مراحل اسفار اربعه را به صورت خلاصه بیان کنید؟

سفر در اصطلاح عرفا، توجه دل است به سوي حق و گذر از نفس است به جانب خداوند. ملاصدرا مي گويد: براي سالکانِ راه حقيقت، چهار سفر قائل شده اند: اول سفر از خلق به حق، دوم سفر به حق در حق، سوم سفر از حق به خلق و چهارم سفر به حق در خلق. توضيح آنکه سفر عبارت از ترک وطن است و در ظاهر، مسافر کسي را مي گويند که از مألوف خود دور شده و ديوارهاي شهرش را نبيند. پس تا در وطن است، يا شهر خود را مي بيند، مسافر نيست. اما سفرِ نفس عبارت است از آنکه نفس، شهر بدن را نبيند و اين امر مستلزم آن است که توجهي به بدن و امورات آن نداشته باشد و اين اولين مرتبه از سفر است. به عبارت ديگر انسان هرگاه خود را فراموش کند و توجهي به ماديات و مألوفات بدن نداشته و از جسمانيات گذشته باشد، تازه مسافر الي الله شده است؛ مسافري که براي رسيدن به مراتب کامل حقيقت، بايد جميع مدارج اسفار را بپيمايد. به لحاظ آنکه حقیقت وجود در کلام عرفا، دارای مبدأ و مرجعی است و به اصطلاح در دو قوس صعود و نزول قرار مي گيرد، اصل سفر هم در اين دو قوس و شامل چهار مرتبه است که عرفاي بسياري به آن به انحاء گوناگون اشاره کرده اند. سفر اول پس از رفع حجاب هاي ظلماني و نوراني و از خلق (يا از نفس) به سوي حق است. سالک در انتهاي اين سفر، به فنای (محو) در افعال (توحيد افعال) مي رسد. در اين مرتبه از توحيد، تنها فاعل مستقل که فاعليتش وابسته به موجود ديگري نيست، خداوند است و فاعليت ساير موجودات، جلوه اي از فاعليت او است که بدون اذن و اراده او محقق نمي گردد. بنابراين هر چه در پهنه هستي رخ مي دهد، فعل خدا و در حيطه و خواست اوست. در سفر دوم، سیر سالک از حق به حق است. در اين مرحله از سفر، سالک در اسماء خداوند سير مي کند (تجليات اسمائي) و از آنها بهره مي برد. به عبارت ديگر خداوند در اين مرتبه از سفر، با اسماء خود بر سالک تجلي مي کند و سالک تلاش مي کند تا از اين تجليات نهايت استفاده را ببرد. نهايت اين سفر توحيد ذات (فناي ذات يا فناي تام) است. مرحله سوم، سفر سالک از حق به خلق است. قوس نزولِ وجود از اين مرحله شروع مي شود. در اين مرحله سالک از حالت فنا خارج شده، وارد مرحله صحو مي شود و به عبارت ديگر، سالک از حالت بيخودي و سُکر خارج شده و بخود متوجه مي شود. و در مرحله چهارم که سفر از خلق است به خلق، توجه سالک هم به خدا و هم به خلق است. و چون چهار مرحله اسفار را کامل پيموده، قادر است بندگان را بر اساس مقتضاي حالشان به طريقي که شايسته آن هستند، هدايت کند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه