پدري علاقمند به فرهنگ و تربيت فرزندانم هستم و مرتب در جلسات ديني و تربيتي شركت مي كنم، لكن گاهي كه خود را در زمينه تربيت اخلاقي فرزندانم ارزيابي مي كنم، مي بينم كه آن طور كه بايد و شايد آنان را تربيت نكرده ام، خواستم بدانم به نظر شما از چه زماني بايد تربيت اخلاقي فرزندان را شروع كرد و روش هاي آن چيست؟

مقدمه همه زيست شناسان و روان شناسان امروز اين حقيقت را قبول دارند كه زندگي انسان از روز تولد شروع نمي شود، بلكه سرآغاز آن لحظه انعقاد نطفه و رحم مادر است. اين امر نيز مسلم شده كه يك عده خصايص غير عادي كودك به هنگام تولد، با آن چه بعداً ظاهر مي شوند تنها ارثي نيستند، بلكه معلول شرايط مساعد يا نامساعد محيط رحم مادر مي باشند. همچنين، مدت زندگي جنين و تجربه تولد در ساخت روان شناختي و زيست شناختي شخص در زندگي بعدي او اثر مي گذارند. به همين سبب مي گويند كه اركان و پايه هاي زندگي انسان بالغ و رشيد، به چگونگي گذراندن دوران زندگي قبل از تولد او بستگي دارد. چنان چه از اين مرحله بگذريم، آغاز تولد بهترين مرحله براي تربيت اخلاقي كودك است، چون هرچه اين امر در سنين پايين تري انجام گيرد نتايج آن درخشان تر خواهد بود. در دوره خردسالي، مغز كودك براي گرفتن هر نوع تأثيري آمادگي دارد، روي همين اصل، تربيت اخلاقي سال هاي اول زندگي طفل، از ديگر سال هاي عمر او مهم تر است; زيرا كودكان در اين سنين هر چه در اختيارشان قرار گيرد فوراً جذب مي نمايند. از سوي ديگر، كودك دايماً در حال رشد و كمال است و به مرحله تمييز واستقلال عقلي مي رسد، لذا آن چه در سال هاي اوليه فرا گرفته پايه استدلال و تمييز عقلي او در سنين بالاتر خواهد بود و اخلاقي كه در دوران كودكي كسب كرده، در زندگي بعدي او اثرات مهمي به جاي خواهد گذارد. مي گويند مادري نزد دانشمندي رفت و گفت: فرزند من چهار ساله است، از چه زماني بايد تربيت اخلاقي او را شروع كنم؟ مرد دانشمند جواب داد : اگر تا كنون تربيت اورا آغاز نكرده اي، عمر او را بيهوده تلف نموده اي; زيرا از موقعي كه اولين تبسم بر لب هاي طفل ظاهر مي شود، زمان تربيت او آغاز مي گردد! 1 ـ بهترين زمان آغاز تربيت اخلاقي اسلام با توجه به قانون وراثت، براي اصلاح شؤون حياتي جامعه توجه خاصي به زنان كه مادران آينده كودكانند دارد و در انتخاب همسر ـ كه مادران فرزندان صالح جامعه هستند ـ توصيه هاي بسيار مفيدي كرده است. در روايتي از رسول اكرم-صلي الله عليه و آله و سلم- نقل شده كه فرمودند : "ببينيد نطفه خودتان را در چه محلي مستقر مي كنيد، زيرا عرق دساس است". كلمه عرق در لغت عرب به اين حقيقت تفسير شده كه نطفه، اخلاق و سجاياي پدران و مادران را به فرزندان منتقل مي كند. با استفاده از اين سخن رسول اكرم-صلي الله عليه وآله وسلم-، مي توان مدعي شد كه اولين گام براي تربيت اخلاقي كودك انتخاب همسري متدين و با اخلاق و ... است. 2 ـ قبل از تولد دومين مرحله براي تربيت اخلاقي فرزندان، زماني است كه جنين در رحم مادر قرار دارد. اسلام براي اين كه جنين از رشد متعادل و تندرستي كامل و از اخلاق خوبي برخوردار باشد، به مادران باردار سفارش هاي مفيدي كرده است. در اين خصوص علي-عليه السلام- فرمودند : به زن بارداري كه مي خواهد وضع حمل كند، خرما بدهيد تا فرزندانشان بردبار و پرهيزكار شوند. 3 ـ بعد از تولد پيامبر اكرم-صلي الله عليه وآله و سلم- فرمودند: مواظب باشيد براي شيردادن فرزندانتان از زن هاي احمق و كم عقل استفاده نكنيد; زيرا شير، كودك را بر همين حال (حماقت) پرورش مي دهد. پرورش اخلاقي كودك از ديدگاه دانشمندان "ابوعلي سينا" مي گويد: وقتي طفل از شير مادر جدا گشت، بايد به تربيت و تمرين اخلاقي او اقدام نمود پيش از آن كه اخلاق پست به او هجوم آورد؛ زيرا اخلاق پست با سرعت به جانب كودك هجوم آورده و خوهاي زشت او را فرا مي گيرند. هر آن چه از اين بدي ها بر وجود كودك مسلط شود، جدايي و رهايي از آن ها براي وي ميسر نخواهد بود." "غزالي" معتقد است كه كودك امانتي الهي است كه به دست والدين سپرده شده و پرورش و تربيت اخلاقي او از ابتداي ولادت، يكي از مهم ترين امور است. وي مي گويد: "قلب پاك كودك گوهر گرانبهايي است پالوده و خالي از هر گونه نقش و قابل پذيرش هر صورتي و اين كه هر خير و شري به او تعليم شود، در او نقش بندد و به آن تمايل پيدا كند. مربي و معلم در سعادت وشقاوت دنيا و آخرت طفل سهيم و مسؤول است، چون خداي متعال فرموده: اي كساني كه ايمان آورده ايد، خود و خانواده خويش را از آتش حفظ كنيد. و حفظ كودك از آتش دنيا و آخرت به تربيت اخلاقي اوست." "خواجه نصير الدين طوسي" معتقد است : "همين كه دوران شيرخوارگي كودك به سرآمد، بايد پيش از آن كه اخلاق فاسد، او را فرا گيرد تربيت اخلاقي او را آغاز كرد ... و او را بايد از راه تشويق، به كارهاي نيك واخلاق پسنديده سوق داد." "هانري پستالوزي" مي گويد : كودك در آغوش مادر وابسته تر و ضعيف تر از هر موجود ديگري بر روي زمين است، ولي در همان جا نخستين تأثيرات اخلاقي و محبت و حق شناسي را احساس مي كند. رعايت اصول اخلاقي در انسان، نتيجه توسعه نخستين تأثيرات محبت وحق شناسي است كه نوزاد احساس كرده است. "ويكتور پوشه" مي گويد: بايد از همان ماه هاي اوليه، يعني از شش ماهگي تربيت اخلاقي كودك شروع شود. اين تربيت بايد خيلي زودتر از سن عقلي و استدلالي آغاز گردد; چون از اين سن ممكن است تمايلات بد و عادات زشت ظهور كنند. آنوقت بايد يك تجديد تربيت پيش از موقع اعمال شود و بهتر اين است كه تربيت اخلاقي هر چه زودتر آغاز شود. در نهايت مي توان گفت : تربيت اخلاقي برنامه اي است كه بايد از نخستين زيربناي زندگي (تشكيل خانواده) شروع و در ايام بارداري مراقبت گردد. سپس از نخستين لحظه تولد به طور جدي آغاز شود و در تمام مراحل زندگي با برنامه ريزي صحيح و با كمال دقت تعقيب گردد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه