عیلامیان چه کسانی بودند و چه باور هایی داشتند؟

قبل از اینکه، قوم آریایی از دو قسمت شمال شرقی و شمال غربی وارد ایران شوند، ساکنین اولیه ایران در این سرزمین زندگی می کردند. برخی از این اقوام بسیار پیشرفته و متمدن بودند. هرچند اطلاعات بسیار اندکی از آن ها در کشفیات باستان شناسی به دست آمده است، با این حال رد پایی از نام و محل اقامت آن ها را می توان از تمدن های بزرگتر و بعد از ورود آریایی ها به ایران پیدا کرد. فلات ایران در زمان های قدیم بسیار پهناور بوده و سرزمین ایران بزرگتر از ایرانی با مرزهای کنونی محسوب می شده است. بنابراین تلقی ما از اقوام و ساکنین اولیه ایران طبعا در آن جغرافیا می گنجد. لفظ مردم ایران را اگر بخواهیم در زمان ایران باستان به کار ببریم باید آن را به ساکنین اولیه ایران که قبل از مهاجرت آریایی ها در اینجا زندگی می کردند اطلاق کنیم. آریایی ها با ورود به ایران کم کم این مردم را به زیر سلطه خود درآوردند. تمام اقوامی که در ادامه معرفی می شوند را می توان زیر عنوان کلی کاسپین که دریای خزر به نام آنهاست جمع نمود. کاسپین ها اولین کشاورزان دنیا بودند. این مردم کشاورزی را به اقوام دیگری در کنار رودخانه های سند، سیحون، جیحون، دجله و فرات آموختند.عیلامیان (ایلامیان )عیلامی ها نام اقوامی بود که در جنوب غربی ایران زندگی می کردند و شهر و تمدنی بسیار بزرگ داشتند. این قوم از 3500 پیش از میلاد تا هزاره نخست پیش از میلاد (تمدن عیلام در 645 پیش از میلاد منقرض شد) در منطقه وسیعی از ایران زندگی می کردند. نام عیلام را در حقیقت مردم بین النهرین (اکدیان و سومری ها) بر قومی که در منطقه خوزستان کنونی ایران زندگی می کردند نهاده بودند و خود عیلامی ها با نام دیگری (هَلتَمتی) خود را صدا می زدند. عیلام در زبان اقوام بین النهرین به معنی قومی است که در ارتفاعات و بلندی زندگی می نمایند. همین قوم بودند که شهر شوشا را برپا داشتند و به پادشاهان هخامنشی خط آموختند. این قوم قبل از تشکیل هخامنش بارها با اقوام بین النهرین یعنی بابلی ها، آشوریان و سومری ها در جنگ بود و پیروزی و شکست های بسیاری از این اقوام داشته است. در نهایت توسط آشوربانیپال شکست خوردند و ضعیف شدند. در کتیبه های آشوری این داستان آورده شده است. قلمروی اصلی این قوم که از ساکنین اولیه ایران قبل از ورود آریایی ها هستند، در قسمت هایی از فارس، لرستان و بختیاری، بوشهر و استان خوزستان امروزی است. این اقوام در حدود سال 538 قبل از میلاد به تابعیت هخامنشیان در آمدند و در نهایت با کاشی ها و پارسیان در آمیختند. زبان عیلامی اولین زبان رسمی هخامنشی بود که برای کتابت و تجارت از آن استفاده می کردند. در خصوص این قوم بسیار می توان صحبت کرد. اما نژاد اصلی عیلامی ها از کجا می اید؟ دانشمندان حدسیات بسیاری در این مورد دارند. عده ای معتقدند که عیلامی هادر 3500 سال پیش از میلاد از دره سند و با قایق به این ناحیه آمده اند و عده ای نیز معتقدند که قومی بوده اند که از پاکستان به این ناحیه کوچ نموده اند. کاششوها یا کاسی ها | Kassiteکاششو ها، کاسی ها یا کاشیان از اقوامی بودند که در مناطقی همچون لرستان، کردستان و بخشی از ایلام زندگی می کردند. این قوم صنعت پیشه آثار هنری بسیار زیبا و هنرمندانه ای را از خود به جای گذاشته اند. افرادی همانند جورج کامرون با تحقیق بر روی این قوم بیان نموده اند که زبان آن ها بسیار شبیه به زبان قفقازی بوده و همسایه عیلامی ها بودند. آریایی ها با ورود به این قوم از این هنرمندان استفاده کردند و تلفیق مذاهب بین این دو شکل گرفت. شاید قوم لر را بتوان نژادی باقی مانده از این قوم دانست. هر چند که نژاد آن ها در طول قرن ها دستخوش تغییرات بسیاری شده است. کاسی ها سوارکاران و ریخته گرانی بسیار ماهر بودند.لولوبیانلولوبی ها اقوامی بودند که در منطقه ای میان قوم کاسی ها و گوتی ها زندگی می کردند. حجاری از این قوم را در استان کرمانشاه می توانید ببینید. این قوم همزمان با آشوری ها، اورارتویی ها و کاسی ها زندگی می کردند. پادشاه لولوبیان شخصی به نام آنوبانی نی بوده است. سومریان و بابلی ها از لولوبیان برده می گرفتند. بر اساس تاریخ نوشته شده بر روی کتیبه ها، عیلامی ها، گوتی ها و لولوبیان در نهایت به بابل حمله بردند و انتقام خود را گرفتند. این قوم نیز پیشینه فلزکاری بسیار قوی داشتند و بر طبق نظر برخی محققین و تاریخ دانان، نژاد اولیه قوم لر بودند. چرا که واژه لَر را واژه ای لولوبی می دانند. سرزمین این قوم در مجموع بر روی کوه های زاگرس و بین دو دریاچه ارومیه و جنوب ایران بوده است.گوتی هاگوتی ها قومی بودند که در بخش مرکزی زاگرس و در شمال قوم لولوبی ها زندگی می کردند. این قوم با آریایی ها و برخی طوائف ماد، تلفیق شده و بعدها نمودها را تشکیل دادند. در کتیبه های باستانی اروراتوها ماننا و مادها را گوتی ها نامیده اند.مانائیانمانائیان یا ماننا اقوامی در همسایگی اروارتوها و میتانی ها بودند. این قوم در آذربایجان غربی و در سواحل جنوبی دریاچه ارومیه ساکن بودند. تمدن حسنلو تمدنی بازمانده از این قوم است و جام زرین حسنلو کار هنرمندان مانائی است. این قوم در پایان توسط اورارتوها و آشوری ها شکست خوردند.کاسپی هاکاسپی ها اقوامی بودند که در سرزمین جمهوری آذربایجان کنونی و حدود تالش، گیلان، اذربایجان شرقی و تا حدی در زنجان زندگی می کردند. نام دریای کاسپین از نام این قوم گرفته شده است. آداب و رسوم و شیوه زندگی این قوم آنچنان پیشرفته بود که بر روی زندگی آریایی ها تاثیر گذاشت. یکی از عقیده های این قوم در خصوص مردگان بود. آن ها اجساد مردگان خود را در بیابانی دور از شهرهای خود می گذاشتند تا کرکس ها بخورند. معتقد بودند که در این صورت روح شخص مرده در عالم باقی خوشبخت و آمرزیده می شد و اگر جسد کسی توسط حیوانات خورده نمی شد یعنی آن شخص آمرزیده نشده است.اورارتواورارتوها قومی پیشرفته در ناحیه آناتولی یا وان ترکیه بودند که در کنار دیگر اقوام این ناحیه همانند هیتی ها بعدها قوم ترک را تشکیل دادند. این اقوام هر چند در ابتدا از آشوریان شکست می خوردند اما در حدود 800 سال پیش قدرت یافته و به یکی از قدرت های آسیای غربی تبدیل شدند. در آن موقع آناتولی جزوی از فلات ایران و اورارتو ها از ساکنین اولیه ایران محسوب می شدند. اورارتوها خط و کتابت داشتند. پایان مادها و آریایی ها به همراه حملات سکاها و کیمریان در قفقاز باعث سقوط این تمدن شد. اقوام بازمانده اورارتو در نهایت با التقاط با دیگر اقوام هندواروپایی قوم ارمنی را تشکیل دادند.به جز اقوامی که در غرب فلات ایران زندگی می کردند تمدن های پیشرفته و صنعت گر بسیاری نیز در شرق و فلات ایران زندگی می کردند. از اقوام این نواحی اطلاعات اندکی به دست آمده و تنها دو شهر سوخته و تمدن یافت شده در جیرفت کشف شده اند.شهر سوختهاز علوم و فنون پیشرفته تمدن شهر سوخته، ساکنین اولیه ایران اطلاعات بسیاری بر اساس کاوش ها به دست آمده است. به گونه ای که اولین چشم مصنوعی دنیا و اولین عمل جراحی بر روی جمجمه در دنیا در این تمدن پیدا شده است. جام معروف شهر سوخته که نقاشی بر روی آن را اولین انیمیشن دنیا می دانند و بسیاری از آثار دیگر تمدن در این شهر بزرگ و وسیع همگان را متعجب می کند. اولین بازی ها، اولین تاس دنیا، اولین خط کش، و بسیاری دیگر در این دولت شهر یافت شده است. نام اصلی شهر سوخته در کتیبه های بابلی (ارته) آورده شده است. با اینکه راجع به صنایع، دانش و پیشرفت های این قوم اطلاعات بسیاری به دست آمده است اما هنوز در رابطه با نژاد اصلی این قوم اطلاعاتی توسط باستان شناسان داده نشده است و بیشتر به قوم هیرمند شناخته می شوند. شهر سوخته در نزدیکی شهر زابل امروزی واقع شده است.تمدن جیرفتاز کشف تمدن جیرفت و هلیل رود در استان کرمان زمان زیادی نمی گذرد. این تمدن از ساکنین اولیه ایران بودند که در هزاره سوم پیش از میلاد و در دشت حاصلخیز هلیل رود می زیستند . آثار بسیاری از این قوم هم اکنون به دست آمده است. خطی ابتدایی داشتند و آثار سنگی و ظروف سنگی با نقش نگاره های بسیاری از این قوم به دست آمده است. قطعا بین این تمدن و تمدن شهر سوخته مراودات تجاری وجود داشته است. برخی از دانشمندان نیز این قوم را به نام ارته می شناسند و داستانی که بر روی کتیبه سومری نوشته شده است را به این تمدن نسبت می دهند و ارته را نام تمدن شهر سوخته نمی شمارند.(سایت جعبه مهر )برای آگاهی کامل از تاریخ ایران باستان به کتاب تاریخ جامع ایران از مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی مراجعه کنید . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه