من متأسفانه نمى تونم به طور مرتب نماز بخونم، نمازهایم را عقب اندازم گاهى فراموش مى کنم، گاهى هم تنبلى مى کنم و گاهى نیز نمازم از عمد قضا مى شود. علت آن چیست و چى کار باید بکنم؟

براى حل این مشکل ابتدا باید با بررسى عوامل سستى در نماز به ریشه یابى عامل اصلى این مساله در خود پرداخت ، سپس راهکار مناسبى را براى حل آن در پیش گرفت . در پاسخ به این سوال به چند مورد از عواملى که در میان جوانان و نوجوانان شیوع بیشترى دارد اشاره نموده و راهکار پیشنهادى خود را جهت برطرف نمودن آن را نیز ذکر مى کنیم . {J ضعف و سستى در مبانى دینى و اعتقادى J} وقتى نوجوان و جوان فاقد باور عمیق و ریشه دار نسبت به خدا و معاد باشد نه پشتوانه اى از عشق دارد تا او را برانگیزد و نه انگیزه اش چون خوف و هراس از بازخواست اخروى تا او را به اداى تکلیف دینى وادارد . راهکار : مطالعه کتب اعتقادى . 1 و برقرارى ارتباط با روحانیون و حضور در مجالس سخنرانى علما {J انتظار و تلقى ناروا از نماز J} وقتى جایگاه نماز درست تحلیل و تبیین نشود ممکن است بعد از مدتى نماز کنار گذاشته شود یا منظم برپا نشود که این نیز به حذف نمازانجامد . گاه از نوجوان مى پرسیم چرا نماز نمى خوانى ؟ و پاسخ این است که هرچه از خدا خواستم که به فلان خواسته و آرزویم برسم ، نرسیدم و دیگر نماز نمى خوانم ، یا مدتى نماز خواندم و دیدم مشکلم حل نشد یا به خواسته ام نرسیدم ، دیگر نمى خوانم ! استفاده ابزارى از نماز ، القاى خانواده ها که اگر نماز بخوانى ، در امتحان قبول مى شوى و نماز را درحد مشکل گشاى مسائل عادى زندگى - حتى گاه خواسته هاى نامعقول - تلقى کردن ، آفت و آسیب بزرگ براى نماز خواندن است . مشهور آن است که در فصل امتحان ، نماز خواندن دانش آموزان و دانشجویان رایج تر مى شود و پس ازامتحان - به خصوص اگر با ناکامى مواجه شوند - تعطیل مى شود ! راهکار : لازمه تغییر این دیدگاه غلط ، مطالعه و آشنایى بیشتر افراد راجع به فلسفه نماز مى باشد . {J انباشت پرسش ها و تردیدها J} نوجوانان و جوانان پرسشگر و کنجکاوند . براساس حق پرسشگرى و کنجکاوى ، از نماز هم مى پرسند ، چرا نماز ؟ چرا این گونه ؟ چرا هروقت دلم خواست نخوانم ؟ چرا به هر سمت نخوانم ؟ چرا هر مقدار دوست داشتم و کشش داشتم نخوانم ؟ اصلاً چرا بخوانم ؟ و چرا . . . اگر این پرسش ها ، پاسخ دقیق و مجاب کننده نیابند یا پرسشگر به دلیل سؤال ، تحقیر و تمسخر و متهم شود و یا پاسخ ها انحرافى باشد ، موریانه تردید ، شک ، تزلزل و درنهایت پرهیز و ستیز وجود وى را پرخواهدکرد به خصوص اگر این سوالات در برخى محیطهاى دانشجویى توسط افراد مغرض یا نادان با شبهات اعتقادى همراه گردد . راهکار : ایجاد موقعیت ها و فرصت هایى براى سؤال ، حتى طرح سؤالات احتمالى در فضایى سرشار از عاطفه و محبت ، تشویش ها و تردیدها رازداید لذا براى حل این مشکل ارتباط مستمر با مراکز پاسخگویى به سوالات دینى - همچون مرکز مشاوره نهاد رهبرى در دانشگاه ها . 2 و یا مرکز ملى پاسخگویى به سوالات دینى . 3 - توصیه مى شود . {J گناه آلودگى J} گناه به طور طبیعى موجب دور شدن انسان از مسائل معنوى مى گردد اما اثر ویژه اى که در جوانان و نوجوانان دارد آن است که موجب ناامیدى آنها از درگاه الهى گردیده و به مرور موجب سستى آنها نسبت به نماز و تمامى اعمال عبادى مى گردد . راهکار : راه حل این مشکل ترک گناه و بازگشت به درگاه الهى مى باشد که در قرآن کریم آمده است : إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ ( . 4 خداوند ، توبه کنندگان را دوست دارد ، و پاکان را ( نیز ) دوست دارد . و بهترین روش ترک گناه نیز بکارگیرى سیستم مراقبه ، مشارطه محاسبه باشد ، یعنى در طول روز مراقب اعمال خویش باشید و شب هنگام محاسبه کند تا ببینید به وظایف و برنامه هایى که دین از افراد با ایمان توقع دارد عمل کرده یا نه و در صورتى که عمل نکرده باشد با خود شرطى را بگذارید تا خود را مقید به ان اعمال نماید . {J عدم احساس نیاز J} عدم برآورد صحیح نیازها ، موجب غفلت از ضرورتها مى گردد . از همین رو برخى افراد به هنگام روبرو شدن با مشکلى گرایش شدیدى به نماز و دعا پیدا مى کنند اما پس از پشت سر گذاشتن مشکل همه چیز را تمام شده مى دانند لذا به سرعت وضعیت گذشته خود را فراموش کرده و به مسائل معنوى کم توجه مى شوند و حتى بعضى به آن پشت مى نمایند . خداوند متعال در وصف چنین افرادى فرموده است : « وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنیباً إِلَیهِ ثُمَّ إِذا خَوَّلَهُ نِعْمَهً مِنْهُ نَسِى ما کانَ یدْعُوا إِلَیهِ مِنْ قَبْلُ وَ جَعَلَ لِلَّهِ أَنْداداً لِیضِلَّ عَنْ سَبیلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِکُفْرِکَ قَلیلاً إِنَّکَ مِنْ أَصْحابِ النَّارِ » . 5 ( هنگامى که انسان را زیانى رسد ، پروردگار خود را مى خواند و به سوى او باز مى گردد امّا هنگامى که نعمتى از خود به او عطا کند ، آنچه را به خاطر آن قبلاً خدا را مى خواند از یاد مى برد و براى خداوند همتایانى قرار مى دهد تا مردم را از راه او منحرف سازد بگو : « چند روزى از کفرت بهره گیر که از دوزخیانى ! » راهکار : دقت در این مساله که انسان نه تنها به هنگام بروز مشکلات به خداوند متعال نیازمند است بلکه نمى تواند حتى یک لحظه از خداوند متعال بى نیاز باشد چراکه به ثمر رسیدن هر تلاش و کوششى در گرو اراده خداوند است . {J تسویف ( واگذارى امور به آینده ) J} برخى از جوانان با وجود این که چند سالى است که وارد سن تکلیف شده و در مقابل تعالیم و دستورات دین مکلف مى باشند و بر آنها واجب است که به احکام دینى گردن نهند ولى با این توجیهات که ما هنوز جوانیم و تازه اوایل عمر ماست و تا پیرى فرصت داریم و بهانه هایى از این قبیل در نماز خواندن خود سستى مى نمایند . راهکار : براى تصحیح این دیدگاه غلط تنها لازم است هر از چندگاهى انسان سرى به قبرستان ها بزند و جوانان و نوجوانانى که سر به تیره تراب گذاشته اند را ملاحظه نماید . {J محیط خانواده و بى توجهى والدین J} بى توجه بودن یا کم توجهى پدر و مادر یا مربى خانواده نسبت به فرزندان در محیط خانه و سطحى نگرى آنان در ابتداى نوجوانى فرزندان یا احیانا بى مبالا تى اعضاى خانواده نسبت به مسائل دینى خصوصا فریضه نماز تاثیر بسزایى در تربیت جوانان و نوجوانان به جاى مى گذارد . بعنوان مثال فرزند اگر در خانه اى رشد کند که در آن خانه کسى به نماز اهمیت ندهد یا در قبال مسائل دینى خود را مسئول ندانند یا خود اهل نماز باشند ولى فرزند خانواده را تحریص و تشویق به نماز ننمایند قطعا فرزند آن خانواده اهل نماز و عبادت نخواهد شد . راهکار : اصلاح رفتار والدین و توجه بیشتر آنها به نماز در جلوگیرى از این روند موثر است . {J خجالت کشیدن J} خجالتى بودن یکى از ویژگى هایى مى باشد که موجب مى شود برخى جوانان و نوجوانان از ابراز عقاید حقه خود ممانعت به عمل بیاورند مثل زمانى که فرد در جمع مهمانى ها و مجالس قرار مى گیرد و خجالت مى کشد وضو گرفته و نماز بخواند . راهکار : ایجاد اعتماد به نفس براى مقابله و مواجهه با محیطهاى ناسالم تمسخرهاى افراد نادان و همچنین خجالتى بودن . زیرا بعضاً ممکن است نو جوانى که اقدام به خواندن نماز مى کند در چنین شرایطى اگر اعتماد به نفس نداشته باشد از میدان بدر رفته و نماز را ترک کند . {J تحمیل عبادات مستحبى به خود به هنگام عدم آمادگى روحى J} انسان براى انجام اعمال مستحبى ( همچون نماز شب و خواندن ادعیه حضور در مراسمهاى معنوى ) همواره از لحاظ روحى داراى آمادگى باشد بلکه گاهى اوقات در حال نشاط و آمادگى معنوى و گاهى اوقات هم آمادگى و نشاط لازم را ندارد . لذا اگر فردى در حالت ادبار و بى میلى به انجام مستحبات پرداخته و این امور را به خود تحمیل نماید به مرور زمان موجب دل زدگى از امور معنوى همچون نماز مى گردند . راهکار : رعایت حد اعتدال در عبادات و تنظیم عبادات متناسب با شرایط روحى خود . {J خستگى ناشى از فعالتهاى روزانه J} مشغول نمودن بیش از حد و توان خود به امورات مادى و فعالیتهاى جنبى جوانان موجب خستگى جسمى مى شود و این خستگى جسمى بدنبال خود خستگى روحى و بى حالى نسبت به نماز و دیگر عبادات را نیز بدنبال خواهد داشت . راهکار : تنظیم برنامه اى منسجم براى طول روز ، بگونه ایکه بتوان هم نشاط عبادى خود را حفظ کرد و هم فعالیت هاى دیگر زندگى اعم از تفریح ، ورزش و کار و تحصیل خود را به خوبى ادامه دهید . {J مزاحم دانستن نماز براى کارهاى شخصى J} برخى چون در وقت نماز مشغول کارها و اعمال شخصى خود هستندخواندن نماز را به وقت دیگرى موکول مى کنند و هرگاه فرصت هاى اولیه براى اقامه و برپایى نماز از دست رفت ، به تدریج بعد از استراحت چون دوباره مشغول فعالیت مى شوند اقامه نماز را مانعى براى انجام کارخود مى دانند . راهکار : رفع این مشکل به معرفت انسان نسبت به خداوند متعال بستگى و ایمان به وعده هاى الهى دارد و این که انسان هر چیزى را در مدار مسائل مادى ارزیابى ننماید و بداند که رفع مشکلات ، روزى ، موفقیت و . . . در پرتو عنایت الهى مى باشد . {J فقدان برنامه ریزى J} به عنوان نمونه دانشجویان قبل از ورود به دانشگاه معمولا تحت نظارت والدین خود داراى برنامه اى منظم مى باشند ( هم براى مسائل مادى و هم معنوى ) اما به محض ورود به دانشگاه روال عادى زندگى افراد تغییر کرده به گونه اى که تقریبا تمامى مسئولیتهاى زندگى از جمله برنامه ریزى فعالیتهاى روزانه بر عهده خود دانشجو قرار مى گیرد . و متاسفانه برخى از دانشجویان به دلیل فضاى باز محیطهاى دانشجویى نمى توانند آنگونه که باید و شاید زندگى دانشجویى خود را بر اساس برنامه منظمى تنظیم نماید تا هم بتوانند به نحو شایسته اى فعالیت هاى درسى خود را پیگیرى نمایند و هم از مسائل معنوى مانند نماز دور نمانند . راهکار : تنظیم برنامه زندگى بر اساس دستور رسول خدا ( صلى الله علیه وآله ) که توصیه فرمودند : سزاوار است براى عاقل اگر مغلوب هواى نفس نباشد که شبانه روز خود را چهار قسمت نماید ، اول : در یک قسمت حساب نفس خود را نماید تا ببیند در شبانه روز چه کسب کرده خوبى یا بدى ، دوم : در یک قسمت حوائج خود را از حقتعالى بخواهد و با او مناجات کند و تفکر در صنایع و مخلوقات خداوند بنماید ، سوم : در یک قسمت خلوت کند با برادران و دوستان ( و باید ایشان برادران و دوستانى باشند که عیبهاى او را بگویند و او را از عیوبش اعراض دهند ) چهارم : یک قسمت را از براى نفس خود گذارد که صرف در لذتهاى حلال کند . . 6 {J همنشینى با دوستان ناباب J} بدیهى است که نقش بسیار مهم دوستان در شکل دهى شخصیت انسانى خصوصا در سنین نوجوانى و جوانى را نباید نادیده گرفت . چه بسا جوانانى که در مسائل دینى علاقمند و به دیندارى خود راغبند و لیکن در محیطهاى که در آن ساعاتى را سپرى مى سازند با افرادى آشنا شوند که کارهاى نادرست انجام مى دهند یا حرفهاى لغو و بیهوده مى زنند به مرور زمان موجب مى گردد که حالات و رفتار آنها در روح انسان تأثیر بگذارد و به تدریج او را در دام بى نمازى و لا ابالى گرى گرفتار نمایند . راهکار : تجدید نظر در دوستان و انتخاب دوستان مسجدى {J تمسخر افراد جاهل و نادان J} برخى اوقات نیز تمسخر افراد نادان موجب سستى دیگران نسبت به نماز مى شود . راهکار : تقویت اعتماد به نفس {J سبک شمردن نماز و خوش شانسى J} بنده دانشجویى 21 ساله دو سال است ساکن خوابگاه هستم . ماجرا از این قرار است که بنده یک دوست و هم اتاقى دارم که نماز نمى خواند ، سوال من این است که با وجود این که تقریبا به یک اندازه در درس خواندن تلاش مى کنیم ولى او به مراتب از من در کسب نمره موفق تر است وبسیار خوش شانس و خوش اقبال بوده و همیشه با غرور مى گوید خدا با من است . حال سوال من این است چگونه این فردى که نه مقید به نماز است ، نه مقید به روزه و واجبات است و از ارتکاب بعضى معاصى که بنده مرتکب شوم ابایى ندارد پس چرا از من موفق تر است ؟ در پاسخ به این سوال چند نکته مهم که برگرفته از آیات و روایات است را ذکر مى نمائیم . اول - خداوند متعال مى فرماید : « إنّ اکرمکم عند الله أتقیکم » تقوا ، عمق دین است . اگر تقوا داشته باشید رستگار خواهید شد . این یک قانون تخلف ناپذیر است . خداوند در سوره شمس 11 بار قسم یاد مى کند تا بفرماید که « قد أفلح من زکّیها » همانا کسى که تزکیه ( و تقوا ) ( - ( پیشه ) - ) کرد رستگارشود . مفهوم آن این است که انسان بى تقوا که اهل غیبت ، بد دهانى و . . . . است ، نماز نمى خواند و روزه نمى گیرد ، قطعاً رستگار نخواهد شد مگر این که از این مسیر اشتباه برگردد . دوم - اقبال هاى دنیوى نشانه محبوب بودن نزد خداوند نیست همان طور که نشانه مبغض بودن هم نیست . خداوند در سوره « زخرف » به تمامى کسانى که ممکن است موفقیت هاى مادى را به عنان معیار دورى و نزدیکى افراد به خدا قرار دهند چنین پاسخ مى دهد : « اگر بهره مندى کفار از مواهب مادى سبب نمى شد که همه مردم ، امّتِ واحد گمراهى شوند ، ما براى کسانى که کافر مى شدند خانه هائى قراردادیم با سقفهائى از نقره و نردبان هائى که از آن بالا روند ! و براى خانه هاى آنها درها و تختهائى ( زیبا و نقره گون ) قرار مى دادیم که بر آن تکیه کنند . و انواع وسائل تجملى ، ولى تمام اینها متاع زندگى دنیاست و آخرت نزد پروردگارت از آن پرهیزگاران است . هر کس از یاد خدا رویگردان شود شیطانى را به سراغ او مى فرستیم و همواره قرین او باشد . و آنها ( شیاطین ) این گروه را از راه خدا باز مى دارند ، در حالى که گمان کنند هدایت یافتگان حقیقى آنها هستند . تا زمانى که نزد ما حاضر شود مى گوید : « اى کاش میان من و تو فاصله مشرق و مغرب بود ، چه بد همنشینى هستى تو ! هرگز این گفتگوها امروز به حال شما سودى ندارد ، چرا که ظلم کردید ، و همه در عذاب مشترکید . » . 7 فردى که پرسشگر محترم در سوال خود نام برده ، اگر تغییر مسیر ندهد مصداقى از این آیات خواهد بود . سوم - یک نکته طلایى این است که قرار نیست ما در این دنیا همه چیز را ببینیم . باید دنبال وظیفه مان که همانا « تقواى الهى » است باشیم نه منتظر بلا و مصیبت دیگران . خداوند ، عالم و حکیم است و مى داند که چه کارى به صلاح بندگانش است . یکى از صفات برجسته متقین « ایمان به غیب » است . خداوند متعال مى فرماید : « ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقینَ الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ وَ یقیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ » . 8 ( آن کتاب با عظمتى است که شک در آن راه ندارد و مایه هدایت پرهیزکاران است . ( پرهیزکاران ) کسانى هستند که به غیب ( - ( آنچه از حس پوشیده و پنهان است ) - ) ایمان مى آورند و نماز را برپا مى دارند و از تمام نعمتها و مواهبى که به آنان روزى داده ایم ، انفاق مى کنند و آنان که به آنچه بر تو نازل شده ، و آنچه پیش از تو ( بر پیامبران پیشین ) نازل گردیده ، ایمان مى آورند و به رستاخیز یقین دارند . » در این آیات شریفه اولین صفتى که براى متقین شمرده مى شود ایمان به غیب است و دومین آن بر پا داشتن نماز و . . . وقتى ایمان به غیب از صفات انسان با تقوا شمرده مى شود معنا و مفهوم آن این است که ما نباید دنبال این باشیم که همه چیز براى ما ظاهر شود . همین ایمان به غیب درصد بالایى از ایمان است . چهارم - اما این که چرا چنین فردى موفق تر است ؟ باید گفت : موفقیت تحصیلى و دنیوى مرهون تلاش و استعداد انسان است . چه بسا این فرد از استعداد و دقت بیشترى بهره مند باشد . ( البته این استعداد اگر در مسیر صحیح قرار گیرد مفید است و گرنه گریبان انسان را خواهد گرفت . چه بسا افرادى که به سبب استعداد و ذکاوت فراوان ، خود رأیى و غرور پیدا کرده و منحرف شدند . استعداد دیگران نباید ما را ناراحت کند زیرا هر فردى باید نسبت به نعمت هاى خدادادى پاسخگو باشد . باید به داده هاى خداوندى او را شکر نمود و به نداده ها - که مصلحت اوست - افسوس نخوریم که عین ناشکرى و نا سپاسى است . ) ناگفته نماند که انسان قادر است ضعف استعداد خود را با تلاش بیشتر جبران کند و با افراد با استدادتر رقابت داشته باشد . در غیر از موفقیت تحصیلى و در مورد سایر موفقیت ها و اقبال هایى که به او مى شود چند نکته قابل توجه است : ممکن است که بر اساس مصلحت خداوند ، هنوز زمان تازیانه مصیبت براى غفلت زدایى نرسیده باشد . ممکن است خداوند او را رها کرده تا گناه بر گناه بیافزاید همانگونه که خداوند متعال فرموده : « إِنَّما نُمْلى لَهُمْ لِیزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ » . 9 ( ما به آنان مهلت مى دهیم فقط براى این که بر گناهان خود بیفزایند و براى آنها ، عذاب خوارکننده اى ( آماده شده ) است ! » در پایان این نکته را یادآورى مى نمائیم که دنیا محل ابتلائات و امتحانات است . فردى که با دیدن « روى آوردن دنیا » به یک شخص یا اشخاص ، تاب تحمل از دست مى دهد و عنان از کف مى رباید باید ایمان خود را بالاتر ببرد . ایمان از ماده « أمن » و متضمن معناى آرامش است . انسان با ایمانى که آرامش به همراه دارد فقط به خدا نظر کرده و غیر خدا را نمى بیند . او در عین کثرت به وحدت رسیده و از شلوغى و ازدحامى که در دنیا و جود دارد گذر کرده و در حالى که در میان این ازدحام است فقط جذب جمال حق شده است . دوست عزیزم ! تمام زندگى تجربه و امتحان است و تو الآن در یکى از این امتحانات هستى . با توکل به خدا باید از این امتحان گذر کنى . وقتى انسان بال و پر خود را باز کرده و از بالا به جریان زندگى - از ابتدا تا انتها - نگریست ، دیگر تفکرات و اعمال اشتباه یک انسان غافل ، او را مشوّش نخواهد کرد . ( 1 ) در این خصوص مطالعه کتاب هاى شهید مطهرى و آیت الله مصباح یزدى را توصیه مى نماییم . ( 2 ) بدین منظور مى توانید به آدرس WWW . PORSEMAN . ORG مراجعه و یا با شماره پیامک 30001619 سوالات خود را طرح نمایید . ( 3 ) بدین منظور مى توانید با شماره تلفن 09640 و یا پیامک 3000712 ارتباط برقرار نمایید . ( 4 ) بقره : . 222 ( 5 ) زمر ) 39 ( ، آیه . 8 ( 6 ) ارشاد القلوب - ترجمه مسترحمى ج 2 ص . 146 ( 7 ) زخرف ) 43 ( ، آیات 33 تا . 39 ( 8 ) ( البقره 2 و . 3 ( 9 ) آل عمران ) 3 ( ، آیه . 178 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه