یا 77 هجری در حالی که چشمانش را از دست داده بود در مدینه دار فانی را وداع گفت و حاکم مدینه «ابان بن عثمان» بر او نماز خواند. او آخرین صحابی از میان اصحاب و شرکت کنندگان در عقبه ثانیه بود که از دنیا رفت(اسد الغابه، ج 1، ص 257؛ الاصابه، ج 1، ص 435؛ سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 338.)جابر و ملاقات با امام باقر علیه السلام و آیه اطیعوا الله یکی از روایاتی که به طور متواتر بین شیعه و سنی نقل شده، ملاقات جابر بن عبداللَّه صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله با امام باقر علیه السلام است، این ملاقات با خبر غیبی رسول خدا صلی الله علیه و آله است، اینک به بخشی از آن بسنده می کنیم:جابر نقل می کند: وقتی خداوند آیه شریفه «أطیعوا اللَّه و أطیعُوا الرَّسول و اُولی الأمر مِنکم»( نساء 4، آیه 59 «ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا و پیامبر و صاحبان امر از میان خودتان، اطاعت کنید.» )را بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نازل کرد، عرضه داشتم: یا رسول اللَّه، خدا و رسولش را شناختیم، اولی الأمر چه کسانی اند که خدای تعالی اطاعت آنان را با اطاعت خودش و شما مقرون ساخته است؟حضرت صلی الله علیه و آله فرمود:هم خلفائی یا جابر، و أئمة المسلمین من بعدی، اوّلهم علی بن أبی طالب ثم الحسن ثم الحسین ثم علی بن الحسین، ثم محمّد بن علی المعروف فی التوریة بالباقر، ستدرکه یا جابر، فاذا لقیته فاقرأه منّی السلام، ثم الصادق...؛ای جابر، آنان جانشینان منند که پس از من پیشوای مسلمانند، اول ایشان علی بن ابی طالب است و پس از او فرزندش حسن و بعد از او فرزند دیگرش حسین، سپس علی بن الحسین، و بعد از او فرزندش محمد بن علی است که در تورات، باقر خوانده شده است (یعنی شکافنده علم) تو او را درک می کنی و موقعی که او را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان (در «بحارالانوار، ج 46، ص 227«آمده که فرمود: بعد از ملاقات با او دیگر عمری نخواهی کرد و از دنیا خواهی رفت. )و پس از او فرزندش صادق جعفر بن محمد است، و بعد از او فرزندش موسی بن جعفر است، سپس علی بن موسی فرزندش می باشد و پس از او فرزندش محمد بن علی و بعد از او فرزندش علی بن محمد، باز فرزندش حسن بن علی است و پس از او هم نام من محمد است که نام او نام من است و کنیه او کنیه من است او حجت خدا در روی زمین و بقیة اللَّه و خلیفه خدا در میان بندگان او فرزند حسن عسکری می باشد.ذاک الذی یفتح اللَّه تعالی ذکره، علی یدیه مشارق الأرض و مغاربها، ذاک الذی یغیب عن شیعته و أولیائه غیبة لا یثبت فیها علی القول بامامته الّا من امتحن اللَّه قلبه للایمان؛او آن کسی است که خدای تعالی مشرق و مغرب عالم را به دست او فتح می کند، او غیبتی طولانی از شیعیان و دوستانش دارد که جز کسانی که خدا قلب آنان را با ایمان آزموده به امامت او باقی نمی مانند...( تفسیر برهان، ج 1، ص 381؛ ر. ک: بحارالانوار، ج 46، ص 227؛ اصول کافی، ج 1، ص 304، کتاب الحجه باب الاشاره و النص عل علی بن الحسین؛ ارشاد مفید، ج 2، ص 158؛ خرائج راوندی، ج 1، ص 269؛ معجزات الامام الباقر، ح 12؛ )جابر در مزار شهدای کربلا در اربعین حسینی از مواردی که دلیل بر ارادت فوق العاده و اخلاص جابر بن عبداللَّه به امیرالمؤمنین علیه السلام و خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام می باشد، زیارت او در اولین اربعین امام حسین علیه السلام در کربلاست و شرح جریان این زیارت ارزش مند، بدین قرار است:اعمش از عطیه کوفی (عوفی) نقل می کند که گفت: به اتفاق جابر بن عبداللَّه انصاری برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام به کربلا مشرف شدیم چون بدان محل متبرک رسیدیم، جابر مراسم تشرف و زیارت را به جای آورد، ابتدا در آب فرات غسل کرد، لباس تمیز به تن نمود، با بوی خوشی که همراه داشت، بدن خود را معطر کرد و در حالی که گام های خود را کوتاه بر می داشت و ذکر خدا بر لب داشت قدم بر می داشت تا به قبر مطهر حضرت ابا عبداللَّه سیدالشهدا علیه السلام رسید.عطیه گوید: چون جابر نابینا بود به من گفت: دست مرا بر تربت مقدس قبر بگذار؟ من دست او را روی قبر مطهر گذاشتم، اما همین که دست خود را روی قبر گذاشت، گویا غصه عالم در دل او راه یافت و به یاد خاطره جان گداز شهادت عزیزان پیامبر و علی و فاطمه علیهم السلام افتاد، غش کرد و بی هوش روی قبر افتاد؛ فوراً چند قطره آب بر چهره نورانی جابر پاشیدم او به هوش آمد، همین که به هوش آمد با ادای احترام فریادی از دل سر داد و گفت: «یا حسین، یا حسین، یا حسین، حبیبٌ لا یُجیبُ حَبِیبَه؛ ای حسین ای حسین، ای حسین، آیا دوست جواب دوستش را نمی دهد؟»بعد جابر، جوابی به خود داد که دل هر شنونده ای را می سوزاند و این گونه به آن حضرت خطاب کرد و گفت:ای حسین، چه طور می توانی جواب بدهی در حالی که رگ های تن و گردن تو بریده شده و با خون گلویت آغشته گردیده است؟ چگونه می توانی پاسخ دهی در حالی که میان سر و بدنت جدایی افتاده است؟ (و سرت بر فراز نیزه به کوفه و شام برده شده است). ای حسین، من شهادت می دهم همانا تو فرزند پیامبران و فرزند سید اوصیا، و فرزند همگام تقوا و برگزیده هدایت، و پنجمین نفر اصحاب کساء، و فرزند بزرگ جانشینان و زاده فاطمه زهرا سیده زنان عالمیان هستی.چرا چنین نباشی در حالی که تو از دست رسول خدا صلی الله علیه و آله غذا خوردی و در بستر و دامان پرهیزکاران پرورش یافتی و از سینه ایمان شیر نوشیدی و با اسلام از شیر گرفته شدی، پس تو پاک و پاکیزه زیستی و پاک و پاکیزه از دنیا رفتی، اما دل های مؤمنان در غم فراق تو دردمند و ناراحت است و در پاکیزگی و نیکویی تو شک و تردیدی ندارند؛ پس سلام خدا و رضوان او بر تو باد. ای حسین، من شهادت می دهم تو در راهی شهید شدی که برادرت یحیی بن زکریا علیه السلام در آن راه به شهادت رسید.جابر سپس با قلبی اندوه بار، به دور قبر حسین علیه السلام گردید و سپس به نزد قبور سایر شهدا و سربازان فداکار صحنه خونین کربلا آمد، و آنان را مورد توجه قرار داد و گفت:درود بر شما ای ارواح پاکی که سالار شهیدان حسین علیه السلام را در میان خود گرفته و با جان خویش از او حمایت کردید، و اکنون کنار قبر او آرمیده اید. من شهادت می دهم که شما با خون خود نماز را به پا داشتید، و به زکات (حقوق مالی اسلام) حیات تازه دادید و با عمل خود، امر به معروف و نهی از منکر نمودید (و این دو اصل مهم اسلامی را زنده کردید) و با کافران و ملحدان جهاد کردید و عبودیت و بندگی خود را با جان فشانی به مرحله یقین رساندید. به خداوندی که محمد صلی الله علیه و آله را به پیامبری مبعوث کرد و به حق رهنمون بود ما با شما در این راه سعادت بخش و در آن چه انجام داده اید، شریکیم.عطیه می گوید: به جابر گفتم: این چه سخنی است که می گویی (که ما با شهدای کربلا در اجر و ثواب شریکیم) در حالی که ما نه مانند آنان از شهر و دیار خود آواره شدیم و نه به صحنه کارزار آمده ایم و نه شمشیری زده ایم؟ اما این پاک باختگان جنگیدند و بین سر و بدنشان جدایی افتاده، و فرزندانشان یتیم شده و رگهای گردنشان بریده شده است؟ ای جابر چطور ما با آنها شریکیم؟جابر در پاسخ عطیه گفت:ای عطیه، از حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: «هر کس قومی را از نیک و بد دوست بدارد و یا عمل قومی را دوست بدارد با آنان محشور و با عمل آنان در اجر شریک خواهد بود.ای عطیه، به خدایی که محمد را به حق، مبعوث به رسالت کرد، همانا من مایل بودم همراه امام حسین علیه السلام باشم و در راه آن امام مظلوم شهید شوم، این خواست من و یاران من بود، بنابراین به خواست خداوند ما در اجر و پاداش این شهیدان که شربت شهادت نوشیده اند، شریکیم.( بحارالانوار، ج 68، ص 130.) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه