چرا شطرنج حرام است؟

قبل از پاسخ به سئوال تذکر يک نکته ضروري است و آن اين که، فهميدن علت احکام و منابع صدور حکم، کار آسانی نیست، اگر علّت حکم در روایات بیان نشده باشد یا به گونه ای نباشد که ما با عقل خودمان بفهمیم، از روی تعبد و ایمان به حکمت الهی آن حکم را می پذیریم، هر چند که علّت و فلسفه آن حکم را نفهمیم. بر این نکته باید افزود که فهم همان مقدار که در روایات آمده است، نیز تخصصي است و فهم آن نيازمند به طي مقدمات و فراگيري علوم مربوطه است که ساليان سال طول مي کشد. راجع به اصل پرسش ابتدا باید گفت: اين نظر همه مراجع نيست، بلکه بعضي از مراجع براي حرمت آن شرطي را لازم دانسته اند و آن اين که از آلات قمار باشد، يعني اگر در جامعه اي با شطرنج قمار بازی نيز مي شود، بازي با آن قطعا حرام است. ولي اگر در جامعه اي از آلات قمار خارج گردد ديگر حرام نيست. البته بعضي از مراجع نيز به طور کلي آن را حرام دانسته اند يعني چه با آن قمار شود، چه نشود، فرقي در حکم نمي کند. خلاصه اينکه علت حرمت آن، روايات بسياري است که از امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ و نبي اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در اين باره نقل شده و در کتب مربوطه ثبت شده اند که ما در اينجا تنها به ذکر دو مورد آنها اشاره مي کنيم: 1. امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمودند: «هر کس در خانه اش تنبور و يا عود و يا مشتي از ملاهي (آلات لهو و لعب) مثل شطرنج و يا شبيه آن به مدت 40 شبانه روز باشد، پس از 40 روز غضب الهي رسيده است و اگر بميرد در حالي مرده است که فاسق و فاجر است و جايگاه او جهنم است». هم چنين در حديثي ابوبصير از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل کرده اند که حضرت فرمودند: «فروش شطرنج حرام است و خوردن پول آن حرام، نگهداشتن آن کفر و بازي کردن با آن شرک به خداست». شايد بپرسيد با وجود اين روايات اختلاف فتواي فقها در چيست؟ در جواب بايد گفت علت اين است که بعضي از فقهاء (آنان که گفته اند به طور کلي حرام است) از روايات برداشت کرده اند که خود شطرنج مدّ نظر بود و به اينکه ابزار قمار باشد يا نباشد کاري نداريم ولي بعضي ديگر (آنان که مشروط حرام مي دانستند) برداشت شان از روايات اين بوده که، چون با شطرنج قمار مي شده و ابزار قمار است و قمار حرام است، پس بازي شطرنج نيز حرام گشته در نتيجه اگر در جامعه اي شطرنج از آلت قمار بودن خارج گردد و کسي با آن قمار نکند، در چنين شرايطي بازي با آن اشکال ندارد چون ديگر آلت قمار نيست. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه