در اسلام حقوق مردم مقدم است يا حقوق حاكم؟

با نگاهى اجمالى به روايات موجود در اين باره، به اصل حقوق متقابل آن ها پى مى بريم. امام على(عليه السلام) فرمود: اى مردم! من بر عهده ى شما حقوقى دارم كه از حق رهبرى و امامت و تصدى امور دولت ناشى مى شود و شما نيز بر عهده ى من حقوقى داريد كه از مسئوليت هايى كه من پذيرفته ام نشأت مى گيرد. آن حقوقى كه شما بر عهده ى من داريد چنين است: 1. همواره خيرخواه شما باشم و براساس مصلحت شما گام بردارم. 2. در تأمين رفاه و آسايش زندگى مادى شما و توسعه ى اقتصادى و رشد و بهرهورى تلاش كنم. 3. امر آموزش شما چنان باشد كه نادانى و بى علمى در ميان شما باقى نماند. 4. به رشد و تربيت شما توجه كنم به گونه اى كه شايسته ى شماست و آن چنان كه خود بدانيد و آگاه به رشد خويش باشيد و به سرحد كمال علم و آگاهى برسيد. امّا وظايفى كه شما در قبال دولت و امامتان برعهده داريد عبارت اند از: 1. بر بيعت خويش استوار باشيد و نسبت به انتخاب خود وفادار بمانيد. 2. به امور عمومى و فعاليت هاى دولت و زمام داران خيرخواه باشيد و همواره با هوشيارى امور را زير نظر بگيريد و با دل سوزى و مصلحت انديشى، دولت و مسئولان را يارى دهيد. چه آن ها حضور داشته باشند و در حضورشان باشيد و چه هنگامى كه در غياب آنان و در پنهانى به امور مى نگريد. 3. هر گاه شما را به اطاعت از دستورهاى الهى و همكارى و مساعدت با دولت و كارگزاران دعوت مى كنم، مرا اجابت كنيد و همواره در صحنه ها حاضر باشيد. 4. هنگامى كه براى انجام وظايفم فرمانى صادر مى كنم به آن گوش فرا دهيد و از اوامرم اطاعت كنيد.[1] در اصول كافى نيز رواياتى در اين مورد نقل شده است كه بيانگر مهم ترين مسئله در فلسفه ى سياسى اسلام و فقه سياسى، در باب زمام دارى و حفظ حقوق عمومى و آزادى هاى اساسى است؛ براى نمونه به ذكر دو روايت اكتفا مى كنيم. ابوحمزه مى گويد: از امام باقر(عليه السلام) پرسيدم: حق امام بر مردم چيست؟ فرمود: حق او بر آن ها اين است كه سخنش را بشنوند و فرمانش برند. عرض كردم: حق مردم بر امام چيست؟ فرمود: اين كه بيت المال را ميان آن ها تقسيم كند و با رعيت به عدالت رفتار نمايد؛ و چون اين دو اصل در ميان مردم عملى گشت، امام باكى ندارد از اين كه كسى اين سو و آن سو رود.[2] هم چنين اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمود: به واليان خود خيانت نورزيد و با رهبران خود دغلى نكنيد و پيشوايان خود را نادان نخوانيد و از رشته ى پيوند خود (جماعت مسلمين) پراكنده مشويد كه سست خواهيد شد و شوكت و دولت شما بر باد خواهد رفت! كارهاى شما بايد بر اين مبتنى باشد و ملازم اين روش باشيد...[3] پس در جامعه ى اسلامى ميان حقوق مردم و حاكم رابطه اى متقابل وجود دارد. حاكم راستين جامعه ى اسلامى تمامى حقوق مردم را رعايت مى كند و پيش از مردم، خويشتن را در پيشگاه خدا پاسخ گو مى داند. مردم نيز بايد حقوق حاكم را كاملا رعايت كنند تا در پيشگاه خداى متعال سرافكنده نباشند. پی نوشتها:[1]. نهج البلاغه، خ 34. «... يا ايها الناس! انّ لى عليكم حقّاً و لكم علىَّ حقٌ؛ فاما حقّكم علىّ فالنصيحة لكم و توفير فيئكم عليكم، و تعليمكم كيلا تجهلوا، و تأديبكم كيما تعلموا، و امّا حقّى عليكم فالوفاء بالبيعة، و النصيحة فى المشهد و المغيب، و الاجابة حين ادعوكم و الاطاعة حين آمركم.» [2]. كلينى، اصول كافى (كتاب الحجه)، ج 2، ص 262، حديث 1055. [3]. همان. منبع: اسلام و دموكراسى، نصرالله سخاوتى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم (1383) .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه