چه زمانی حقیقت انتظار را درک می کنیم؟ مفهوم انتظار یعنی امیدوار به آینده بودن وناراحتی از وضع موجود(۱)،انتظار عامل حرکت دهنده انسان به سمت تعالی ورشد است. انتظار، واژه آشنایی است که در درون خود اضطرار و افتقار و نیاز را دارد و تا انسان مضطر نباشد دنبال فریاد رسی نخواهد بود، این انتظار ریشه در ظلم وستم، جنگ و خونریزی و جهل دارد که نابسامانی های را در جهان ایجاد نموده است که در مکتب انتظار با رعایت ادب انتظار این نابسامانی ها از بین خواهد رفت و تکلیف منتظران در رعایت این آداب نهفته است. این آداب در انس، عهد، توجه، توسل خلاصه می شود که در این مقاله بدان پرداخته می شود.

چه زمانی حقیقت انتظار را درک می کنیم؟ مفهوم انتظار یعنی امیدوار به آینده بودن وناراحتی از وضع موجود(1)،انتظار عامل حرکت دهنده انسان به سمت تعالی ورشد است. انتظار، واژه آشنایی است که در درون خود اضطرار و افتقار و نیاز را دارد و تا انسان مضطر نباشد دنبال فریاد رسی نخواهد بود، این انتظار ریشه در ظلم وستم، جنگ و خونریزی و جهل دارد که نابسامانی های را در جهان ایجاد نموده است که در مکتب انتظار با رعایت ادب انتظار این نابسامانی ها از بین خواهد رفت و تکلیف منتظران در رعایت این آداب نهفته است. این آداب در انس، عهد، توجه، توسل خلاصه می شود که در این مقاله بدان پرداخته می شود. انتظار انتظار، اصطلاحی است که به معنای عدم رضایت به وضع موجود وانتظار عملی برای تغییر آن وحاصل شدن وضعیت مناسب می باشد(3)بر این اساس می توان فهمید که انتظار مفهومی است مرکب از دو جزء، نفی واثباتی. نفی آنچه در جریان است و اثبات آنچه انتظار وتوقع آن می رود(4). اکنون آنچه بیان شد را در قالب مثالی می آوریم؛ اگر کسی به مسافرتی رود و این سفرش از حد معمول به طول انجامد و از سویی خبری نیز از او بدست نیاید، پدر و مادر از این فرد مسافر و هم از وضعیت موجود ناراضی اند؛ و طالب تغییر این وضعیت هستند. اینان نسبت به وضعیتی که در آن به بسر می برند حالت بی تفاوتی ندارند، بلکه در تمامی لحظات در پی آنند که از سویی از این وضعیت خارج شوند و از طرفی دیگر وضعیت مطلوب را فراهم آورند، این حالت را انتظار می خوانند و این پدر و مادر را منتظر. چه زمانی حقیقت انتظار را درک می کنیم؟ زمانی می توانیم حقیقت انتظار را ادراک کنیم که بدانیم امام زمان(ع) را برای چه می خواهیم و تا این حالت اضطرار و افتقار را نداشته باشیم، دنبال حضرت نخواهیم رفت. پس علت عدم ادراک حقیقی انتظار، نداشتن حالت انتظار است. مادامی که شخص اضطرار نداشته باشد، آرزوی وضعیت بهتر را در سر نمی پروراند و هیچ تهیأ و آمادگی برای تغییر وضعیت موجود از خود نشان نمی دهد. اضطرار یعنی اینکه بدانیم همه درها بسوی من بسته شده است، درست مثل زمانی که به دریا می رویم و در زیر پای خود، شن و ماسه دریا را احساس کرده خیلی مضطر نبوده و از خود و دست و پای خود کمک می گیریم و از شن و ماسه بیرون می آییم و احساس نیاز به نجات غریق نمی کنیم؛ اما وقتی در وسط دریا قرار داریم و پایمان به هیج جا بند نیست و به هر طرف که می چرخیم، موج مانند گردابی ما را در خود می پیچاند، آن نیاز واقعی، که عشق به بقاء و حیات است در درون ما ایجاد اضطرار می کند و صدایمان بلند می شود. اگر مضطر حقیقی هستیم باید روحمان اینگونه برای امام زمان(ع) فریاد بزند، اما متأسفانه مضطر نشده ایم و به حکومت دنیا بر خود راضی شده ایم(4)در انتظار این روحیه (اضطرار) باید حکمرانی کند تا شخص بتواند دوام و استمرار داشته باشد و به فعالیت و کوشش بپردازد، وقتی اضطرار نبود یعنی انتظار نیست و این همان زندگی بدون امید است که رو به تباهی و سقوط کشانده می شود. ادب انتظار کسی که تولد فرزندی عزیز و یا مهمانی محبوب دارد، بی تفاوت، بی خیال، بی توجه و بی مسولیت نیست، انتظار در حالت و در عمل تاثیرگذار است و منتظر آدابی را دنبال می کند؛ 1- توجه 2- عهد 3-انس 4-توسل توجه: وجاهت یافتن است و آنچه باعث می شود به دلدار روی بیاوریم، تجربه جمال، جلال و کمال و تجربه محبت و عنایت اوست. سپس مقایسه دلدارها با هم و مقایسه دلدار با خویش، زمینه ای برای انتخاب و ترتیب اهمیت ها می شود. توجه به امام زمان(ع) که در دعای توسل می خوانیم؛ "انا توجهنا واستشفعنا بک الی الله »(5)از آنجا شکل می گیرد که ما محبوب های دیگر و رهبران دیگر را تجربه می کنیم و به ضعف ها و محدودیت ها و یا پستی ها و زشتی های آن راه می یابیم و از آنجا که می بینیم دیگران مارا برای خویش می خواهند توجه به امام زمان(ع) مرحله رشد و توسعه درونی ما قرار خواهد گرفت کسی که سر در لاک تعلق ها و بت ها، دارد نمی تواند به مهدی(ع) روی بیاورد و نمی تواند همراه حجت بیاید و دوام نمی آورد، از میان راه بریده و به خاطر تعلق ها می ماند. . . همراهی حجت خدا، همراهی در اهداف را می خواهد وآن کسی که به هدف هایی کوتاه تر از ولی، دل بسته است، ناچار از ولی جدا می شود. برای کسی که دنیا برایش وسعت است در کنار مهدی(ع) جایی نیست. برای کسی که وجاهت و آبرو را در حوزه خانواده و فامیل و شهر و مملکت و یا تمام زمین می خواهد وسیله وجاهت او، می تواند دنیا خواهی های متفاوت باشد، اما برای کسی که از حوزه زمین فراتر می رود و عظمت آسمان ها و وجاهت عندالله، و در حضور حق را خواستار می شود. آری، انتظار یعنی توجه پیدا کردن به امام(ع) که انسان را وسعت درونی وسعه صدر می دهد وبجایی می کشاند که معیت و همراهی با اورا رقم می زند وا زبسیاری از تیرها و نیزه های وجاهت دنیایی محفوظ می ماند. عهد با جهت گیری و انتخاب، به ارزش و وجاهت رسیده و با همین جهت گیری بیعت می نماییم "و ابذل مالی و اهلی و نفسی و جمیع ما خولنی ربی بین یدیک و هذا عهدی الیک و میثاقی الیک اذ انت نظام الدین و یعسوب المتقین"(6)انچه دارید نزد ولی می گذارید، چون انچه نزد شما بماند رفتنی و ضایع شدنی است که «ما عندکم ینفد و ماعندالله باق» در هر حال پیمان بر ساختن و سوخنتن و جان باختن و هستی به پای دوست انداختن، پیمان کسانی است که پناهی جز امام زمان(ع) نمی بینند و جز قلعه توحید و ولایت پایگاهی ندارند. آنهایی که از ولی تمنایی دارند در واقع ولی را نردبان خواسته و واسطه هوس هایشان نموده اند، که سوختگان عشق می خواندند؛ ما را از تو به جز تو تمنایی نیست. . . پس در مکتب انتظار عامل "عهد" انسان را سوق به مرحله جان فشانی و سوختن در برابر دوست می کشاند تا جایی که با سوختن همه اطراف خود را روشن می سازد و تعداد فراوانی از این نور بهره مند می گردند. انس در راه هدف های بزرگ، درگیری های بزرگ، و تنهای ها و غربت های وحشتناک این انسان، که ریشه از انس گرفته، دل گرمی، می خواهد و دلگرمی او کسی جز امام زمان(ع) نمی تواند باشد. چون انس با کسی که از همه تعلقات رهایی دارد می تواند انسان را آرام نماید. در انتظار اگر انس نباشد، پذیرش ولایت هم ممکن نخواهد بود، چرا که در بسیاری از افعال و اعمال امام(ع) لب به اعتراض گشوده می شود که فعل امام با اعتقادش همسانی ندارد. ولی وقتی مأنوس بود، ولایت پذیر مطلق خواهد بود و لب به چون و چرا نمودن در افعال و رفتار امام(ع) نمی کند. توسل از ولی خدا کاری باید انتظار داشت که از عهده ی دیگران ساخته نیست، کاری که از تجربه و علم و عقل و غرایز فردی و جمعی ساخته است، نیاز به این وسائل هدایت و قرب ندارد باید به هرکس در هر کاری که برای آن مهیا شده و خلقت یافته توسل جست و بهره گرفت، این سخن حق تعالی است که می فرماید: "ولله الأسماء الحسنی فادعوه بها"(7) و برای خداست اسماءحسنی، پس به وسیله آنها خدا را بخوانید و دعا کنید. از حضرت صادق(ع) روایت شده است: "نحن والله الأسماءالحسنی" به خدا سوگند ما اسماء حسنی هستیم و همچنین امام رضا(ع) فرمودند: "اذانزلت بکم الشدهفاستعینوبنا علی الله عزوجل وهو قوله عزوجل ولله الأسماءالحسنی فادعوبها» بی شک هم کسانی که در دوران انتظار، هراسناک از غرق شدن در گرفتاری ها و سختی های طاقت فرسا هستند بالضروره باید متوسل به امام(ع) شوند و از را ه توسل برای رسیدن به قله تعالی استفاده نمایند. کسانی که در سیل خروشان دریا می خواهند غرق شوند به آنها گفته می شود به قلعه کوهی که مرتفع است بروید، به ماهم دستور داده اند در هر زمانی بالخصوص زمان انتظار حضرت قائم(ع) به سمت حضرت بروید تا از امواج خروشان سیل های آخر الزمان محفوظ بمانید و راه آن توسل و مرتبط شدن با ایشان است و این ادبی است که باید در انتظار رعایت کرد. بالاخره توجه و عهد و انس و توسل ما را به حقیقت انتظار یعنی آمادگی می رساند و این آداب همان زمینه سازی است که نه تنها در فکر و روحیه بلکه در عمل ما موثر خواهد بود. به طوری که ما را آنچنان مودب می نماید که دشمن به هیچ وسیله ای نمی تواند ما را در بحران های گوناگون متوقف نماید.(8) شعار منتظران حضرت مهدی(ع) شعاری که اهل انتظار همیشه در خونشان می جوشد، شعار «یالثارات الحسین(ع)» است که از ظهر عاشورا و از درون خاک خونین کربلا بر خواست و در جام خورشید ریخت و به همه چیز رنگ خون زد. منتظر یعنی کسی که هر زمانش بیداری است، برای مقاومت در مقابله با دشمنان امام حسین(ع) و هر روزش عاشوراست و منتظران مهدی(ع) همچون یاران حسینند که پولاد دل و همه وجودشان یقین به خداست که اگر بر کوه ها روی آورند آنها را از جای برکنند(9) و این شعار نمایانگر تعالی روح منتظران حقیقی حضرت قائم(ع) است که منتظر بذل جان خود هستند تا نثار امام خود نمایند. انتظار چه زمانی آگاهانه است؟ امام صادق(ع) فرمودند: «اقرب ما یکون العباد من الله وأرضی ما یکون منهم اذا افتقدوا حجهالله عزوجل ولم یظهر لهم ولم یعلموا امکانه وهم فی ذلک یعلمون انه لم تبطل حجه الله ولا میثاقه فعندها فتوقعوا الفرج صباحا ومساء»(10)؛«زمانی که بندگان به خدای بزرگ نزدیک ترند و از خدا از ایشان بیشتر راضی است، زمانی است که حجه خدای تعالی از میان آنان ناپدید شود و ظاهر نشود و آنان جایش را هم ندانند. با این همه بدانند که حجت و میثاق خدا از بین نرفته و باطل نشده است. در آن حال، در هر صبح و شام چشم انتظار فرج باشید».فضیلت بندگان خدا در این زمان و رضایت بیشتر خداوند از آنان بدین جهت است که آنان بی آنکه امام خویش را ببینند و معجزاتش را مشاهده کنند و در حیرت ها به در خانه اش پناهنده شوند، تنها با اعتماد به خدا و پایبندی و به تقوی و دوستی اهل بیت(ع)، میثاق الهی را نگهبانی کرده و مرزهای عقیده را پاس می دارند. امام صادق(ع) فرمودند: ابوبصیر خوشا به حال شیعیان قائم ما که در دوران غیبت او در انتظار ظهورش به اطاعت او رو می کنند، آنان اولیاء خدا هستند که هیچ ترس و اندوهی برایشان نیست.(11) با هم آمدن دو وصف «انتظار در غیبت» و «اطاعت در ظهور» برای شیعیان حضرت مهدی(ع) نشان دهنده ی نوعی ملازمت بین این دو وصف است. به این معنا که شیعیان منتظر در دوران غیبت چنان امام خود را شناخته و در اطاعتش می کوشند که اگر دوران ظهور تحقق می یافت، در زمره مطیعین حقیقی او بودند. انتظار، دوران تکلیف حساس . . . غیبت جریانی بسیار عمیق و انتظار، جریانی بسیار سازنده و مهم است. دوره غیبت و انتظار از یک جهت مانند مدتی است که معلم از کلاس خارج می شود تا بنگرد شاگردان در غیاب او چه می کنند، و درباره تعالیم و تکالیف خود چگونه رفتار می نمایند. انسان منتظر، باید همواره مراقب خود باشد و در علم و عمل بکوشد و بداند که معلم. . . در لحظه ممکن است برسد. . . باید همیشه در حالی بسر برد که رضایت کامل خاطر معلم را فراهم آورد. دوران انتظار، دوران تکلیف است و آن تکلیف، نگهبانی دین خداست و حفظ مرزهای عقیدتی و حراست باورهای مقدس است. پیامبر(ص) خطاب به اصحاب فرمودند:. . شما اصحاب من هستید لیکن برادران من، کسانی اند که در آخرالزمان می آیند آنان به نبوت و دین من ایمان می آورند با اینکه مرا ندیده اند. . . هر یک از آنها اعتقاد و دین خویش را با هر سختی نگاه می دارد چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست می کنند یا آتش پر دوام چوب داغ را در دست نگاه می دارد، آن مومنان، مشعل های فروزانند در تاریکی ها، خداوند آنها را از آشوب های تیره و تار «آخرالزمان» نجات خواهد داد.(11) نتیجه گیری: انتظار مفهومی است که در زندگی اجتماعی و فردی بشر نقش بسزایی را ایفا می کند به گونه ای که حرکت و انتظار همیشه در کنار هم قرار دارند و از هم جدا نمی شوند، انتظار تحرک بخش است، و ارزش مردم را از انتظاری که دارند باید شناخت، هرچه انتظار مقدس تر باشد ارزش ایشان والاتر خواهد بود. اگر انتظار از انسان گرفته شود امیدواری به آینده از او جدا شده است و این انسان، ادامه حیات برایش بی لذت خواهد بود و هیچ رشدی نخواهد داشت. حال که منتظر در نعمت انتظار به سر می برد باید آداب آن را نیز رعایت نماید یعنی توجه به امام(ع)، انس او و ارتباطش را و عهدی را که با او می بندد را پایبند باشد تا مشمول فیوضات امام(ع) گردد. همچنین در انتظار مهمترین تکلیف را که حفظ مرزهای عقیدتی است مراعات نماید تااز این طریق آمادگی خود و جامعه را برای ظهور آن حضرت افزون تر نماید و انتظاری را برای خود رقم بزند که ریشه در آگاهی و شناخت داشته باشد نه آنکه بدون علم و بدون مکتب عملی نام خود را منتظر نهد و با این اوصاف منتظر ظهور منجی باشد، بلکه باید با عمل خود افضلیت اعمال را برای خود به رقم بزند که امام صادق(ع) فرمودند: "افضل الاعمال انتظار الفرج" و نفرمودند؛ "افضل الحالات" پس مکتب عملی در انتظار، مهمترین عامل ترقی انسان محسوب می شود که باید بدان توجه نمود. پی نوشت ها: 1-بحار الأنوار، ج 52، ص102 2- آب حیات، ص248 3- توهم در دیدار امام زمان(ع)، ص246 4- مصباح کفعمی، ص495 5- صحیفه علویه، ص56 6- تو می آیی، ص 18،19 7- بحارالانوار، ج52، ص308 8- کافی، ج2، ص127 9- کمال الدین، ج2، ص357 10- غیبت، انتظار، ظهور، ص54 11- بحار الأنوار، ج،52، ص124 منابع ومأخذ: 1-قرآن مجید 2- اصول کافی، کلینی، ترجمه کمره ای محمدباقر، نشر اسوه، چاپ چهارم، قم 3- آب حیات تحقیق، هادی زاده، مجید، انتشارات دار الهدی، چاپ اول، قم 4- انتظار، عامل مقاومت و حرکت –صافی گلپایگانی لطف الله 5-انتظار در اندیشه ها، جمعی از نویسندگان، نشر امام مهدی(ع)، قم 6- بحار الأنوار، مجلسی، محمدباقر، نشر الوفاء، بیروت ،لبنان 7- تو می آیی، حائری، علی، نشر لیلهالقدر، چاپ دوازدهم، قم 8- توهم در دیدار امام زمان(ع)، میرزایی، فاطمه، نشر سائحات، قم 9- کمال الدین وتمام النعمه 10- غیبت، انتظار، ظهور، واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران 11- مصباح کفعمی، تقی الدین ابراهیم بن علی بن حسن کفعمی 12- نرم افزار موعود، حوزه علمیه اصفهان. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه