انواع فرقه های شیعه کدامند؟ چه تفاوتی و از چه لحاظ با هم دارند و حقانیتشان چگونه است؟

علامه طباطبایی می گوید: انشعاب در همه مذاهب و خاصه در چهار دین آسمانی کلیمی، مسیحی، زرتشتی و اسلام و حتی در شعب آنها نیز وجود دارد. مذهب شیعه در زمان حضرت علی(ع)، امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع) هیچگونه انشعابی نداشت ولی پس از شهادت امام حسین(ع) اکثریت شیعه به امامت حضرت امام سجاد(ع) قائل شدند و اقلیتی محمد بن حنفیه را امام خود دانستند. این اقلیت به نام «کیسانیه» معروف شدند و این فرقه در اندک زمانی منقرض شد. پس از امام سجاد(ع) اکثریت شیعه به امامت امام محمد باقر(ع) معتقد شدند واقلیتی پسر دیگر امام سجاد زید را امام خود دانستند. این گروه به نام «زیدیه» معروف شدند و تا عصر حاضر پایدار مانده اند. پس از امام باقر(ع)، شیعیان به حضرت امام صادق(ع) ایمان آوردند. پس از امام صادق(ع) اکثریت شیعه فرزند آن حضرت امام موسی بن جعفر(ع) را امام خود دانستند و جمعی از شیعیان پسر دیگر امام صادق(ع) اسماعیل بن جعفر را امام خود دانستند با این که اسماعیل در زمان پدر وفات یافته بود. اینها به نام «شیعه اسماعیلیه» نامیده شدند و تا عصر حاضر پایدار مانده اند. برخی از شیعیان پسر دیگر امام صادق عبدالله افطح را امام خود دانستند، برخی فرزند دیگر امام صادق محمد را و برخی هم امام صادق را آخرین امام دانستند. این چند اقلیت، در اندک زمانی منقرض شدند. پس از امام موسی بن جعفر(ع) اکثریت شیعه فرزند آن حضرت امام رضا(ع) را امام خود دانستند و برخی در خود امام موسی بن جعفر ماندند. این اقلیت را واقفیه می گفتند و در اندک زمانی منقرض شدند. پس از حضرت امام رضا(ع) در شیعه انشعابی حاصل نشد و همه شیعیان به امامت حضرت امام جواد، حضرت امام هادی، حضرت امام حسن عسکری و حضرت ولی عصر(ع) معتقد شدند و اگر وقایعی به شکل انشعاب پیش آمد، بیش از چند روز نماند و منحل شد و اختلافات علمی، کلامی و فقهی علمای شیعه به حساب انشعاب گذاشته نمی شود. از میان فرقه هایی که پیدا شدند فقط زیدیه و اسماعیلیه مانده اند و بقیه همه منقرض شده اند (شیعه در اسلام، ص 32، چاپ اول، 1348 شمسی). بنابراین در جهان کنونی، شیعه سه فرقه دارد: اقلیت زیدیه، اقلیت اسماعیلیه و شیعه اثنی عشریه که به امامت دوازده امام معصوم از حضرت علی(ع) تا امام عصر(ع) معتقد هستند. علامه طباطبایی در پایان بحث انشعاب می گوید: دو طایفه شیخیه و کریمخانیه که در دو قرن اخیر در میان شیعه اثنی عشریه پیدا شده اند، نظر به این که اختلافشان با دیگران در توجیه پاره ای از مسائل نظری است نه در اثبات و نفی اصل مسائل، جدایی ایشان را انشعاب نشمردیم (همان، ص 40). علامه طباطبایی ادامه می دهد: و همچنین فرقه «علی اللهی» از شیعه اثنی عشریه را که غلات نیز نامیده می شوند و مانند فرقه باطنیه شیعه اسماعیلیه به باطن قائل هستند، چون هیچگونه منطق منظمی ندارند، انشعاب به حساب نیاوردیم (همان). بر این اساس، فرقه صوفیه «شاه نعمت اللهیه» جزو شیعه اثنی عشری هستند و ازاین نظر، آنان مانند دیگر شیعیان شیعه علی(ع) به حساب می آیند و از این جهت مورد تأیید هستند که شیعه هستند و وجود برخی کارها در برخی از گروه ها، آنان را از شیعه بودن در نمی آورد. این از نظر اعتقادی و تاریخ ادیان. قاضی نور الله در مجالس المؤمنین می گوید: تحصیل یقین یا به استدلال است و یا به تصفیه باطن. تحصیل یقین از راه تصفیه باطن شیوه عرفاء و اولیاء است که اهل فقر نامیده می شوند. آنان که از راه استدلال تحصیل یقین می کنند و آنان که از راه تصفیه باطن به یقین می رسند، هر دو طایفه حق هستند ولی طایفه دوم به وراثت انبیاء نزدیکتر هستند و میان محققان واقعی و حقیقی این دو طایفه اختلافی نیست. ابو سعید ابوالخیر و ابوعلی سینا با هم ملاقات و مصاحبتی کردند. ابو سعید پس از پایان مصاحبت گفت: آنچه را ابو علی سینا می داند، ما آن را می بینیم و ابو علی سینا به شاگردانش گفت: آنچه را که ابو سعید می بیند، ما می دانیم. جناب سید حیدر آملی می گوید: فرقه ناجیه امامیه دو طایفه اند: طایفه ای حامل ظاهر علوم رسول مصطفی و ائمه هدی(ع) هستند که علوم شرعیه اصلیه و فرعیه است و طایفه ای حامل و متحمل باطن علوم پیامبر و آل پیامبر(ع) هستند. طایفه اول را مرمن و طایفه دوم را مؤمن ممتحن می نامند (مجالس المؤمنین، ج 2، ص 3، چاپ قدیم دو جلدی). قاضی نور الله به نقل از جناب سید حیدر آملی می گوید: شیعه دارای فرقه هایی است و صوفیه هم دارای فرقه های متعدد است. از این فرقه های متعدد شیعه فقط یک فرقه اهل نجات است و از صوفیه هم فقط یک فرقه اهل نجات و حق است و آن یک فرقه عبارت است از صوفیه ای که حامل اسرار پیامبر و آل پیامبر است و به حسب ظاهر و باطن متعبد است همان طوری که از فرقه های متعدد شیعه، فقط فرقه اثنی عشریه اهل نجات است (همان). بر این اساس، اگر فرقه صوفیه «شاه نعمت اللهیه» حقیقتا متعبد به احکام دین اسلام هستند و به علاوه تعبد به ظواهر احکام بیش از دیگران در تصفیه باطن می کوشند و در اثر تهذیب نفس و باطن حقایقی بر آن روشن می گردد و آنان را بیش از پیش متعبدتر می گرداند، در این صورت، اهل نجات هستند و اگر چنین نباشد، نمی توان آنان را اهل نجات دانست. این هم از نظر عرفانی. حضرت امام خمینی در تحریرالوسیله (ج 1، ص 119، اپ 1390 هجری) می گوید: اگر فرقه های اقلیت شیعه که به دوازده امام قائل نیستند، نسبت به امامانی که به امامت آنها اعتقاد دارند، اظهار دشمنی و عداوت نکنند، پاک هستند و اگر دشمنی کنند و به امامان ناسزا بگویند در این صورت نجس هستند و مانند خوارج و نواصب می شوند. و در صفحه 118 می گوید: و اما غلات اگر غلوشان مستلزم انکار نبوت، یا توحید و یاالوهیت باشد، در این صورت کافر هستند وگرنه کافر نیستند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه