یه جریان شناسی از جریانات انقلاب می خواستم. این چپ و راست کیا بودند. احزاب و اسامی افراد آنها. راست سنتی و چپ سنتی منظور چیه؟ جدیدشون منظور کیان؟

پس از انقلاب این اصطلاح «چپ و راست» به تدریج در ادبیّات سیاسى ایران رایج شد.بعد از عزل بنى صدر نیروهاى انقلاب دچار اختلافات داخلى شدند. این اختلاف به طور مشخص در سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى و حزب جمهورى اسلامى تجلّى کرد و نهایتا به انحلال هر دو تشکّل انجامید. از آن زمان گرایش ها و جناحهاى مخالف با یکدیگر، به چپ و راست تقسیم شدند، و این اصطلاح به تدریج محور تقسیم بندى هاى سیاسى قرار گرفت.در دوره نخست وزیرى مهندس موسوى نیروهاى موسوم به چپ اکثریّت یافتند. این گروه که بعدا به چپ سنّتى موسوم شدند، انقلابى، تندرو و رادیکال، ضدّ آمریکا و اسرائیل، اصول گرا، طرفدار ولایت مطلقه ى فقیه، و خواهان اقتصاد بسته و دولتى بودند.در مجلس سوم اکثریّت با این جناح بود. عمده ترین گروههاى طرفدار این جناح را مجمع روحانیون مبارز، اعضاى سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى، و دفتر تحیکم وحدت تشکیل مى دادند. در مقابل این جناح، طیفى از نیروهاى سیاسى، به راست موسوم شدند. این گروه ابتدا در حوزه ى اقتصاد و سپس در سایر حوزه ها با جناح چپ اختلاف پیدا کردند. طیف راست مخالف دخالت گسترده ى دولت در اقتصاد بود؛ و در همین زمینه ها با دولت مهندس موسوى اختلاف داشت. این گروه در مجلس چهارم و پنجم اکثریّت را به دست گرفتند. عمده ترین گروههایى که آنها را به نحوى جزو یا جانبدار راست به حساب مى آورند عبارتند از: جامعه روحانیّت مبارز، جامعه ى مدرّسین حوزه ى علمیه ى قم، تشکّلهاى اسلامى همسو (یعنى مجموعه اى از گروههاى راست، که مهمترین آنها را جمعیت مؤتلفه و جامعه ى اسلامى مهندسان تشکیل مى دهد). به طور کلّى این گروه بر ولایت مطلقه ى فقیه، حفظ فرهنگ سنّتى، مدیریّت دینى، اقتصاد آزاد و بازار تأکید دارند.در دوره ى ریاست جمهورى آقاى هاشمى رفسنجانى دو اصطلاح «چپ مدرن» و «راست مدرن» مطرح شد. چپ مدرن جریانى است که به هر دلیل، به بازنگرى در اندیشه ها و نظرات خود پرداختند. محصول این تأمّل، چرخش در بعضى از مواضع رادیکال، و اصلاح و تعدیل بخشى از شعارها و آرمانهاى این جناح بود. فضاى باز سیاسى و فرهنگى، توسعه ى اقتصادى، تنش زدایى در سیاست خارجى، تسامح و تساهل در عرصه ى فرهنگ و سیاست جزو شعارهاى چپ مدرن است. این گروه طرفدار آزادى بیان و گسترش آزادى هاى سیاسى محسوب مى شوند.در مقابل، در جناح راست نیز تغییراتى پدید آمد؛ و یکى از نتایج آن منشعب شدن جریانى بود که گاه با عنوان راست مدرن و گاه با نام تکنوکرات ها (فن سالاران) و یا مصلحت گرایان مطرح مى شوند. این جریان متشکّل از افراد میانه رو جناحهاى چپ و راست بود؛ که دیدگاه هاى مشترکى با چپ مدرن داشتند؛ و در مجموع معتقد به اصلاحات سیاسى، و بخصوص اصلاحات اقتصادى، توسعه ى فرهنگى، خصوصى سازى، و مدیریّت علمى و کارشناس سالارى اند. تعبیر تکنوکرات نیز به همین مناسبت است که این گروه، مانند تکنوکرات ها در کشورهاى غربى بر افتادن امور به دست فن شناسان و گسترش علم و پژوهش تأکید دارند. عمده ترین تشکّل این گروه، کارگزاران سازندگى است که در مجلس پنجم نقش عمده اى ایفا کرد. این گروه یا گروههاى چپ مدرن در انتخابات ریاست جمهورى سال 76 همگرا شدند. این ائتلاف که از عمده ترین شعارهاى آنها اصلاحات سیاسى بود، موقعیت چشمگیرى نیز در انتخابات به دست آورد. امروزه در چپ مدرن نیز بروز و تمایز گرایشهاى تندرو و میانه رو کاملاً مشهود است.به طور کلى جناح بندیهاى سیاسى در ایران مرزهاى مشخصى ندارد. گروههاى موسوم به چپ و راست هیچ کدام راهبردها و دیدگاه هاى خود را از پیش و به طور شفّاف و تفصیلى در حوزه هاى سیاسى، اقتصادى و فرهنگى ارائه نکرده اند. همچنین ضعف نهادهاى مدنى و احزاب سیاسى در هر دو جناح به دلیل فقدان سابقه ى تشکّلهاى سیاسى رسمى و سازمان یافته در ایران مشهود است. تشکّل ها غالبا با توجه به زمان خاص ایجاد مى گردند؛ و مواضع نیز بر حسب موقعیّت و بسته به فضا و شرایط مستحدث تغییرمى کند. لذا اغلب مى توان تردید و تردّد و نوسان گروهها و افراد سیاسى را بین چپ و راست کاملاً مشاهده کرد. از آن جا که بسیارى از اندیشه ها و مواضعِ گروهها به طور موقّت و انفعالى طرح ریزى مى شوند نمى توان به تداوم مواضع سیاسى اطمینان داشت. به طور کلّى گذشته از آن چه گفته شد به نظر مى رسد اصطلاح چپ و راست همان گونه که اشاره کردیم براى بیان تفاوتها و سلایق سیاسى در ایران مبهم و نارساست، و در صورت کاربرد باید به تفاوت عمیق اندیشه ها و جناح بندیهاى سیاسى میان ایران و غرب توجّه داشت. ابهام و نارسایى این دو اصطلاح تا حدّى است که افراطى ترین گروه چپ رو در ایران را به لحاظ بعضى از اصول فکرى مى توان حتّى مشابه با محاظفه کاران و راست گراهاى غربى دانست. همچنین است در مورد راست گرایان. لذا در کاربرد این اصطلاحات باید به شرایط سیاسى و اجتماعى ایران توجه داشت (ر.ک: فرهنگ واژه ها، عبدالرسول بیات).اما برخی جناح ها وجود دارند که جناح میانه معروفند؛ علیرغم ابهامى که در این قسمت وجود دارد به صورت مختصر مى توان گفت که در حدود سال 1363 به علت اختلاف نظرهایى که بین نیروهاى انقلابى در قبال مسائل اقتصادى و بین المللى به وجود آمد، جناحى به نام جناح مصلحت اندیش، یا ملی گرا «پراگماتیست» یا میانه معروف شد. این جناح در آن دوره با برخى سیاست هاى رادیکال در سطح بین الملل مخالفت مى کرد و آن را مغایر مصلحت استراتژى جنگ علیه عراق مى دانست در اواسط دهه هفتاد جمعیت «کارگزاران سازندگى» مشخص ترین گروه انجام یافته جناح میانه شناخته مى شوند. نشریات همشهرى و ایران ارگان هاىغیررسمى این جناح بودند.حزب جبهه مشارکت ایران اسلامىزمـیـنـه هـاى اولیـه شـکـل گـیرى این حزب ، به قبل از برگزارى هفتمین دوره انتخابات ریاست جـمـهورى برمى گردد. به این معنا که ، همفکران خاتمى در ستادهاى انتخاباتى وى گرد آمدند تـا بـه پـیـروزى وى در انـتـخـابـات کـمـک نمایند. پس از انتخاب او، یکصد و ده نفر از اعضاىِ فعّال ستادهاى انتخاباتى ، براى پشتیبانى و پیشبرد شعارها و ایده هاى خاتمى ، جبهه مشارکت را رسـمـا در آذر 1377 تـاءسـیس کردند. اعضاى اصلى این حزب ، اغلب در دستگاه هاى اجرایى مشغول کار بودند. از این رو، مى توان جبهه را یک حزب دولتى به شمار آورد. البته جبهه یک حـزب مـنـسـجـم نـیـسـت ، زیـرا هـمـان طـور کـه از نـام جـبـهـه بـرمـى آیـد، یـک تـشـکـل سـیـاسـى بـا سـلیـقـه هـاى مـختلف است . بنابراین ، جاى تعجب نیست که از هجده گروه فعّال دوم خرداد، چهارده گروه در جبهه عضویت داشتند در اسـاسـنـامـه حزب جبهه مشارکت ایران اسلامى ، ایجاد زمینه مناسب براى مشارکت ملت ایران در فـعـالیـت هـاى سـیـاسى و اجتماعى ، حفظ دستاوردهاى انقلاب عظیم اسلامى و تداوم بخشیدن به آرمـان هاى حضرت امام خمینى (ره ) از هدف هاى جبهه به شمار آمده است.. کنگره ، شوراى مرکزى ، دبـیـر کـل ، هیاءت داورى ، دفتر سیاسى ... از ارکان ، و کنگره و شوراى مرکزى ، عالى ترین رکـن جـبـهـه اند، ولى تنها، شوراى مرکزى مسؤ ولیت هدایت و پیشبرد هدف هاى جبهه را بر عهده داشت. دبـیـر کـلّ بـالاتـریـن مـقـام اجـرایـى جـبـهـه رئیـس شـوراى مـرکـزى بود کـه بـه مدت دو سـال انـتـخـاب مـى شـد. التـزام به قانون اساسى ، تابعیت ایران ، اعتقاد به اسلام و داشتن حـداقـل پـانـزده سـال تـمـام ، از شـرایـط عـضـویـت در جـبـهـه بود. عـضویت در سایر احزاب و تشکل هاى سیاسى ، مانع عضویت در حزب جبهه مشارکت ایران اسلامى نیست مـهـم تـریـن شـعـار حزب جبهه مشارکت ایران اسلامى ، توسعه سیاسى و نهادینه کردن مشارکت مـردم در اداره کـشـور بود . البـتـه بـرخـى از اعـضـاى حـزب ، نـظـر مـعـتـدل ترى در این باره مطرح مى کردند. به عقیده آن ها، توسعه سیاسى و توسعه اقتصادى و بـه بـیـان دیـگـر، توسعه متوازن ، می بایست هم زمان مورد توجه قرار گیرد، ولى در کوتاه مدت پـرداختن به توسعه سیاسى لازم است و این توسعه ، راه را براى توسعه در ابعاد دیگر مى گـشـاید. این حزب رئوس برنامه هاى اقتصادى خود را به این شرح اعلام کرد : (اقتصاد بیمار ایران نیاز به درمان دارد. ریشه هاى بیمارى اقتصاد ایران فراوانند: عدم ثبات سیاسى ، فـقدان امنیت اقتصادى و قضایى ، اقتصاد نفتى ، اقتصاد زیرزمینى ، فرار سرمایه ها و مغزها، تـعـدد مـراکـز تـصمیم گیرى و...) از نمایان ترین آن اند). گام هاى اولیه در درمان بیمارى بـاید به اصلاح ریشه ها معطوف شود اصلاحات اقتصادى نیازمند اصلاحات حقوقى و سیاسى است وگرنه تزریق منابع مالى و انتخاب سیاست ها و راهبردهاى مختلف اقتصادى تنها مى تواند بـه تـداوم بـیـمـارى اقـتـصـادى یـارى رساند.) امّا حزب جبهه مشارکت اسلامى و اعـضـاى آن کـه بـرخـى از آن هـا پـسـت هـاى مهم کشور را در اختیار داشتند، در راستاى سیاست هاى اقـتـصادى پیشنهاد مجمع تشخیص مصلحت نظام که از سوى مقام معظم رهبرى تصویب و به دولت ابـلاغ شـد، حـرکـت نـکـردند . و در نـتـیـجـه ، دولت آقـاى خـاتـمـى را بـا مشکل ناتوانى اقتصادى مواجه نمودند .دفتر تحکیم وحدت سـابـقـه انـجـمـن هـاى اسـلامـى دانـشـجویى به دهه بیست مى رسد. در دهه سى اختناق موجود، از فـعـالیـت سـیـاسـى ، مـذهـبـى و عـلمـى ایـن انـجـمـن هـا کـاسـت . در دهـه چـهـل ، شـکـل گـیـرى نـهـضـت امام خمینى (ره ) بر تشدید و تعمیق فعالیت هاى اسلامى دانشگاهى افـزود، و در ایـن دهـه و دهـه پـنـجـاه دانـشـجویان مسلمان ، نقش مهم در ایجاد و سرانجام پیروزى انـقـلاب اسـلامـى ایـفـا کـردنـد، امـا تـاءکـیـد امـام (ره ) بـر ضـرورت وحـدت انجمن هاى اسلامى دانـشجویى ، منجر به ایجاد اتحادیه انجمن هاى اسلامى دانشجویان دانشگاه هاى سراسر کشور یا دفتر تحکیم وحدت در 1358 گردید. اسـاسـنـامـه دفـتـر تـحـکیم وحدت هشت فصل دارد که در آن نشست ها، کمیسیون ها، واحدها، شوراى مـرکـزى مـهـم تـرین ارگان اتحادیه شمرده شده اند. شوراى مرکزى داراى هفت عضو است که از سـوى واحـد نـشـسـت ها به مدت یک سال انتخاب مى شوند. تعهد به ولایت فقیه ، داشتن سابقه سالم ، عدم عضویت در احزاب از شرایط عضویت در شوراى مرکزى است . و نیز اعتقاد به اسلام ، اصول دین ، اسلام فقاهتى ، ولایت فقیه ، حقانیت انقلاب ، قانون اساسى و انقلاب فرهنگى از اصـول و گـسـتـرش انـقـلاب ، تـقـویـت نـظـام ، دانـشگاه اسلامى ، تحقق وحدت حوزه و دانشگاه و برآوردن نیازهاى علمى نظام از اهداف دفتر تحکیم وحدت به شمار مى رود. دفـتـر تـحـکـیـم وحـدت چـنـد دوره فـعـّالیـت را پـشـت سـر گـذاشـتـه اسـت . دوره اوّل 58 تـا 68: در ایـن دوره بـیـشـترِ اقدامات و مواضع دفتر در جهت راه امام (ره ) بود. و در این راسـتا، به عنوان تنها تشکّل دانشجویى ، در تسخیر لانه جاسوسى آمریکا، انقلاب فرهنگى ، شرکت در فعّالیت هاى انتخاباتى و تقویت نهادهاى انقلابى نقش مهمى داشت.دوره دوم 68 تـا 72: واکـنـش نسبت به تشکل هاى موازى ، مخالفت با دولت و دفاع از منتظرى از اهم فعالیت هاى دفتر تحکیم بود.دوره سـوم 72 تـا 76: در این مقطع زمانى دفتر در انزواى سیاسى قرار گرفت . و نیز تغییر شـعـار عـدالت بـه آزادى از سوى تحکیم وحدت مشاهده شد. همچنین ، کم رنگ شدن حمایت از ولایت فقیه و انتقاد عریان نسبت به هاشمى رفسنجانى .دوره چهارم (76 تا 80): در دوره جدید، همانند جناح موسوم به چپ ، بر قانون گرایى ، تعمیق گفت وگو، نقد منصفانه ، نرمش در برابر آمریکا و... تاءکید مى ورزد دفتر تحکیم وحدت در منشور انتخابات مجلس ششم دیدگاه هاى خود را مطرح کرده است که حذف چـارچـوب هـاى تـنـگ نظرانه در روابط اجتماعى جوانان ، اصلاح قوانین محدودکننده فعّالیت هاى اجـتـمـاعـى ، سـیـاسـى و فـرهـنـگى زنان ، تغییر قانون نظارت در عرصه هاى فرهنگى ، لغو گـزیـنـش هـاى سـیـاسـى ، نـفـى اقتصاد رانتى ، بررسى کارشناسانه تنش زدایى با آمریکا، بـرقـرارى امـنـیـت سـرمـایـه گـذارى خارجى ، ایجاد پارلمان دانشجویى ، گسترش جریان آزاد اطـلاعـات ، حـذف انـحـصار در صدا و سیما، به رسمیت شناختن قرائت هاى مختلف از دین ، تعریف جرم سیاسى و... از آن جمله اند.جهت آشنایی بیشتر ر. ک: تاریخ جنبش دانشجویی ایران ، حسین قویدل معروفی ، انتشارات نجم الهدی، 1385 . سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى ایرانبـر اسـاس مـرامـنـامـه سـازمـان ، سـازمـان مـجـاهـدیـن انـقـلاب اسـلامـى یـک تـشـکـل عـقـیـدتـى و سـیـاسـى اسـت ، و با اعتقاد به اسلام و ضرورت اجتهاد زنده و زمان شناس فـعـالیـت مى کند. فعالیت سازمان که به صورت علنى صورت مى گیرد، در چارچوب قانون اسـاسـى ایـران و با پذیرش اصل ولایت فقیه انجام مى پذیرد. این سازمان براى تحقق اهداف زیر تلاش مى کند:1 ـ پاسدارى از انقلاب اسلامى ، نظام جمهورى اسلامى و قانون اساسى2 ـ تداوم ، گسترش و تعمیق انقلاب اسلامى در ایران و جهان3 ـ رشد و ارتقاى سطح آگاهى عقیدتى و سیاسى4 ـ ایجاد جامعه اى آباد و آزاد و مستقلالبـتـه ایـن شـعـارها در عمل به طور کامل تحقق نیافته اند، بلکه گاه عکس آن نیز اتفاق افتاده اسـت ! و ایـن عمل با شعار لزوم ارتقاى سطح آگاهى سیاسى مردم مخالفت آشکار دارد بـا استناد به اساسنامه ، مهم ترین ارکان سازمان عبارتند از: کنگره ، شوراى مرکزى و هیاءت اجرایى . اساسنامه سازمان مى افزاید، این ساختار بر مبناى ارزش هاى اسلامى همچون شورى ، امر به معروف ، نهى از منکر، تواصى به حق و صبر، تعاون بر خیر و تقوى و ولایت مؤ منانه نـسـبـت بـه یـکـدیـگـر در روابـط مـتـقـابـل اعـضـا و حـاکـمـیـت اخـلاق اسـلامـى و احـکـام شـرعـى شکل گرفته است و در جهت تحقق این ارزش ها گام برمى دارد سـازمـان در بـعـد سـیـاسى مدعى نهادینه شدن رقابت گروه ها، توسعه مشارکت سیاسى مردم ، اعـتـلاى فـرهـنـگ سـیـاسـى ، شـفاف سازى مواضع جناح ها، حاکمیت قانون و رشد عقلانیت ، تقدم تـوسـعـه سـیـاسـى بر توسعه فرهنگى و اقتصادى ، لزوم تحقق اصلاحات و... است . در بعد اقـتـصـادى ، بـه ایـجـاد و حـفـظ اسـتقلال اقتصادى ، خود اتکایى ، رفاه اجتماعى ، جلوگیرى از شکاف طبقاتى ، سمت گیرى به سوى عدالت اجتماعى مى اندیشد. در عرصه فرهنگ عقیده دارد، با ایجاد فضا براى گفتگوى انتقادى ، آزادى بیان و... بهتر مى توان از ارزش هاى ملى ، دینى و انقلابى پاسدارى کرد ولی آیا با تمامی این ادعاها توانسته است ارزش های ملی، دینی و انقلابی را در بعد داخلی وخارجی پاسداری نماید یا این که متأسفانه برخی از افراد آن عملکردهای متفاوتی داشته اند؟مجمع نیروهاى خط امام (ره )سـیـد هـادى خـامـنـه اى ، رحمت اللّه خسروى و احمد حکیمى پور در آبان 1377 با اخذ پروانه از کـمـیـسـیـون مـاده 10 وزارت کـشـور مـوجـودیـت گروه جدید (مجمع نیروهاى خط امام (ره ) را اعلام کـردنـد. ایـن مـجـمع به همراه دفتر تحکیم وحدت ، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى ایران ، حزب اسلامى کار، حزب جبهه مشارکت اسلامى ، خانه کارگر، حزب همبستگى و... ائتلاف بزرگى را بـه نـام ائتـلاف جـبـهـه دوم خـرداد را تشکیل مى دهند. البته این ائتلاف جنبه رسمى ندارد، یعنى حاصل مذاکره و برنامه ریزى رهبران این گروه ها نیست ، بلکه به طور خودجوش به وجود آمده است بـر اسـاس مـرامـنـامـه ، مـجـمع نیروهاى خط امام (ره )، تشکیلاتى است اسلامى ، سیاسى که بر پایه اعتقادات ، اهداف و خط مشى هاى زیر تشکیل شده است:الف ـ مـبـانـى اعـتـقـادى : اعـتـقـاد و التزام به اسلام ناب محمدى (ص )، مبانى تفکرات امام (ره ) قـانـون اسـاسـى و ولایـت فـقـیـه ب ـ اهداف : تحقق حاکمیت اسلام ، پاسدارى از ارزش ها، اجراى عـدالت اجـتـمـاعـى ، حـراسـت و دفـاع از جمهوریت نظام ج ـ خط مشى ها: ریشه کنى فقر، افزایش آگـاهـى ، گـسـتـرش آزادى ، مبارزه با آمریکا، ایجاد فضاى سالم سیاسى . مجمع مدعى است که قصد دارد با هدایت و سازمان دهى به نیروهاى معتقد به اسلام ناب محمدى (ص ) و تفکر حضرت امام (ره ) به تحقق آرمان هاى انقلاب اسلامى کمک نماید شرایط عضویت در این مجمع ، تابعیت جمهورى اسلامى ، اعتقاد و التزام عملى به اسلام و مبانى تـفکرات حضرت امام (ره )، قانون اساسى ، اصل ولایت فقیه و عدم عضویت در سایر گروه هاى سـیـاسـى اسـت . کـنـگـره ، عـالى تـریـن مـرجـع مـجـمـع اسـت ، و قـرار اسـت چـنـان چـه حداقل هزار نفر به عضویت مجمع درآیند، نخستین کنگره آن برگزار شود. شوراى مرکزى ، مسؤ ولیـت رهـبـرى و بـرنـامـه ریـزى مـجـمـع را بـر عـهـده دارد، و دبـیـر کـل و هـیاءت اجرایى را انتخاب مى کند و به تصویب خطمشى ها و سیاست ها مى پردازد. یکى از ویـژگـى هـاى مـجـمـع ، تـاءسـیـس شـوراى ایـدئولوژى اسـت کـه حـداقـل سه تن اندیشمندِ صاحب نظر در علوم اسلامى که از صلاحیت اخلاقى و علمى و دید وسیع اجـتـمـاعـى و سـیـاسـى بـرخـوردارنـد، تـشـکـیـل مـى شـود. ادعـا مـى شـود مـجـمـع یـک تـشـکـل سـیـاسـى غـیـر انـتـفـاعـى اسـت . از ایـن رو، بـه هـیـچ گـونـه عملیات بانکى و تجارى اشتغال ندارد. (به نقل از جریان شناسی، مرکز تحقیقات سپاه ، سایت طوبی)نهضت آزادی سرآمد جناح لیبرال در ایران، نهضت آزادى مى باشد که براى آشنایى با وضعیت آن، نکاتى را به آگاهى مى رسانیم :1- این تشکیلات اساسا بر پایه اندیشه هاى دکتر مصدق و با کسب نظر از وى ریخته شده است. مهندس بازرگان در این باره مى گوید: «تشکیلات و پایه هاى اصلى نهضت را با کسب نظر از آقاى دکتر مصدق ریخته اند...»، (مجله روشنفکر، 25 خرداد سال 40). در مرامنامه نهضت آمده است: «ما مسلمان، ایرانى، تابع قانون اساسى [زمان شاه] و مصدقى هستیم»، (خط سازش 1/252) بازرگان. 2- گرایش دینى و اسلامى در نهضت نقش درجه دوم و ابزارى دارند و ملیت گرایى بر آن تقدم و پیشى دارد. بازرگان یکى از تفاوت هاى حساس و ظریف بین نهضت آزادى و نیروهاى انقلابى را این مى دانست که امام و انقلابیون خواستار اسلام و خدمت به دین بودند ولى نهضت آزادى ایران گرا بود. گروه اول از امکانات و ابزارهاى موجود در ایران جهت اعتلاى دین استفاده مى کردند و گروه دوم دین را وسیله خدمت به ایران و اهداف اساسى خود قرار مى دادند.براى آگاهى بیشتر ر.ک: اطلاعیه نهضت آزادى 27 خرداد 1360 و نیز: خط سازش، ج 1، ص 288.3- نهضت آزادى داراى شیوه اى سازشکارانه بوده و هرگز موافق با مبارزه انقلابى و سرنگونى رژیم طاغوت نبوده، بلکه معتقد بود شاه باید سلطنت کند نه حکومت و هم اکنون هم بزرگترین منادى سازش با آمریکا مى باشد.4- نهضت آزادى به تدریج در طول حیات خود از روحانیت فاصله گرفت و نه تنها در مسایل سیاسى و اجتماعى، بلکه اساسا در دین شناسى و تفسیر قرآن و فهم دین روى کردى گسسته از عالمان و دین شناسان برگزیده و به جاى مطالعه در دین از طریق متدلوژى خاص خود به تأویل و تفسیر قرآن از طریق تأویل و متدلوژى علوم تجربى و تفسیر به رأى پرداخت و بدینوسیله نوعى اندیشه التقاطى در دین را رواج داد که اولین ثمره آن پیدایش سازمان مجاهدین خلق و گرایش آنان به سوى ندیشه هاى مارکسیستى است. البته در عین حال این نهضت با روحانیونى مانند مرحوم شریعتمدارى رابطه خود را مستحکم ساخته و او را به عنوان مرجع معرفى مى کردند، ولى هرگز حضرت امام را به عنوان مرجع دینى معرفى نکردند.5- در جریان اشغال لانه جاسوسى آمریکا که در واکنش به توطئه هاى آمریکا در براندازى نظام صورت گرفت و پس از افشاى اسناد ارتباط برخى از رهبران نهضت آزادى با آمریکا، مانند بازرگان، یزدى، میناچى، امیر انتظام، سنجابى، نزیه، مقدم مراغه اى و قطب زاده، نهضت آزادى دانشجویان پیرو خط امام را پیرو خط شیطان خواند، (اسناد نهضت آزادى، ج 11، ص 207). 6- در جریان جنگ تحمیلى بر علیه انقلاب، نهضت آزادى به جاى پیوستن به صفوف جنگ و مبارزه و یا تشویق مجاهدان جان بر کف، برعکس با دشمنان همسویى نموده و حضرت امام را جنگ طلب معرفى مى کردند.گذشته از اختلافهاى فکرى، عقیدتى و نحوه برداشت از اسلام بین رهبران نهضت آزادى با امام (ره) و نیروهاى انقلاب؛ اختلافهاى سیاسى در نحوه اداره حکومت، قضایاى انقلاب و حوادث سیاسى پس از انقلاب سبب گردید که هر روز جدایى و اختلاف بین امام(ره) و نیروهاى انقلاب با نهضت آزادى و رهبران آن در قالب دولت موقت بیشتر شود.در این جا به برخى از این اختلافها اشاره مى نماییم:1ـ عدم توجه بازرگان به فرمان نخست وزیرى حضرت امام(ره) مبنى بر استفاده از تمام نیروها و پرهیز از انتخاب اعضاى کابینه از یک گرایش سیاسى و گروهى خاص؛ این اقدام سبب گردید که نیروهاى حزب الله، به مخالفت با بازرگان برخاسته و عمل او را غیر قابل تحمل قلمداد نمایند. 2ـ امام (ره) نوع حکومت را جمهورى اسلامى مطرح نمودند؛ اما بازرگان و نهضتى ها بر حکومت جمهورى دموکراتیک تاکید داشتند. پس از تصویب جمهورى اسلامى،در 12 فروردین 1358 توسط مردم و بعدها تصریح قانون اساسى، بر کلمه جمهورى اسلامى و تایید مردم؛ نهضتى ها حتى تا زمان حال نیز، در فراق حکومت دموکراتیک (جمهورى دموکراتیک) سوگوار هستند و این اختلافِ برداشت بازرگان و نهضتى ها در مقابل امام (ره) و انقلابیون درباره جمهورى اسلامى، شکافى عمیق براى آغاز اختلافها محسوب مى شد. 3ـ مخالفت بازرگان و نهضتى ها با مجلس خبرگان و تأکید و ارائه طرح تشکیل مجلس مؤسسان به جاى آن؛ این طرح با مخالفت صریح امام، به شکست انجامید. 4ـ مخالفت با اصل ولایت و حاکمیت فقیه و فقه در جمهورى اسلامى ایران. 5 ـ مخالفت با برخى از اصول حقوقى و جزایى اسلام، مانند اصل قصاص و یا حدود و... به دلیل مغایرت با حقوق بشر و سازمان هاى جزایى بین المللى! 6ـ مخالفت با شعار صدور انقلاب. 7ـ مخالفت با حمایت از نهضت هاى آزادى بخش. 8 ـ مخالفت با چگونگى برخورد با ضد انقلاب و نیز مخالفت با اعدام سران رژیم گذشته. 9ـ مخالفت بر سر چگونگى ارتباط و برخورد با آمریکا و نیز مخالفت با اشغال لانه جاسوسى آمریکا که در نهایت، سبب استعفاى بازرگان و انحلال دولت موقت گردید. 10ـ اختلاف بر سر تفسیر سیاست نه شرقى و نه غربى امام(ره)؛ ( بازرگان از این سیاست امام، برداشت موازنه منفى دکتر مصدق را داشت). 11ـ مخالفت رهبران نهضت آزادى و دولت موقت با سپاه پاسداران، کمیته ها و نهادهاى انقلابى. 12ـ ملاقات وزیر امور خارجه دولت موقت ـ دکتر ابراهیم یزدى ـ با برژیسنکى، مشاور امنیت ملى کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا، سبب گردید که نیروهاى انقلابى به مخالفت صریح با این جریان برخیزند؛ چرا که این ملاقات ها سبب خرد شدن چهره ضد استکبارى جمهورى اسلامى مى گردید. 13ـ شرکت برخى از نهضتى ها، مانند قطب زاده، امیر انتظام و دیگران در کودتاى طبس و نوژه. با توجه به وجود چنین اختلافهایى بین امام، نیروهاى انقلابى و حزب الله با رهبران نهضت آزادى، دولت موقت، ملى گرایان و لیبرال ها؛ موفقیت و پیروزى با امام(ره) و نیروهاى انقلابى بود، و پس از طى یک بحران، نهضت آزادى، بازرگان و یاران و هواداران او به صورت رسمى از صحنه حکومت ،قدرت و سیاست برکنار شدند.اما این پایان کار نهضت آزادى نبود؛ زیرا پس از قضایاى دولت موقت و برکنارى جناح میانه روى لیبرال از صحنه سیاسى کشور و حاکمیت رسمى حزب الله بر کشور از سال 1360، نهضت آزادى رفته رفته از انقلاب، امام و نیروهاى انقلاب دور گشته و تبدیل به یک نیروى اپوزیسیون شد و به نوعى در وحدت تاکتیکى و عملى به نیروهاى ضد انقلاب و منافقین نزدیک شد و این نزدیکى تا آن جا ادامه یافت که اعلامیه ها و سخنرانى هاى رهبران نهضت در روزنامه ها، مجلات و رادیو و تلویزیونِ ضد انقلاب عراق و آمریکا پخش مى گردید. گرچه نهضت آزادى با دیگر نیروهاى ضد انقلاب، اعم از چپ و راست، داراى اختلاف فکرى و بینشى بود، اما داشتن هدف مشترک، یعنى مقابله و مخالفت با انقلاب و رهبران آن و به خصوص روحانیت، همه نیروهاى اپوزیسیون را در عمل، به مواضع واحد و مشترک رسانید. بنابر این، در این مواضع مشترک، نهضت آزادى، در کنار منافقین، ملى گرایان، سلطنت طلب ها، توده اى ها و دیگرچپى ها قرار گرفت. البته باید انصاف داد که اگر نهضت آزادى در مقابله با رژیم گذشته به مبارزه مسلحانه اعتقادى نداشت، در مقابله باجمهورى اسلامى نیز بر عقیده خود ثابت قدم مانده و به روش مبارزه مسلحانه مجهز نشد و تنها به مبارزه سیاسى بر ضد جمهورى اسلامى پرداخت.برخى از ویژگى هاى فکرى نهضت آزادى عبارت است از:1ـ شیفته و مجذوب فرهنگ و تمدن مغرب زمین. 2ـ گرایش و تمایل به ارتباط با آمریکا و غرب. 3ـ اعتقاد به اصالت فرد و آزادى هاى فردى. 4ـ علم گرایى و تأکید بر علوم تجربى و حسى و بى اعتنایى به علوم عقلى و فلسفى.5 ـ تفسیر علمى، تجربى و حسى از قرآن، روایات و متون دینى و تأکید بر روش تجربى در فهم متون دینى.6ـ اعتقاد به دین و مذهب، به عنوان امرى فردى، جزیى و تجربى. 7ـ اعتقاد به جدایى دین از سیاست (به خصوص پس از حوادث سال هاى بعد از انقلاب) 8 ـ نفى حکومت دینى و نظام ولایت فقیه.9ـ پیروى از اندیشه هاى دکتر مصدق در عرصه سیاست و حکومت.10ـ پیروى از اندیشه تسامح و تساهل در تمام ابعاد و اعتقاد به مدارا و مدیریت علمى در مقابل مدیریت فقهى.11ـ ملى گرایى و ناسیونالیسم افراطى و اعتقاد به ملیت و ایران، در مقابل اسلام و به عبارت دیگر تقدم ایران بر اسلام. 12ـ اعتقاد به دموکراسى و آزادى به شیوه غربى. در پایان لازم به ذکر است که حضرت امام(ره) طى نامه اى به وزیر کشور وقت (آقاى محتشمى) نوشتند: بسم الله الرحمن الرحیم جناب حجت الاسلام آقاى محتشمى، وزیر محترم کشور، ایده الله تعالى در موضوع نهضت به اصطلاح آزادى، مسایل فراوانى است که بررسى آن محتاج به وقت زیاد است. آن چه باید اجمالاً گفت، آن است که پرونده این نهضت و همین طور عملکرد آن در دولت موقت اول انقلاب، شهادت مى دهد که نهضت به اصطلاح آزادى، طرفدار جدى وابستگى کشور ایران به آمریکا است و در این باره از هیچ کوششى فروگذار نکرده است و حمل به صحت اگر داشته باشد آن است که شاید آمریکاى جهان خوار را ـ که هر چه بدبختى ملت مظلوم ایران و سایر ملت هاى تحت سلطه او دارند از ستم کارى اوست ـ بهتر از شوروى ملحد مى دانند و این از اشتباهات آن ها است. در هر صورت به حسب این پرونده هاى قطور و نیز ملاقات هاى مکرر اعضاى نهضت، چه در منازل خودشان و چه در سفارت آمریکا و به حسب آن چه من مشاهده کردم از انحرافات آن ها که اگر خداى متعالى عنایت نفرموده بود و مدتى در حکومت موقت باقى مانده بودند، ملت هاى مظلوم، به ویژه ملت عزیز ما، اکنون در زیر چنگال امریکا و مستشاران او دست و پا مى زدند و اسلام عزیز چنان سیلى از این ستمکاران مى خورد که قرن ها سر بلند نمى کرد و به حسب امور بسیار دیگر، نهضت به اصطلاح آزادى، صلاحیت براى هیچ امرى از امور دولتى یا قانون گذارى یا قضایى را ندارند و ضرر آن ها به اعتبار آن که متظاهر به اسلام هستند و با این حربه جوانان عزیز ما را منحرف خواهند کرد و نیز با دخالت بى مورد در تفسیر قرآن کریم و احادیث شریفه و تأویل هاى جاهلانه، موجب فساد عظیم ممکن است شوند، از ضرر گروهک هاى دیگر حتى منافقین ـ این فرزندان عزیز مهندس بازرگان ـ بیشتر و بالاتر است.نهضت آزادى و افراد آن، از اسلام اطلاعى ندارند و با فقه اسلامى آشنا نیستند، از این جهت، گفتارها و نوشتارهاى آن ها که منتشر کرده اند مستلزم آن است که دستورات حضرت مولى الموالى، امیرالمؤمنین، را در نصب ولات و اجراى تعزیرات حکومتى که گاهى بر خلاف احکام اولیه و ثانویه اسلام است، برخلاف اسلام دانسته و آن بزرگوار را ـ نعوذ بالله ـ تخطئه، بلکه مرتد بدانند و یا آن که همه این امور را از وحى الهى بدانند که آن هم بر خلاف ضرورت اسلام است. نتیجه آن که نهضت به اصطلاح آزادى و افراد آن چون موجب گمراهى بسیارى از کسانى که بى اطلاع از مقاصد شوم آنان هستند مى گردند، باید با آن ها برخورد قاطعانه شود و نباید رسمیت داشته باشند. والسلام على من اتبع الهدى. توفیق جناب عالى را از خداوند تعالى خواستارم روح الله الموسوى الخمینى جهت آگاهى بیشتر ر.ک:1- اشاراتى درباره لیبرالیسم در ایران، شهریار زرشناس، انتشارات کیهان، چاپ اول 13782- جریان ها و جنبش هاى مذهبى سیاسى ایران، سال هاى 1320 - 1357، رسول جعفریان، نشر پژوهشگاه فرهنگى و اندیشه اسلامى، چاپ دوم، 1381علاوه بر احزاب و تشکلهای فوق برخی جریانات نیز وجود دارد که البته ممکن است با احزاب نامبرده نیز تداخلاتی داشته باشند . نظیر :الف . رسالتی این جریان منسوب به روزنامه رسالت است. پیدایش این جریان از سال 1364 آغاز و با تأسیس بنیاد و روزنامه رسالت در سال 1366 رسمیت یافت. مخالفت با دولت میرحسین موسوی(نخست وزیر 1368-1360)، اعتقاد به بخش خصوصی و بازار مهمترین ویژگی بارز این جریان در آن سال ها محسوب می شد. این جریان در دولت، مجلس و سایر مراکز سیاسی حضور حداقلی داشته و به عنوان جریان مخالف دولت(جریان موسوم به چپ یا خط امام حاکم در دولت میرحسین موسوی) مطرح بود.مرحوم آذری قمی، دکتر احمد توکلی، مهندس سیدمرتضی نبوی(مدیر مسئول کنونی روزنامه رسالت)، دکتر محمد جواد لاریجانی و دیگران از چهره های معروف این جریان بودند. این جریان از سازمان دهندگان و فعالان جریان موسوم به محافظه کاران سنتی(راست سنتی) مشهور و آقایان مرحوم آذری قمی و بعدها مهدوی کنی و ناطق نوری از رهبران و پدران معنوی این جریان محسوب می شدند و روزنامه رسالت سخنگو شاخه مطبوعاتی این جریان را به عهده داشت.ب. خط امامی این جریان منسوب به خط امام و جریان دولت میرحسین موسوی و جریان حاکم در دولت در سال های 68-1360 است که مجلس سوم را در اختیار داشت. این جریان منسوب به جریان چپ(چپ سنتی) در ادبیات سیاسی شناخته می شود. محوریت مجمع روحانیون مبارز(1367)، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی(1370)، انجمن های اسلامی دانشجویان، معلمان، مدرسین، پزشکان، مهندسان، فرهنگیان و ... در این جریان قرار می گیرند.دفتر تحکیم وحدت(در دوره های 1367-1360) معروف ترین جریان خط امام در ادبیات سیاسی شناخته می شود. جریان اشغال سفارتخانه آمریکا(لانه جاسوسی) جریان دانشجویان پیرو خط امام و ... از دیگر ویژگی های این جریان محسوب می شود.جریان خط امامی یا چپ سنتی(ارزشی) در دهه 60 در حاکمیت و حکومت حضور داشت اما در دهه 70(76-68) کم کم در حاشیه قدرت قرار گرفت.موسوی خویینی ها،‌ مهدی کروبی، محمد خاتمی، محتشمی، بهزاد نبوی و ... معروف ترین چهره های این جریان بوده و مهدی کروبی،‌ موسوی خوئینی ها، محتشی و ... به عنوان رهبران و پدران معنوی این جریان شناخته می شدند.روزنامه های سلام(1369)، بیان(1369)، هفته نامه عصر ما و ... به عنوان شاخه مطبوعاتی و سخنگویی این جریان را به عهده داشت.د. راست مدرن راست مدرن انشعاب از دل راست سنتی ارزشی محسوب می شود. در ادبیات سیاسی دولت آقای هاشمی رفسنجانی و همکاران ایشان به راست مدرن شناخته می شوند. اوج راست مدرن را باید در پیدایش حزب کارگزاران سازندگی(1374) دانست. راست مدرن(اصلاح طلب) مجموعه ایی از جریان روشنفکری، کارگزاران اقتصادی، صنعتی و اجرایی کشور اطلاق شد که گرایش به تکنوکرات ها یا فن سالاران دارند و به عمل گرایان و مصلحت اندیشان مشهور شدند.جریان راست مدرن با گرایش به سازندگی و توسعه اقتصادی به عنوان جریان معتدل چپ سنتی و راست سنتی، خود را مطرح ساخت. این جریان میانه با چرخش به چپ یا راست تغییر جهت می دهد. و با جریان های راست یا چپ ائتلاف می نماید.این جریان اداره دولت سازندگی و دولت پس از جنگ را بر عهده داشت. افرادی همانند هاشمی رفنسجانی، حسن روحانی،‌ عبدالله نوری، کرباسچی، مهاجرانی، محمدعلی نجفی، مرحوم نوربخش و ... از چهره های معروف و آقای هاشمی رفنسجانی به عنوان پدر معنوی این جریان محسوب می شود.روزنامه همشهری و ایران( در دوره های 77-1370)، روزنامه اطلاعات(80-70)، روزنامه زن(فائزه هاشمی)، هم میهن(دوره قدیم)، کرباسچی و ... وظیفه سخنگویی و شاخه مطبوعاتی این جریان محسوب می شدند.ه. چپ مدرن اصطلاح چپ مدرن تعریف مشخصی ندارد و در جامعه ایرانی به گروه های مختلف و حتی متعارضی اطلاق می شود. این جریان در مقابل چپ سنتی(ارزشی) قرار دارد و با ویژگی های ذیل شناخته می شود:جریان چپ مدرن، بازآفرین اندیشه چپ رادیکالی و اصلاح ، تغییر، تحول و استحاله چپ قدیم یا سنتی محسوب می شود، چپ مدرن یا جدید به جریان های تحت عنوان حزب الله اطلاق می شده است. انجمن های اسلامی دانشجویی،‌ عدالت خواه و مستقل و انشعابی های از دفتر تحکیم وحدت از سال های 75-65، و برخی جریان های دیگر.(ر.ک: جناح بندی سیاسی در ایران، سعید برزین ص58-55-95 و نیز جناح های سیاسی در ایران امروز ص39-23)این جریان هیچ گاه در قدرت و حاکمیت(دولت، مجلس، قوه قضائیه) حضور نداشت و معمولا به عنوان جریان انتقادی شناخته می شده است. این جریان رهبر یا رهبران یا پدر معنوی ندارد. مهمترین ویژگی چپ مدرن تأکید بر عدالت و انتقاد از دولت ها معروف است.(برخی پیدایش جریان دوم خرداد و حزب مشارکت را چپ نو یا مدرن می نامند! ر.ک: ص135. اطلاعاتی درباره احزاب و جناح های سیاسی ...).و. چپ سنتی در این زمینه به خط امامی مراجعه شود.جهت آشنائی دقیق با احزاب وتشکل های سیاسی در ایران و اطلاعات پیرامون آن می توانید به منابع زیر مراجعه نمایید :- شناسنامه احزاب سیاسی ایران, نوشته محمد رضا ناظری, قم: انتشاران پارسیان 1382.- شناسنامه احزاب وتشکل های سیاسی در ایران نوشته مدیریت تشکل های سیاسی وزارت کشور و..... مراجعه نماید.- سایت اطلاع رسانی خانه احزاب ایران، فهرست مهم ترین گروه‌هایی که تحت نام ((حزب)) فعالیت می‌کنند عبارت است از: حزب اسلامی کار، حزب اعتدال و توسعه ،،حزب تمدن اسلامی ،حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی ،حزب کارگزاران سازندگی ایران ،حزب موتلفه اسلامی ، حزب همبستگی ایران اسلامی و ...و سایر گروه‌ها نیز تحت عناوینی چون: انجمن - تشکل - جمعیت - جامعه و... فعالیت دارند.ضمنا برای اطلاع از اساسنامه و اسامی تشکیل دهندگان و دبیر حزب مربوطه می‌توانید به سایت اطلاع رسانی خانه احزاب ایران به آدرس:/www.ir-ph.org مراجعه نمایید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه