فرق استعمار و استعمارگر در چیست؟

استعمار از ریشه عٌمٌرٌ به معناى ( طلب آبادانى کردن ، آبادانى خواستن ) مى باشد در اصطلاح سیاسى نیز تسلط مملکتى قوى بر مملکتى ضعیف بقصد استفاده از منابع طبیعى و ثروت کشور به بهانه ایجاد آبادى مى باشد ( فرهنگ معین ذیل کلمه استعمار ص 252 - 1375 چاپ سپهر تهران ) به عبارت دیگر استعمار یا استعمارگرى {L= (Colonialism) =L} سیاستى مبتنى بر برده کردن ، سودجویى از منابع طبیعى و بهره کشى از مردم کشورهاى از نظر اقتصادى کم رشد و جلوگیرى از پیشرفت فنّى ، اقتصادى و فرهنگى آن ها براى تحکیم سلطه سیاسى ، نظامى و اقتصادى دولت استعمارگرمى باشد . بر این اساس فرق استعمار با استعمار گر از نظر مفهومى این است که استعمار یک نظریه سیاسى و روشى در تعیین سیاست هاى خارجى یک کشور با ویژگى هاى مذکور است و دولتى که این نظریه و روش را به کار مى بندد استعمارگر خوانده مى شود . در ادامه جهت مطالعه بیشتر مطالبى ارائه مى گردد : جریان سرمایه دارى غرب با ایده ها و طرحها و روشهاى و تکنیکهاى جیدیدى که بسیار پیچیده و چند لایه و با ظاهرى زیبا و فریبنده با همان اهداف تسلط و بهره بردارى از منابع سایر جوامع در ابعادى وسیعتررا دنبال مى کند . استعمار جهانى در راستاى سیاست استعمارى جدید خویش از شیوه ها و مکانیزم هاى مختلفى بهره مى گیرد که از شیوه ها و مکانیزم هاى جدید برخى به « استعمار فرانو » تعبیر نموده اند به عنوان نمونه در برخى نوشته هاى امپراتورى رسانه اى غرب و صهیونیست ها که به منظور جهت دهى افکار عمومى صورت مى گیرد به استعمار فرانو تعبیر شده و در جاى دیگر از دموکراسى اى که آمریکا مروج آن در جهان مى باشد به عنوان فرآیندى از استعمار فرانو یاد شده که این ها در حقیقت اشاره به اشکال جدید و شیوه هاى نوى استعمار نو دارد و اصطلاح تازه اى نیست . در ادامه جهت تبن دقیق موضوع مقاله اى تحت عنوان « جستارى در استعمار فرا نو ، حسین مرادى ، خبرگزارى فارس » ارائه مى شود : تمدن غربى با اندیشه استعمارى در طول حیات خود به منظور حفظ وگسترش حوزه نفوذ داراى تغییرات وتحولات گوناگون بوده است . در یک مرحله با حضور مستقیم در جوامع دیگرسعى در غارت و چپاول انان بر امد و پس از ان به صورت غیر مستقیم و با حمایت از عوامل وابسته به خود و با تشکیل حکومتهاى استبدادى به دنبال اهدافش بود . در دوره جدید با افزایش اگاهى ملتها وعدم امکان ادامه شیوه هاى گذشته تلاش مضاعف براى ایجاد رویکردى نوین در سطح جهان بر پایه اندیشه لیبرال دمکراسى براى حفظ برترى و سیادت خود آغاز نمود . در راستا سعى نمود جغرافیاى سیاسى جهان را دستخوش تغییرات اساسى قرار دهد و طراحان و معماران لیبرال دمکراسى سرگرم تخریب بناهاى سابق و فرهنگ سازى در جهان شدند . بلوک سرمایه دارى همانطور که با طراحى استراتژیهاى خاص ، زمینه هاى فروپاشى نظام هاى کمونیستى را فراهم ساخت و از سوى دیگر تلاش دارد تا با شیوه اى بسیار ماهرانه و دقیق در پوششى بسیار آرمان گرایانه و احساسى تمام جوامع و ملل و ظرفیتهایى که تسلیم سیادت او نمى شوند را خلع سلاح کرده و آنها را از درون متلاشى نماید . رویکرد جدید سرمایه دارى جهانى ، بسیارى از روشنفکران و نهضت هاى ضد استعمارى ، ضد استثمارى و ضد استبدادى را گیج کرده و آنها را در مقابل حرکات غیرعادى استثمارى جدیدش مبهوت نموده است . استثمار جهانى تلاش مى کند با ظاهرى عامه پسند حتى باتوسل به هجوم نظامى ، دولتهایى را که در جهت اهداف و منافعش حرکت نمیکنند را تحت فشار هاى سیاسى ، اقتصادى ، علمى ونظامى قرار دهد . کشورهاى سرمایه دارى غربى شیوه هاى قدیمى و شناخته شده استثمار را تغییر داده اند زیرا اطز یک طرف داراى ماهیت گسترش نفوذ و بهره بردارى از تمامى منابع به نفع خود هستند و از سوى دیگر در شرایط جدید آنها چاره اى بجز انتقال صنایع خود به کشورهاى توسعه نیافته و استفاده از نیروى کار ارزان قیمت و منابع طبیعى این جوامع را ندارند و دست یابى به این هدف با روشهاى پیشین مشکل است . این امر مستلزم بسترسازى ، فرهنگ سازى و امنیت سازى در کشورهاى توسعه نیافته است که رویکرد مورد اشاره ابزار تحقق این خواست کشورهاى صنعتى است . مفهوم استعمار فرا نو این اصطلاح از سه کلمه استعمار ، فرا و نو تشکیل شده است . منظور از این اصطلاح عبارت است ازاینکه ، جریان سرمایه دارى غرب با ایده ها و طرحها و روشهاى و تکنیکهاى جیدیدى که بسیار پیچیده و چند لایه و با ظاهرى زیبا و فریبنده با همان اهداف تسلط و بهره بردارى از منابع سایر جوامع در ابعادى وسیعتررا دنبال مى کند . اصول استعمار فرا نو استعماردر دوره جدید با تکیه بر اصول عملیاتى خاصى سعى در حفظ ، توسعه وتعمیق نفوذ و تسلط بر جوامع دیگر را دارد که در ذیل به انها اشاره مى شود : 1 ) گسترش دمکراسى و جهانى سازى سیاست اگر در گذشته حمایت ازحکومتهاى استبدادى و وابسته به عنوان اهرمى جهت سرکوب اعتراضات مردمى در مقابل نفوذ و دخالت بیگانگان و چپاول آنها راه کار مناسب و تجربه شده اى بود . در تفکر جدید وجود دیکتاتورها اولاً از لحاظ موضوعى با سایر محورهاى این رویکرد همخوانى ندارد ، دوماً درگیرى هاى بین حکومت و مردم ، بروز انقلاب هاى مردمى و جنگ هاى داخلى و امثالهم ، باعث از بین رفتن سرمایه هاى جریان سرماه دارى خواهد شد . هرگونه سرمایه گذارى براى از بین بردن دیکتاتورها در این نگاه نوعى سرمایه گذارى دراز مدت براى بسترسازى استراتژیک در کشورهاى توسعه نیافته است . 2 ) توسعه امنیت امنیت از جمله مفاهیم اساسى است که نسبت گذشته دچار تغییرات بسیار زیادى شده است . امروزه امنیت با توسعه مفهومى از تکیه بر منابع و ظرفیتهاى نظامى خارج شده وبه منابع وظرفیتهاى علمى ، فرهنگى ، اقصادى و . . . متکى است . اساسا نسل جدید نظریه هاى امنیتى نرم افزارى وسخت افزارى است . کاهش تهدیدات متعارف و غیر متعارف از اهداف امنیتى محسوب مشود . کشور ها تلاش دارند تا تهدیدات رادر زمینه هاى مختلف نظامى ( هسته اى ، میکروبى ، بیولوژیکى ، موشکى و . . ) ، اقتصادى ( زیستى ، تغذیه ، سرمایه گذارى . . . ) و اجتماعى توسعه دهند . در مناسبات بین المللى احتمال مناقشات نظامى در بین قطب هاى بزرگ اقتصادى بایستى به پایین ترین سطح ممکنه تنزل یابد و منازعات نباید زمینه هاى سرمایه گذارى را سست کند . سرمایه دارى به امنیت نیازمند است . تروریسم جهانى در ابعاد کلان و سازمان یافته به سهولت این آرامش و امنیت را خدشه دار ساخته و نهایتاً روند سرمایه گذارى و تولید سرمایه را تحت الشعاع قرار خواهد داد . تمام قطب هاى اقتصادى حال و آینده در مبارزه با تروریسم اتفاق نظر دارند و اختلاف در مصدیق ان است . امنیت انرژى اگر چه منابع انرژى متفاوتى در حال حاضر در سطح دنیا مورد مصرف قرار مى گیرد . اما کماکان در نیمه اول قرن بیست و یکم سوخت فسیلى حرف اول را خواهد زد وحفظ امنیت جریان انرژى بسوى کشورهاى سرمایه دارى از اهمیت زیادى برخوردار است . 3 ) توسعه علمى کنترل شده کشورهاى جهان سوم بایستى احتیاجات ممالک پیشرفته صنعتى را تأمین کنند و نیز به سطحى ار رشد علمى برسند تا بتوانند حداقلهاى زندگى بمنظور کارامدى درنظام جهانى و کاهش معضلات براى ان را داشته باشند . در این رابطه بایستى در زمینه هاى مختلف کشاورزى ، صنعتى ، معدنى و غیره اطلاعات کافى داشته باشند . از آنجا که عمده این محصولات بایستى به عنوان بخشى از تجارت بین الملل وارد بازار جهانى شود ، بنابراین لازم است تا استانداردهاى بین المللى نیز رعایت گردند که خود مستلزم تربیت مدیران کارآمد و چرخه تولید استاندارد در ممالک توسعه نیافته است . 4 ) جهانى کردن اقتصاد سرمایه دارى و بازار آزاد اقتصادى جهانى کردن اقتصاد به نفع قطب هاى اقتصادى و شکست کامل سدهاى دفاعى ممالک توسعه نیافته امنیت سرمایه گذارى و گردش جهانى سرمایه را تضمین مى نماید . وضع تعرفه هاى گمرکى و محدودسازى و دخالت در واردات و صادرات و عواملى از این قبیل مى تواند چالش هاى عمده اى را در روابط اقتصادى اتحادیه ها و قطب هاى اقتصادى در جهان ایجاد کنند . رشد اقتصادى کشورهاى توسعه نیافته در چارچوب مهندسى طراحى شده غربى بنوبه خود موضوعیت دارد . چرخه انتقال مواد اولیه به کشورهاى پیشرفته در این دیدگاه جاى خود را به وارد کردن کارخانجات و دانش فنى مربوطه از کشورهاى پیشرفته و صدور تولیدات مربوط به این کشورها خواهد داد . شاید روزى چرخه اخیر یک حرکت ضد استعمارى و ضد استثمارى محسوب مى شد ، اما این روند در حال حاضر اجتناب ناپذیر است ! دیگر زمان آن سپرى شده که مردم بیسواد و فقیر مانند برده ها در مزارع ملاکان به کار گمارده مى شوند . این کارگران در عصر حاضر حتى قادر به تأمین نیازهاى ابتدایى خود نبوده و لذا استفاده اى هم براى استثمارگران جدید ندارند ، مضافاً این که فاصله طبقاتى فاحش ، فقر عمومى به تضاد با هیأت حاکمه و استعمار و استثمار بین المللى تبدیل شده و نهایتاً به طغیان بر علیه منافع و سرمایه هاى ممالک پیشرفته صنعتى منجر مى گردد . از سوى دیگر این کشورها بازار مصرف محصولات سرمایه گذارى شده در چرخه اقتصاد جهانى نیز مى باشند و بایستى از توان مالى لازم براى خرید محصولات شرکت هاى چند ملیتى و غول هاى صنعتى برخوردار باشند وجامعه فقیر جاذبه براى سرمایه گذاران و قطب هاى اقتصادى آینده نخواهند داشت وباتوجه به موقعیت هاى جغرافیایى ، جمعیت ، استعداد عمومى ، ایجاد تعاملات فرهنگى ، منابع طبیعى و عواملى از این قبیل چهره سیاسى - اقتصادى کشورهاى جهان براین اساس عوض خواهد شد . 5 ) توسعه فرهنگ غربى تئوریهاى جدید استثمار برخلاف روش هاى گذشته که سعى مى کردند تا همه دولتهاى استعمار شده را با ابزارها و تکنیک هاى سخت افزارى در فقر و فلاکت نگه دارند ، در شیوه جدید جهانى چنین جوامعى مى توانند از چند جهت بکار گرفته شوند که به برخى از انها اشاره مى شود . 1 ) بکار گیرى ظرفیتهاى کشور ها درجهت اهداف سرمایه دارى جهانى . 2 ) ایجاد بازار مصرف کالاهاى لوکس و پیشرفته مصرف کالاهاى تولید شده . 3 ) ارتقاى نقش زنان در فعالیت هاى اقتصادى و اجتماعى 6 ) توسعه ارتباطات تکنولوژى ارتباطات و اطلاعات از مهمترین ابزارهاى نفوذ و توسعه فرهنگ وتمدن غربى به سایر حوزه هاى تمدنى محسوب مى شود . با توجه به ظرفیتهاى اقصادى ، علمى و تکنیکى فوق العاده غرب ، انها بر این باور هستند که هر چقدر تکنولوژى ارتباطات و اطلاعات در جهان توسعه یابد فرهنگ ، سیاست و اقصاد غربى گسترش خواهد یافت . تمدن غربى با اندیشه استعمارى در طول حیات خود به منظور حفظ وگسترش حوزه نفوذ خود داراى تغییرات وتحولات گوناگون بوده است ، جریان سرمایه دارى غرب با ایده ها و طرحها و روشها و تکنیکهاى جدیدى که بسیار پیچیده و چند لایه است با ظاهرى زیبا و فریبنده با همان اهداف تسلط و بهره بردارى از منابع سایر جوامع در ابعادى وسیعتررا دنبال مى کند ولذا استعمار جهانى تلاش مى کند با ظاهرى عامه پسند حتى باتوسل به هجوم نظامى ، ملتها و دولتهایى را که در جهت اهداف و منافعش حرکت نمیکنند را تحت فشار هاى سیاسى ، اقتصادى ، علمى ونظامى قرار دهد و در این راستا شیوه هاى قدیمى و شناخته شده را تغییر داده است . غرب سرمایه دارى با تفکرو نگاه استعمارى در دوره جدید با تکیه بر اصول عملیاتى خاصى سعى در حفظ ، توسعه وتعمیق نفوذ و تسلط بر جوامع دیگر را دارد . اصول استعمار فرا نو عبارت است از : 1 ) گسترش دمکراسى و جهانى سازى سیاست . 2 ) توسعه امنیت . 3 ) توسعه علمى کنترل شده . 4 ) جهانى کردن اقتصاد سرمایه دارى و بازار آزاد اقتصادى . 5 ) توسعه فرهنگ غربى . براندیشمندان و روشنفران جوامع و ملل غیر سرمایه دارى فرض است تا با درک صحیح از موقعیت وشرایط تاریخى خود از تکرار روند استعمارى با ویژگیها و روشهاى نوین ، جامعه ها وملتهاى خود را یارى کنند . تاریخ کسانى را که هنگامه نیاز به ایفاى نقش هاى اساسى از درک ان عاجز باشند و یا به وظایف متناسب با ان عمل ننمایند را نخواهد بخشید . براى آشنایى بیشتر مى توانید به منابع زیر مراجعه کنید : محمد جواد لاریجانى ، نظم بازى گونه ، تهران : اطلاعات ، کوهن ، رابرت و تاى جوزف ، جهانى شدن ، تازه ها و دیرینه ها ، ترجمه شهرام فرسیاى ، فصلنامه سیاست خارجى محمد حسین رفیعى ، آن سوى جهانى سازى ، تهران : صمدیه .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه