صدقه با إنفاق چه فرقی داره?آیا فقط مالی هست صدقه و إنفاق?

انفاق و صدقه هر دو به معنای خرج کردن مال در راه خدا اعم از واجب و مستحب است و هر دواز نظر روایات اسلامی معنای گسترده و وسیعی دارند . براى اینکه بدانیم مفهوم انفاق تا چه حد در اسلام گسترده است کافى است حدیث زیر را مورد توجه قرار دهیم:پیغمبر گرامى اسلام ص فرمود:کُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ وَ کُلُّ مَا أَنْفَقَ الْمُؤْمِنُ مِنْ نَفَقَةٍ عَلَى نَفْسِهِ وَ عِیَالِهِ وَ أَهْلِهِ کُتِبَ لَهُ بِهَا صَدَقَةً وَ مَا وَقَى بِهِ عِرْضَهُ کُتِبَ لَهُ صَدَقَةً الْخَبَرَ مستدرک الوسائل ج 7 ص 239 باب 38هر کار نیکى به هر صورت باشد صدقه و انفاق در راه خدا محسوب مى شود (و منحصر به انفاقهاى مالى نیست).و هر چیزی که انسان مومن براى حوائج زندگى خود و خانواده خود صرف مى کند صدقه نوشته مى شود.و آنچه را که انسان آبروى خود را با آن حفظ مى کند صدقه محسوب مى گردد .لفظ صدقه در قرآن بسیار آمده است. صدقه نیز همانند زکات، در اصطلاح متشرعه، مفهوم خاصی پیدا کرده و تنها بر کمکهای مالی مستحبی، که شخص وظیفه شناس و متعبد، علاوه بر تکلیف واجب خود، به فقرا می دهد، اطلاق می شود که نقطه مقابل زکات واجب مالی است؛ اما در قرآن، صدقه نیز همانند زکات، مفهومی بسیار گسترده دارد و علاوه بر صدقات مستحب، بر زکات واجب هم اطلاق می شود؛ چنان که در این آیه آمده است: «انما الصدقات للفقراء و المساکین و العاملین علیها و المؤلفة قلوبهم و فی الرقاب والغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضة من الله و الله علیم حکیم؛ (1) صدقات تنها برای نیازمندان، مساکین، کارگزاران آن، کسانی که باید دلها شان را به دست آورد، در راه آزاد شدن بردگان، وامداران، در راه خدا و برای در راه ماندگان باید صرف شود و این فریضه ای است از سوی خداوند و خداوند دانا و حکیم است». در این آیه، واژه صدقه در مورد زکات واجب به کار رفته و راه های مصرف آن را نیز بر می شمارد. صدقه در قرآن، در موارد مستحبی نیز به کار رفته و حتی در مواردی مثل مهریه ازدواج نیز از مشتقات همین ماده استفاده شده است: «و آتوا النساء صدقاتهن نحلة» (2). در این جا »صدقه« به ضم دال، که هم ریشه با صدقه است، بر مهریه زن اطلاق شده است. می توان گفت که در مجموع بیش از بیست مورد در قرآن از واژه صدقه و مشتقات آن مانند: تصدق، صدْقه، مصدقین، مصدقات، متصدقین و متصدقات استفاده شده است در قرآن در باره صدقه، تعابیر زیبایی آورده شده و یا نتایج جالبی بر آن بار شده که افراد را به آن ترغیب می کند؛ مثل آن که می فرماید: »اگر صدقه خود را مخفی بدارید، بهتر است و گناهان شما را جبران می کند و در هر حال، خداوند از کارهای شما آگاه است.«(3) و »با گرفتن صدقه، آنان را پاکیزه گردان«(4) و »چندین برابر آن را پس خواهند گرفت«(5) و »خدا آنان را پاداش می دهد«(6) و »خداوند برایشان زمینه بخشش و پاداش عظیم فراهم کرده است«(7). پی نوشت ها: 1: توبه 60. 2: نساء 4. 3: بقره 271. 4: توبه 103. 5: حدید 18. 6: یوسف 88. 7: احزاب 35. اخلاق در قرآن, ج3 در روایات اسلامی برای «صدقه» نیزتوسعه و گستردگی عجیبی قایل شده اند و معنای آن را از حدود تنگ و کوچکی که در ذهن ماست بسیار فراتر برده اند. در روایت می خوانیم:«کل معروف صدقه؛ هر کار نیک و پسندیده ای صدقه است»(میزان الحکمه، ج 5، ص 324، ح 10375، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362). از بعضی روایات به دست می آید که صدقه تنها کمک به فقیر نمی باشد بلکه انجام کار خیر و نیکی در مورد افراد ثروتمند نیز صدقه شمرده شده است مثل حدیث: «کل معروف صدقه الی غنی او فقیر ؛(همان، ح 0376). در بعضی روایات آموختن علم و دانشی که موجب رشد و هدایت کسی گردد صدقه به حساب آمده است (همان،ح 10378). در برخی روایات ایجاد تفاهم و آشتی میان دو نفر و اصلاح بین آنها را از صدقه شمرده اند (همان، ح 10379).و نیز کلام خوب و مفید و پاکیزه و هر گامی که به طرف نماز برداشته شود صدقه است(همان، ح 10380). و حتی لبخند و تبسم در چهره برادر دینی و امر به معروف و نهی از منکر و راهنمایی فرد گمشده و برداشتن سنگ و خار و استخوان تیر از سر راه مردم صدقه شمرده شده است (همان، ح 10383). و عجیب این است که لازم نیست انسان کاری انجام دهد تا صدقه به شمار آید بلکه گاهی ترک برخی کارها و انجام ندادن آن صدقه محسوب می گردد، چنانچه در روایت آمده است: زبانت را نگه دار، که این صدقه ای بر خودت می باشد(همان، ص 326، ح 10387). و نیز در روایتی ترک شر و بدی صدقه به شمار آمده است (همان، ح 10388).در روایات اسلامی امور مختلفی به عنوان بهترین صدقه معرفی شده است مثلا: 1- بهترین صدقه آن است که انسان در حال صحت و سلامت و در عین علاقمندی به چیزی آن را صدقه دهد(همان، ح 10389).- بهترین صدقه آن است که از طرف فردی که خود تنگدست است در پنهانی به فقیر داده شود(همان، ص 327، ح 1039)- بهترین صدقه، صدقه زبان است که با آن خون ها حفظ شود و امور ناگوار دفع گردد و نفعی به برادر مسلمان برسد (همان، ح 10396).{بهترین صدقه آن است که مسلمانی علمی را بیاموزد سپس آن را به برادر مسلمانش یاد ده} (همان، ص 328، ح 10399). 5- بهترین صدقه، حرف خوب است}(همان، ح 10401).{ 6- بهترین صدقه، صدقه بر بستگانی است که با انسان دشمنی می ورزند(همان، ح 10402).{ 6- بهترین صدقه، صدقه بر اسیری است که چشمانش از گرسنگی بی فروغ و سبز گشته است(همان، ح 10403). 8- کمک به ضعیف از برترین صدقات است (همان، ح 10404). 9- برترین صدقه، خنک کردن و سیراب کردن جگر سوزان است(همان، ح 10405). 10- برترین صدقه، صدقه در ماه مبارک رمضان است(همان، ح 10407). البته این روایات هیچ گونه تعارضی با هم ندارند و هر کدام متناسب با شرایط و وضع موجود، بهترین صدقه به شمار می آیند و به عبارت دیگر بهترین صدقه بودن عملی از جهتی خاص و شرایطی مخصوص، منافاتی با بهترین صدقه بودن عمل دیگری از جهتی دیگر و در شرایط خاص خود ندارد و هر کس به هر کدام عمل نماید، بهترین صدقه را انجام داده و بهترین پاداش را نیز دریافت خواهد کرد . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 7/100105897) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه