براى این که بتوانیم ریا را از خود دور کرده و خالصانه نماز بخوانیم چه کارهایى را باید انجام بدهیم؟

کسب اخلاص در نیت و عمل ، از دشوارترین گردنه هاى راه ایمان است که دست یابى به آن راه کارهاى مختلفى دارد از جمله : {J الف . تقویت توحید J} کوتاهترین راه عقلى براى رسیدن به اخلاص و ریشه کن کردن « ریا » تقویت توحید در دل مى باشد . منظور از توحید در این مقام ، توحید افعالى است یعنى ، انسان باور کند که فاعل و مؤثرى در عالم جز خداوند نیست لا مؤثر فى الوجود الا اللَّه . اگر براى ما روشن شود که هیچ کس به غیر از خدا منشأ اثرى نیست و بفهمیم که رزق ، عطا ، منع ، غنا ، فقر ، مرض ، سلامتى ، ذلت ، عزت ، زندگى ، مردن و . همه در دست خداوند است و هر آنچه در جهان هست مقهور امر حاکم بى شریک مى باشد ، دیگر دل به دیگران نمى بندیم و خودنمایى در مقابل دیگران برایمان لذتى نخواهد داشت . زیرا ریشه « ریا » یا طمع در مال و منافع دیگر انسان ها است ، و یا محبت و دوست داشتن مدح و ستایش انسان ها ، و یا خوش نداشتن و کراهت از مذمت و ملامت مردم است . اگر ریاکار این سه مشکل را حل نماید ، دیگر دلیلى براى خودنمایى در مقابل انسان ها وجود نخواهد داشت . {J ب . یقین داشتن به مبدا و معاد J} همه ما به خدا و روز قیامت به نوعى ایمان داریم ولى این اعتقاد به مرز یقین نرسیده است ، چراکه به غیر خدا امید مى بندیم و متکى بر این امید ، آنان را در عمل خود شریک مى نمائیم اما اگر ایمان خود را به مرز یقین برسانیم دیگر اعمال خود را براى هیچکس غیر از خداوند متعال انجام نخواهیم داد . این واقعیت با تعابیر گوناگونى در سخنان ائمه دین مورد اشاره قرار گرفته است امیرالمومنین ( علیه السلام ) مى فرماید : « سَبَبُ الْإِخْلَاصِ الْیقِینُ » . 1 ( اخلاص ره آورد یقین است » و در سخن دیگر مى فرماید : « عَلَى قَدْرِ قُوَّهِ الدِّینِ یکُونُ خُلُوصُ النِّیه » . 2 ( اخلاص آدمى به میزان استحکام دیندارى اوست » {J ج - یاس از مردم J} همه انسان ها در توصیف قرآن آنقدر ناتوان هستند که : « لَنْ یخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ یسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَیئاً لا یسْتَنْقِذُوهُ مِنْه » . 3 ( هرگز نمى توانند مگسى بیافرینند ، هر چند براى این کار دست به دست هم دهند ! و هر گاه مگس چیزى از آنها برباید ، نمى توانند آن را باز پس گیرند ! » بنابراین براى دست یابى به اخلاص باید از این خیل ناتوانان قطع امید کرد و این ناامیدى ، اولین گام براى اعمال خالصانه مى باشد . حضرت على ( علیه السلام ) مى فرماید : « أَوَّلُ الْإِخْلَاصِ الْیأْسُ مِمَّا فِى أَیدِى النَّاسِ » . 4 ( نا امید بودن از مردم ، نخستین شرط اخلاص است » . 5 . {J د - بکارگیرى عقل J} از دیگر راه هاى رسیدن به اخلاص به کارگیرى عقل مى باشد . یکى از اصحاب ما از امام باقر ( علیه السلام ) روایت مى کند که فرمودند : « بین حق و باطل فقط بى عقلى وجود دارد ، پرسیدند یا ابن رسول اللَّه این چگونه مى شود ، فرمودند : بنده اى کارى انجام مى دهد و خداوند هم از او راضى مى باشد ولى او غیر از خدا را در نظر مى گیرد ، اگر او در این کار فقط خداوند را در نظر مى گرفت به سرعت به مقصود خود مى رسید » . 6 . {J ح - توجه به آثار و عواقب ریا J} یکى از راه هاى علاج ریا ، توجه به آثار و عقوبات آن است که مى تواند مانع به وجود آمدن و رشد این صفت زشت شود . قرآن در آیات متعددى به نکوهش ریاکار مى پردازد و او را بى بهره و زیان کار معرفى مى کند : بقره ، آیه 264 نساء ، آیه 38 و 142 انفال ، آیه 47 و ماعون ، آیه 6 و . 7 روایات نیز چهره اى زشت از ریاکار ترسیم کرده اند و به شدت سرزنش نموده اند . پیامبراکرم ( صلى الله علیه وآله ) فرمود : « ریاکار در قیامت با چهار نام صدا زده مى شود : اى کافر ! اى فاجر ! اى حیله گر ! اى زیان کار ! عملت نابود شد و اجرت باطل گشت ! پاداش خود را از کسى بخواه که عملت را براى او انجام دادى ! ) . 7 {J و - مقابله با هواى نفس J} یکى دیگر از موانع دست یابى به اخلاص در نماز ، هواى نفس است که سرچشمه اخلاص را تیره مى سازد حضرت على ( علیه السلام ) مى فرماید : « چگونه توانایى بر اخلاص دارد کسى که هواى نفس بر او غالب است . » . 8 لذا اگر کسى مى خواهد نمازى خالصانه اقامه نماید باید با هواى نفسانى خویش مبارزه نماید . {J ه - محدود نمودن دامنه آرزوهاى دراز J} هم چنین براى خلوص داشتن در عبادت ، باید دامنه آرزوهاى دور و دراز را جمع نمود حضرت على ( علیه السلام ) مى فرماید : « قَلِّلِ الآْمَالَ تَخْلُصْ لَکَ الْأَعْمَال » . 9 ( کم کن آرزوهایت را تا عمل هایت خالص شود . » {J ى - تمرین در مقام عمل J} پس از تفکر در فواید و آثار و برکات اخلاص و شناخت روش هایى که موجب مى شود تا عبادات از جمله نماز از روى خلوص نیت انجام گیرد ، باید در مقام عمل نیز به تمرین پرداخت و با سعى و تلاش ، از کارهایى که به اخلاص نیت صدمه مى زند ، پرهیز نمود و کارهایى را که در خلوص نیت نقش دارند ، انجام داد . . 10 ( 1 ) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص . 62 ( 2 ) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص . 93 ( 3 ) حج ) 22 ( ، آیه . 73 ( 4 ) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص . 198 ( 5 ) محمد رضا رضوان طلب ، پرستش آگاهانه ، ستاد اقامه نماز ، 1375 ش ، دوم ، ص . 114 ( 6 ) بحار الأنوار ، ج 69 ، ص . 299 ( 7 ) ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ، ص . 255 ( 8 ) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص . 306 ( 9 ) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص . 155 ( 10 ) سعید شمس ، پرسمان قرآنى نماز ، سبط اکبر ، پاییز 1387 ش ، سوم ، ص . 203 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه