روایت مضمر، شاذّ و مرفوع را توضیح دهید؟

روایات اسلامی نقش تعیین کننده ای در هدایت بشر و تفسیر قرآن کریم و نشان دادن راه کارهای لازم برای بهتر زندگی کردن و به کمال رساندن جامعه بر عهده دارد و چنین گنج پر بها همواره در خطر و بستر افراد سودجو هستند که تلاش بر تغییر مسیر حقیقت را دارند و برای دفاع از این قلعه پایدار هدایت، علمای اسلام از صدر اسلام تا به امروز سعی وکوشش کردند تا نگذارند خللی به این گنج گران قیمت برسد و در این راستا علومی را با کمک اهل بیت عصمت و طهارت و با تأیید خداوند متعال برپا داشتند از جمله علم رجال [راوی شناسی]، علم درایه [روایت شناسی از نظر اعتبار و مقدار قابل استناد بودن روایت برای عمل] و فقه الحدیث [راه های فهم روایات] و علمی که اصطلاحات را روشن می کند علم درایه است که درباره انواع روایت ها مانند: مضمر، شاذ، مرفوع و .... بحث کرده که در این نوشتار اشاره ای به این سه اصطلاح می شود: 1. مضمر: از ضمیر است یعنی روایتی که در آن به جای اسم معصوم ـ علیهم السلام ـ از ضمیر «عنه» یا «عنهما» استفاده می شود. به عنوان نمونه در حدیثی چنین آمده است: ... ابی بصیر عنه ـ علیه السلام ـ که فرمودند: همسایگان شخص مصیبت دیده، بهتر است سه روز غذا پخته و به خانه او ببرند. در این روایت به جای این که نام مبارک امام معصوم آمده باشد از امام به «عنه» ـ علیه السلام ـ تعبیر شده است و گاهی هم روایتی را راوی از دو امام نقل می کرد و به جای اسم معصومان می گفت عنهما ـ علیهما السلام ـ در این گونه روایات اگر قرینه و نشانه ای باشد که این روایت از کدام امام می باشد، بعد از قابل اعتماد بودن راوی روایت، به آن عمل می شود ولی اگر مشخص نشود که از کدام امام است، صرف بودن روایت نمی تواند دلیل بر عمل ما باشد و چنین روایتی اعتبار نخواهد داشت چون ممکن است از امام نباشد. 2. شاذ: شاذ در لغت یعنی کم و در اصطلاح حدیثی به روایتی گفته می شود که در مقابل روایات فراوان دیگر باشد. به عنوان نمونه روایات زیادی داریم که می گوید با دیدن ماه روزه بگیرید و با دیدن ماه عید فطر بگیرید و باز داریم که ماه های قمری هر از چندی 29 روز می شوند و ماه رمضان هم گاهی 29 روز می شود ولی در مقابل این ها روایتی داریم که می گوید: ماه رمضان تا روز قیامت از 30 روز کمتر نخواهد شد. به چنین روایتی روایت شاذ گفته می شود و اعتبار ندارد زیرا یک روایت قدرت معارضه با روایات مشهور و فراوان را ندارد. 3. مرفوع: روایتی که در آن به جای آمدن راوی می گوید [رفعه عن فلان] و این یعنی یک یا چند نفر حذف شده اند. پس مرفوع یعنی روایتی که از وسط یا آخر یک یا چند راوی حذف شده باشد ولی راوی به این حذف شدن تصریح کند مانند این روایت که آمده طاهر بن عیسی رفعه الی محمد عن بطائنی عن ابی بصیر عن الصادق ـ علیه السلام ـ قال قال رسول الله ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ: ای سلمان اگر آن چه را تو می دانی به ابوذر عرضه شود، او کفر می ورزد. کنایه از این که ایمان ابوذر نسبت به تو این قدر کم است و تو از نظر ایمان والائی که او قدرت درک گفته های تو را ندارد و به جای تصدیق تو را متهم به کفر می کند. این گونه روایات همانند روایات مرسل هستند [مرسل یعنی چند راوی حذف شده باشند] منتهی در مرسل اشاره نشده که روای حذف شده و این خواننده است که با آشنایی به زندگانی و تاریخ وفات راوی می فهمد که بین این دو راوی فاصله زیاد است و همدیگر را ندیده اند. پس باید از وسط تعدادی افتاده باشد ولی در مرفوع خود راوی تصریح دارد که یک یا چند راوی حذف شده است و چون مشخص نیست این حذف شده آدم خوبی بودند یا نه، بنابر این روایت مرفوع از نظر عمل کردن به آن قابل اعتنا نیست و نمی توان طبق آن فتوا داده و عمل کرد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه