چه رابطه ای بین عمر و معاویه بود ؟ا

در جواب این سؤال به این چند جمله مى توان اشاره کرد : . 1 نزدیک ترین کس به ابوبکر و یار و یاور او عمر بن خطاب بود و اگر عمر بن خطاب نبود ابوبکر به خلافت نمى رسید و مردم خلافت این دو را جداى از یکدیگر نمى دانستند و از همان ابتدا این دو را ادامه یکدیگر مى دیدند و براى همین وقتى که ابوبکر در حال وصیت بود و ناگهان در بین وصیت به حالت اغما افتاد ، کاتب او که عثمان بود نام عمر بن خطاب را در آن وصیت آورد ، چون عثمان مى دانست که ابوبکر چه کسى را به جاى خود نصب خواهد کرد و به این ترتیب ، عمر بن خطاب براساس آن وصیت و عهد به خلافت رسید ( تاریخ خلفا ، جعفریان ، چاپ اول 1380 ، قم ، انتشارات دلیل ، ص 39 به بعد به نقل از انساب الاشراف ، الامامه والسیاسه ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید والبدء والتاریخ ) . . 2 عمر بن خطاب نسبت به کارگزارانش بسیار سختگیرى مى کرد ولى نسبت به برخى از کارگزارانش که زندگى مرفهى داشتند سختگیرى نمى کرد مانند عمر و بن عاص و یزید بن ابى سفیان ودر میان کارگزارانش فقط از یک نفر بازخواستى نکرد و این کارگزار معاویه بن ابى سفیان بود . استفاده از معاویه در شش سال آخر خلافت عمر بن خطاب در سمت حاکم دمشق از مسایل حساس دوره خلافت عمر بن خطاب است و خلیفه متهم شده که به این طریق نقش عمده اى در تثبیت موضع بنى امیه در شام داشته است . عمر بن خطاب با این که معاویه را کسراى عرب مى خواند ولى با این حال او را از کار برکنار نکرد و درباره معاویه گفت : من معاویه را امر ونهى نمى کنم . در دوره عمر بن خطاب بود که همه شامات در اختیار معاویه قرار گرفت ( تاریخ خلفاء ، ص 76 به بعد به نقل از الاصابه ، العقد الفرید ، تاریخ طبرى و تاریخ خلیفه بن خیاط ) . عمر بن خطاب در وقت مرگ مى گفت : اختلاف نکنید که معاویه در شام است ( تاریخ خلفا ، ص 77 به نقل از نثر الدر ، ج 2 ، ص 37 ) . قاضى عبدالجبار مى گوید : عمر بن خطاب با این که شدیدا مراقب عمال خود بود ولى چنین برخوردى با معاویه نکرد ( تاریخ خلفاء ، ص 77 به نقل از تثبیت دلائل النبوه ، ص 593 ) . 3 - در این که عمر بن خطاب کمتر از شخصیت هاى معروف صحابى استفاده مى کرد تردیدى نیست . چرا عمر بن خطاب این گونه عمل مى کرد ؟ دلایلى را که مى توان ذکر کرد از این قرار است : الف ) به عمر بن خطاب گفتند : چرا از چهره هاى معروف صحابه استفاده نمى کنى و آنان را به مقامات بزرگ اجتماعى نصب نمى کنى ؟ در جواب گفت : من نمى خواهم با نصب آنان به مسؤولیت اجرایى کشور دامن آنان آلوده گردد . ب ) شعبى مى نویسد : عمر بن خطاب به مهاجران اجازه نمى داد که از مدینه خارج شوند و مى گفت : مى ترسم آنان در شهرهاى دیگر فساد بر پا کنند . در این مورد توجه داشته باشیم که از خروج مهاجرانى که از نظر شخصیت ، بالاتر از او یا همتاى او بودند جلوگیرى مى کرد نه هر مهاجرى . ج ) یکى از سیاست هاى عمر بن خطاب این بود که مى بایستى احادیث و روایاتى که از پیامبر اسلام ( ص ) است در شهرها و روستاها پخش نشود . بر پایه این سیاست ، باید آنان که از پیامبر اسلام روایات زیادى حفظ کرده اند در مدینه بمانند و گاهى هم که به ناچار باید برخى از آنان به شهرهاى دیگر مى رفت ، عمر بن خطاب به آنان توصیه مى کرد که مردم را به روایات پیامبر سرگرم نکنید . د ) عمر بن خطاب ، خشن بود و در این هیچ کس شبهه ندارد و براى همین او مدیران سختگیر را مى پسندید حتى ولو از نظر تقوا و تدین در مراتب بالا نباشد . به عنوان مثال : عمر بن خطاب ، براى کوفه سعد بن ابى وقاص را انخاب کرد ، سعد مورد اعتراض واقع شد . پس از سعد عمار بن یاسر را نصب کرد ، او هم مورد اعتراض شد . پس از او جبیر را والى کوفه ساخت او هم مورد اعتراض شد . روزى عمر بن خطاب با مغیره بن شعبه درباره کوفه و والى آن گفتگو مى کرد . مغیره بن شعبه گفت : مرا والى کوفه کن . عمر بن خطاب گفت : تو آخر فاسق هستى . مغیره گفت : کفایت و مدیریتم براى تو و فسقم براى خودم . عمر بن خطاب هم او را پسندید و والى کوفه کرد . . 4 عمر بن خطاب از طایفه بنى عدى بود و این طایفه در زمان جاهلیت با بنى امیه هم پیمان بود . ابوسفیان چند پسر داشت یکى از آنها یزید بن ابى سفیان است . ابوبکر به درخواست عمر بن خطاب همین یزید بن ابى سفیان را فرمانده نیروهایى کرد که به شام اعزام مى شدند و همه فرماندهان اصلى شام در اثر طاعون مردند . وقتى که یزید بن ابى سفیان نیز مرد ، عمر بن خطاب معاویه بن ابى سفیان را که برادر یزید بود به جاى یزید نصب کرد و معاویه در سال هاى پایانى خلافت عمر بن خطاب فرماندار تمامى شامات شد . ابوسفیان که در آن زمانها کور شده بود از عمر بن خطاب به خاطر صله رحم او سپاسگزارى کرد ( تاریخ خلفاء ، ص 61 ، 70 و 106 ) . . 5 عمر بن خطاب نسبت به معاویه عنایت خاصى داشت . معاویه گفت : به خدا سوگند من فقط به سبب منزلتى که در نزد عمر بن خطاب داشتم به این مقام رسیده و بر همه مسلط شده ام ( تاریخ خلفاء ، ص 393 ) . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه