غیبت از پیامبران تا امام مهدی (عج) نگاهی به تاریخ ادیان حکایت از آن دارد که غیبت مختص به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نبوده است؛ بلکه طبق بیان قرآن کریم و روایات فراوان تعدادی از پیشوایان گذشته از آن جمله حضرات صالح، یونس، موسی، عیسی، خضر علیهم السلام و... به علل و جهاتی غیبت کرده و از انظار مردم پنهان می شدند.

غیبت از پیامبران تا امام مهدی (عج) نگاهی به تاریخ ادیان حکایت از آن دارد که غیبت مختص به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نبوده است؛ بلکه طبق بیان قرآن کریم و روایات فراوان تعدادی از پیشوایان گذشته از آن جمله حضرات صالح، یونس، موسی، عیسی، خضر علیهم السلام و... به علل و جهاتی غیبت کرده و از انظار مردم پنهان می شدند. درباره غیبت حضرت خضر علیه السلام، به تصریح قرآن کریم حضرت موسی علیه السلام قبل از غیبتش از مصر با او آشنا شده و از علم او بهره مند می ‌شد. حضرت با اینکه از دیدگان پنهان بود، اما هرگز از حوادث و اوضاع زمان غفلت نداشت. طبق ولایت و اختیاراتی که از جانب خدا به او داده شده بود، در اموال و نفوس تصرف می ‌کرد و اوضاع را طبق مصالحی رهبری می ‌نمود.(۱) در داستان غیبت حضرت عیسی علیه السلام، یهود و نصاری بر کشته شدن حضرت اتفاق دارند، اما خداوند می ‌فرماید: «وَ قَوْلِهِمْ إِنّا قَتَلْنَا الْمَسیحَ عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذینَ اخْتَلَفُوا فیهِ لَفی شَکٍّ مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّباعَ الظَّنِّ وَ ما قَتَلُوهُ یَقینًا * بَلْ رَفَعَهُ اللّهُ إِلَیْهِ وَ کانَ اللّهُ عَزیزًا حَکیمًا»؛ «و گفتارشان که ما مسیح، عیسی بن مریم پیامبر خدا را کشتیم؛ در حالی که نه او را کشتند و نه به دار آویختند، لکن امر بر آن ها مشتبه شد و کسانی که در مورد (قتل) او اختلاف کردند، از آن در شک هستند و علم به آن ندارند و تنها از گمان پیروی می‌کنند و قطعاً او را نکشتند».(۲) حضرت عیسی علیه السلام اکنون زنده و غایب است و طبق روایات در زمان ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از آسمان به زمین فرود می‌ آید. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: « مهدی متوجه می شود که عیسی فرزند مریم از آسمان فرود آمده و گویی از موهای سر و صورتش آب می ‌ریزد؛ مهدی به او می ‌گوید: جلو بایست و با مردم نماز ” هر کدام از ما در زمان خود بیعت حاکمان و طاغوت های زمان را از روی تقیه به عهده گرفته ایم، مگر مهدی که عیسی بن مریم به امامت او نماز می گذارد. خداوند ولادت او را مخفی نگه داشت و برای او غیبتی در نظر گرفت تا زمانی که قیام می کند، بر گردنش بیعت حاکمی نباشد “ بخوان، عیسی می‌ گوید: نماز باید به وسیله شما اقامه شود؛ پس عیسی پشت سر مردی از فرزندان من ایستاده و نماز می‌ خواند».(۳) قرآن درباره غیبت ذوالقرنین نیز داستان مفصلی دارد و صفات ممتازی را نیز برای او بیان می کند، اما اینکه ذوالقرنین کیست، بیان نشده است. بسیاری از روایات اسلامی بیانگر آن است که او پیامبر نبود؛ بلکه بنده صالحی بود. در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: «همانا ذوالقرنین بنده صالح خدا بود و خداوند او را برای بندگانش حجت قرار داده بود. ذوالقرنین مردم را به طرف خدا دعوت کرده و آن ها را به تقوا و پرهیزکاری امر می کرد، اما آن مردم ضربتی به سمت راست سرش زدند و او مدت ها از نظر مردم غایب شد؛ غیبتی آنچنان طولانی که گفتند مرده یا هلاک شده و معلوم نیست در کدام وادی سرگردان است، اما ذوالقرنین پس از غیبت طولانی مجدداً به طرف قومش بازگشت. این بار نیز مورد حمله قرار گرفت و آنان دومین ضربه را به سمت چپ سرش زدند. همانا آگاه باشید که در میان شما کسی است که همان روش و سنت ذوالقرنین را دارد. خدای عزوجل سبب و امکانات همه چیز را برای ذوالقرنین فراهم کرد و قدرتی در زمین به او داد که او شرق و غرب را درنوردید، اما به زودی سنت و روش ذوالقرنین در قائم از اولاد من جاری خواهد شد و قائم شرق و غرب عالم را زیر فرمان حکومت خود می آورد. در اطراف جهان کوه و دشت و بیابانی نیست که ذوالقرنین در آن قدم نهاده باشد، مگر اینکه مهدی در آن قدم خواهد گذاشت (و آن را زیر چتر حکومتش خواهد کشید). همه گنج ها و معادن زمین را خداوند برای قائم ظاهر می کند و او را به وسیله ترسی (که در دل دشمنان می افکند) یاری خواهد کرد. قائم جهان را پر از عدل و داد می کند، همانطوری که از ظلم و جور پر شده است».(۴) علل غیبت امام مهدی (عج) آزادی از بیعت طاغوت های زمان در حدیثی از امام حسن مجتبی علیه السلام آمده است: «هر کدام از ما در زمان خود بیعت حاکمان و طاغوت های زمان را از روی تقیه به عهده گرفته ایم، مگر مهدی که عیسی بن مریم به امامت او نماز می گذارد. خداوند ولادت او را مخفی نگه داشت و برای او غیبتی در نظر گرفت تا زمانی که قیام می کند، بر گردنش بیعت حاکمی نباشد» .(۵) از این روایت ” علت و فلسفه واقعی غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یکی از رازهای الهی است که جز خداوند و پیشوایان معصوم علیهم السلام کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد، اما راز اصلی در غیبت قرار گرفتن امام را می توان فراهم نبودن شرایط ظهور، برای تحقق بخشیدن به آرمانی بزرگ، محفوظ ماندن از شر جباران و ستمگران و نیز سنجش اندازه پایبندی و پایداری آنان به دین و ولایت بر شمرد “ و روایات دیگری از این دست بر می آید که آن حضرت به وسیله غیبت از یوغ بیعت با طاغوت های زمان آزاد می شود و تعهد و بیعت با هیچ حاکمی را بر عهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود آزادانه تلاش کند. آمادگی جهان ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان منجی بشریت و کسی که در کره زمین دین اسلام را بر تمامی دین ها پیروز می گرداند، به زمینه و آمادگی جهانی نیازمند است؛ زیرا روش و سیره آن حضرت مبنی بر رعایت امور ظاهری و حکم به ظاهر نیست؛ بلکه مبنی بر رعایت حقایق و حکم به واقعیات و ترک تقیه و مسامحه نکردن در امور دینی و احقاق حقوق و برقراری عدالت واقعی و اجرای تمام احکام اسلامی است. انجام این برنامه و انقلاب بزرگ و همه جانبه نیازمند ترقی و رشد بشر در ناحیه علوم، معارف، فکر، اخلاق و آمادگی جامعه برای پذیرش و استقبال این نهضت و لیاقت زمامداری آن رهبر الهی می باشد. از این رو جهان باید زمینه این پذیرش را داشته باشد تا این هدف محقق شود.(۶) آزمایش مردم رسول خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی فرموده است: «او (امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف) کسی است که از یاران و شیعیانش غایب می شود؛ غیبتی که در آن غیبت کسی در اعتقاد به امامت حضرت ثابت نمی ماند، مگر کسی که خدا قلبش را به ایمان آزموده باشد».(۷) در حدیثی از امام علی علیه السلام نیز آمده است: «به خدا قسم، من و این دو فرزندم (حسن و حسین) شهید خواهیم شد؛ خداوند در آخر الزمان مردمی از فرزندانم را به خونخواهی ما بر خواهد انگیخت و او مدتی غایب خواهد شد تا مردم آزمایش شوند و گمراهان جدا گردند، تا جایی که نادان می گوید: خداوند دیگر نیازی به آل محمد ندارد» .(۸) این گونه روایات بیانگر آن است که فلسفه غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف آزمایش مردم است. هر چند علت و فلسفه واقعی غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یکی از رازهای الهی است که جز خداوند و پیشوایان معصوم علیهم السلام کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد، اما راز اصلی در غیبت قرار گرفتن امام را می توان فراهم نبودن شرایط ظهور، برای تحقق بخشیدن به آرمانی بزرگ، محفوظ ماندن از شر جباران و ستمگران و نیز سنجش اندازه پایبندی و پایداری آنان به دین و ولایت بر شمرد. پی نوشت ها: ۱. کهف: ۸۲ ـ ۵۹. ۲. نساء: ۱۵۷ و ۱۵۸. ۳. عقد الدّرر فی أخبار المنتظر، ص۳۸. ۴. تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۵۴۲ ـ ۵۴۵. ۵. بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۲. ۶. صافی، امامت و مهدویت، ج ۳، ص ۱۴۳ـ۱۵۰. ۷. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۰۱. ۸. الغیبه، نعمانی، ص ۱۴۱. مرجع : سایت تبیان .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه