به نظر می رسد يکي از آسيب هاي حديث، صنعت مجاز يا استعاره است آيا درست است؟

در ابتدا بايد گفت: در هر زباني الفاظ گاهي در معناي حقيقي و گاهي در معناي مجازي و استعاره اي استعمال مي شود و اين نه تنها آسيب نمي رساند بلکه جزئي از ضروريات در گفتار و نوشتار در زبان هاي مختلف مي باشد و اينکه شما اين را آسيب می دانيد مايه تعجب است. بنابراين زبان عربي هم همانند ديگر زبان ها در استعمال لفظ دارای دو نگرش و خواسته است : حقيقت: هر لفظي كه در زبان براى موضوع له خود بكار رفته؛ مجاز:آن لفظي كه براى تشبيه و استعاره (يا علاقه‏هاى مجازى ديگر) براى يك غرضى و براى اختصار در سخن از معناي اصلي و حقيقي خود به معني ديگري استعمال شده است. و ظاهر كلام در هر گفتار و نوشتاري در مرحله اول ، همان معناى حقيقى او است و معنى استعاره‏اى مانند تأويل و معنى باطنى معانى مجازى باشند و نياز به قرينه دارند و قضاوت در اينكه سخن در معنائى حقيقت است يا مجاز، روا نباشد جز با دليل يقينى و ظن در آن كافى نيست و علم بدان دو راه دارد: 1- اجماع اهل زبانى در استعمال لفظ در معنا بدون قرينه( يعني اگر کسي لفظي را بگويد و قرينه اي بر مجاز يا استعاره بودن نياورد همه زبان دان ها آن لفظ را به معناي حقيقي خود معني و ترجمه مي کنند ) 2- دليلى كه نتيجه يقين بدهد. چند نمونه 1. زراره از حضرت صادق (عليه السّلام) نقل كرد، امير مؤمنان (عليه السّلام) روزى در منبر فرمود: «لا يجد احدكم طعم الايمان حتّى يعلم انّ ما اصابه لم يكن ليخطئه و ما اخطأه لم يكن ليصيبه‏؛ لذت شيرينى ايمان را كسى احساس ميكند كه يقينش به مرحله‏اى برسد كه نقشه قضا و تقديرات را لازم الاجراء بداند بطورى كه آنچه باو ميرسد محال باشد كه باو نرسد و آنچه از خوشى و غير آن كه باو نميرسد امكان نداشته باشد كه باو نائل گردد.» توضيح: گفتار حضرت كه فرمود: (طعم الايمان) در اين تعبير كنايه و استعاره خيالى اعمال شده كه ايمان را به غذا، تشبيه فرموده چون ايمان غذاى روح است كه روح بوسيله ايمان پرورش يافته و بحد كمال ميرسد همچنان كه خوردنى‏ها غذاى بدن است‏ 2. علاء بن فضيل گويد: امام صادق از پدرش حضرت باقر (عليهما السّلام) نقل كرد كه آن حضرت فرمود: عزّت و بزرگى روپوش خدا است، و بزرگمنشى زيرپوش اوست، (يعنى جامه‏اى است كه مخصوص او است) پس هر كس بيكى از آنها دست‏درازى كند خداوند او را در دوزخ سرنگون سازد. توضيح : لفظ روپوش و زيرپوش هر دو استعاره است براى اختصاص عزّت و كبريائى به خداوند، زيرا هر كس روپوش و زير پوشش ويژه خود او است. 3. سليمان بن خالد گويد: از امام صادق (عليه السّلام) شنيدم مي فرمود: هر كس سه روز بر او بگذرد و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را تلاوت نكند پس بدون ترديد مخذول شده و او را بخود واگذاشته‏اند. و ربقه ايمان را از گردن خويش باز ساخته، و چنانچه در اين سه روز از دنيا برود بخداى عظيم كافر شده باشد. توضيح: «ربقه» بفتح راء مهمله و كسر آن بمعنى حبل و ريسمان است و در اينجا استعاره است براى آنچه مؤمن بدان از ايمان ملتزم گشته است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه