چرا پيامبر- صلی الله علیه و آله - در غدير خم به طور صريح حضرت علي ـ عليه السلام ـ را به عنوان جانشين خويش انتخاب نکرد؟

نبي مکرم اسلام- صلی الله علیه و آله - بارها به خلافت امام علي ـ عليه السلام ـ تصرح فرمودند و او را به عنوان جانشين پس از خويش معرفي کردند. آن حضرت در همان سال هاي آغازين رسالت و در يوم الدار که نزديکانش را فرا خوانده بود که آنها را به اسلام دعوت کند علي ـ عليه السلام ـ را جانشين پس از خويش معرفي کرد. آن حضرت فرمود: «فَأَنْتَ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وَزِيرِي وَ وَارِثِي وَ خَلِيفَتِي مِنْ بَعْدِي». در غزوه تبوک نيز با به کار بردن لفظ «خليفتي» بار ديگر آن حضرت را به جانشيني خویش برگزيد و فرمود: «فَأَنْتَ خَلِيفَتِي فِي أَهْلِي وَ دَارِ هِجْرَتِي وَ قَوْمِي أَ مَا تَرْضَي أَنْ تَکونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَي إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي». پيامبر- صلی الله علیه و آله - در موارد ديگري نيز آن حضرت را به عنوان جانشين خويش انتخاب کرد. در واقع غدير خم اعلام رسمي خلافت علي ـ عليه السلام ـ در جمع بسياري از مسلمانان، در روزهاي پاياني عمر پيامبر- صلی الله علیه و آله - بود. پيامبر اکرم- صلی الله علیه و آله - در غدير خم خطبه اي ايراد فرموده اند که به خطبه غديريه مشهور است اين خطبه در بسياري از منابع آمده است آن حضرت در اين خطبه چندين مرتبه به جانشيني امام علي ـ عليه السلام ـ پرداخته است. در يک مورد حضرت پس از تلاوت آيه يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْک مِنْ رَبِّک وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُک مِنَ النَّاس، فرمودند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا قَصَّرْتُ فِي تَبْلِيغِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَي إِلَيَّ... فَأُعْلِمَ کلَّ أَبْيَضَ وَ أَسْوَدَ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ ـ عليه السلام ـ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي وَ الْإِمَامُ مِنْ بَعْدِي الَّذِي مَحَلُّهُ مِنِّي مَحَلُّ هَارُونَ مِنْ مُوسَي إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي وَ هُوَ وَلِيُّکمْ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَي عَلَيَّ بِذَلِک آيَةً مِنْ کتَابِهِ- إِنَّما وَلِيُّکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُونَ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقَامَ الصَّلَاةَ وَ آتَي الزَّکاةَ وَ هُوَ رَاکعٌ... «اي مردم من درتبليغ رسالتم کوتاهي نکردم همه بدانند که علي برادر، وصي و جانشين من است جايگاه او نسبت به من همانند جايگاه هارون نسبت به موسي است جز اين که پيامبري بعد از من نيست او سرپرست شما بعد از خدا و رسول است و خداوند در اين خصوص آيه اي بر من نازل کرده است «همانا سرپرست شما خدا و رسول و کساني هستند که ايمان آوردند نماز را برپا کردند و در حال رکوع زکات دادند» و علي بن ابي طالب نماز را اقامه کرده و در حال رکوع زکات داده است. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در موردي ديگر در همان خطبه فرمودند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِيٌّ أَخِي وَ وَصِيِّي وَ وَاعِي عِلْمِي وَ خَلِيفَتِي عَلَي أُمَّتِي؛ اي مردم علي برادر، وصي، نگه دارنده علم من و خليفه من بر امتم است». حضرت علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «أَوْصَانِي رَسُولُ اللَّهِ ـ فَقَالَ يَا عَلِيُّ... فَإِنِّي قَدْ أَخَذْتُ لَک الْعَهْدَ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ ـ بِأَنَّک خَلِيفَتِي وَ وَصِيِّي...؛ پيامبر مرا سفارش فرمود علي جان من در روز غدير خم از مردم عهد گرفتم که تو خليفه و جانشين من باشي...». در منابع اهل سنت بيشتر جمله «من کنت مولاه فهذا علي مولاه» آمده است. آنها لفظ مولي را در اين عبارت به معناي دوست گرفته اند در حالي که قرائن و شواهد نشان مي دهند که منظور پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ از اين جمله اعلام جانشيني علي ـ عليه السلام ـ بوده است؛ چرا که همه مسلمانان در همان روز با علي ـ عليه السلام ـ بيعت کرده و به او با جمله "بخّ بخّ يا عليّ أصبحت مولاي و مولي کلّ مؤمن و مؤمنة" تبريک گفتند و حسان بن ثابت در شعري سرود:" فَقَالَ لَهُ قُمْ يَا عَلِيُّ فَإِنَّنِي رَضِيتُک مِنْ بَعْدِي إِمَاماً وَ هَادِيا؛ پیامبر به علی فرمود: ای علی قیام کن که من رضایت دادم به تو که بعد از من امام و راهنما باشی". بنابراین پيامبر اکرم- صلی الله علیه و آله -، علي- علیه السلام - را بارها به عنوان جانشين خويش برگزيد. آن حضرت در آخرين بار، به طور رسمي و صريح در غدير خم جانشيني آن حضرت را اعلام کردند ذکر اين مطلب در منابع معتبر مي تواند گواهي متقن باشد که پيامبر- صلی الله علیه و آله -، علي ـ عليه السلام ـ را به عنوان خليفه خود انتخاب کرده است؛ منابع اهل سنت، حديث غدير را با تحريف معناي آن نقل کرده و جرياني در تاريخ ايجاد کرده اند که غدير به فراموشي سپرده شود؛ از اين روي در اين جريان تاريخ نگاري، دو رويکرد درباره غدير و برتري علي- علیه السلام - نسبت به ديگران وجود دارد: دسته اول غدير را به کلي فراموش نموده و از ذکر آن پرهيز کرده اند تا در تاريخ گفته نشود و از منابع حذف گردد، دسته دوم: رویداد غدیر را ذکر کرده و آن را به معناي ديگري تفسير نموده و با ذکر فضايل امير مؤمنان- علیه السلام – اين گونه برخوردي داشته اند و اين دوگانگي، تناقضي در اذهان به وجود مي آورد که مردم درباره غدير به نحو ديگري فکر کرده و به آن گرايش پيدا کنند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه