نام مادر امام زمان(عج) چیست؟

مادر امام زمان ،نرجس دختر یشوعا، پسر قیصر روم است و مادر او از نوادگان شمعون و فرزند کلیسا و انجیل. نامهای دیگر این بانو، ریحانه، سوسن، صیقل [یا صقیل]، خَمط، نسیم و ... است که بنا بر روایات چون باردار به نگین ولایت، حضرت ولی عصر(عج)، بود او را صیقل نامیدند .نکته قابل توجه اینکه در اصل حدیث واژه «صقیل» بوده است ولی در «نجم الثاقب» به صیقل تبدیل شده است.3 در کتب لغت واژه صقیل به معنای برّاق و جلادار آمده است و واژه صیقل به معنای تیزکننده شمشیر. با توجه به متن روایت که علت نام صیقل را بارداری نرجس به فرزند عزیزش می داند واژه «صقیل» بیش از «صیقل» برای نام ایشان مناسبت دارد اگر چه می توان ارتباطی بین این دو نام ایجاد کرد، و گفت که چون برای جلا دادن از اشیاء الماس گونه استفاده می کنند لذا این دو با هم تفاوت چندانی ندارند ولی قول اول بهتر است. در لغت «صَقلیّه» را نام جزیره ای در جنوب غربی ایتالیا می دانند و شاید نام صیقل یا صقیل به علت انتساب نرجس به حوالی این مکان جغرافیایی باشد. در مجمع البحرین نیز نام مکانی ذکر شده که تا حدودی شباهت به این نام دارد.«خمط» نام دیگر ایشان است که در وفیات الاعیان آمده است و در کتب لغت این واژه، «خوشبوی» گردیدن و «بدبو» گردیدن معنا شده است یعنی دو معنای متضاد دارد، در مفردات نیز می خوانیم خمط گیاه بی خار است. ابومحمد بن شاذان از امام حسن عسگری(ع) در مورد آخرین حجت خدا و نام مادرش می پرسد؛ حضرت می فرماید: اُمّه ملیکة التی یقال لها بعض الایام سوسن و فی بعضها ریحانة و کان صقیل و نرجس ایضا من اسمائها.مادرِ او ملیکه است که برخی مواقع به او سوسن گفته می شود و گاهی اوقات ریحانه. و صقیل و نرجس از دیگر نامهای اوست.ماریه و نسیم دو نام دیگر مادر امام زمان(ع) است که شیخ صدوق از آن یاد می کند و «وِرداس» به معنای گلگون هم آمده است.در باره نام مبارک مادر امام زمان(ع) حدیث دیگری وجود دارد که مرحوم شیخ صدوق آن را از جابر بن عبداللّه انصاری نقل می کند. جابر بن عبداللّه از لوح و صحیفه حضرت فاطمه(س) نام مادر حضرت را این گونه بیان می کند :«اُمّهُ جاریةٌ اسمُها نرجس»؛ مادر او کنیزی است که نامش نرجس است.نرجس دختر یشوعا، پسر قیصر روم است و مادر او از نوادگان شمعون و فرزند کلیسا و انجیل. نامهای دیگر این بانو، ریحانه، سوسن، صیقل [یا صقیل]، خَمط، نسیم و ... است.با توجه به این روایت درمی یابیم که شایستگی و وارستگی این بانو به گونه ای است که نام او در صحیفه فاطمه(س) آمده است. گفته شده است که نرجس کنیز نبوده و تبار و خانواده گرامی او مشخص است ولی چون در میان اسیران از روم به بغداد آمده بود و او را از برده فروشی خریداری کرده بودند او را کنیز و جاریه نامیدند و پس از تولد فرزندش «امُ ولد» خوانده شد. در مورد وجود نامهای متعدد کنیزان و بویژه نامهای زیبای این بانوی گرامی دو احتمال وجود دارد:الف) صاحبان کنیزان برای خوشامد آنها از نامهای گلها استفاده کرده و در زمانهای مختلف آنان را با نامهای گوناگون صدا می زدند و یا اینکه چون هر کنیزی پس از خریداری متعلق به صاحب جدید خود می شد هر مولایی نامی بر وی می گذاشت و تعدد نامها به این دلیل است. لازم به ذکر است که در مورد نرجس خاتون، خرید و فروش تنها یک بار صورت گرفت و آن هم از سوی امام(ع) بوده است. از این رو قسمت اول این بحث، احتمال قوی تری است.ب) به علت مخفی بودن تولد حضرت مهدی(ع) و منحرف کردن اذهان جاسوسانی که در خانه امام حسن عسگری(ع) رفت و آمد داشتند این بانوی کریمه با نامهای متعدد خوانده می شد تا آن نور اعظم محفوظ بماند.بانو نرجس از سوی پدر به خاندان قیصر روم متصل می گردد و به فرموده امام حسن عسگری(ع) ـ در جواب محمد بن عبدالجبار که پرسید یتولد هو یا بن رسول اللّه ؟ وصی شما از چه کسی زاده می شود؟ «من ابنة قیصر ملکُ روم از دختر (نواده) قیصر روم. لذا او از تبار قیصر است.در کتاب تاریخ بزرگ جهان نوشته کارل گریمبرگ خصایل قیصر این گونه به تصویر کشیده شده است:«قیصر قدرت را در پرتو اسلحه و زور به دست آورد ولی هرگز آهنگ آن نداشت که همیشه بر اسلحه متکی باشد و حتی نگهبانان شخصی را هم برای خویش نگاه نداشت و هیچ کس پیش از وی چنین جوانمردانه از قدرتش استفاده نکرده بود. هیچ کدام از پادشاهان عصر باستان به اندازه قیصر از عصر خود جلوتر نرفته بودند. »در جای دیگر همین مورخ می نویسد:«قیصر نمونه بارزی از رومیانی بود که سرشار از خونسردی، خویشتن داری و مال اندیشی می باشد.«مومسِن» وی را یگانه مردی می بیند که سلطه جهانیِ او، وی را از راه به در نبرده است.»صفاتی چون جوانمردی، خویشتن داری، آرمانی بودن و آینده نگری و ... از جمله صفات قیصر است که طبیعتا در فرزندان وی مثل یشوعا، پدر نرجس، ظهور و بروز نموده و این بانوی بزرگوار نیز از آنها بی بهره نخواهد بود. شیخ صدوق می نویسد: «نرجس در قصر قیصر روم شرقی، جد پدری خود، رشد کرد. » و منظور از قیصر در این عبارت همان قیصر، با صفاتی که گفته شد، است. گفتنی است که همه پادشاهان روم را قیصر می نامند و شاید جد نرجس خاتون «توفیل» و یا «میخائیل بن توفیل» باشد که در زمان معتصم عباسی پادشاه روم بوده اند. جدّ مادری نرجس، شمعون است که برخی از صفات معنوی و روحانی و حق جویانه نرجس، ارمغان این بزرگ مرد مسیحیت است. حضرت ولی عصر(ع) سخنی دارد به بلندای آفتاب و زیبایی مهتاب؛ می فرماید :«یا معشر الخلائق! ... اَلا و من اراد ان ینظر الی عیسی و شمعون فها انَا ذا عیسی و شمعون ... »ای مردم ... بدانید اگر کسی بخواهد عیسی و شمعون را بنگرد همانا من عیسی و شمعون هستم.حضرت با این جمله جدّ مادری خویش را که ریشه دوم اوست معرفی نموده و با این سخن نقش عظیم مادر را بیان می فرماید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه